ALEVİ/BEKTAŞİ KÜLTÜR AKTARIMINDA MÜZİĞİN İŞLEVİ: GAZİANTEP - DÜZTEPE CEMEVİ ÖRNEK OLAYI

Yıl 2017, Sayı: 11, 111 - 124, 27.12.2017

Özgüç Acun Arslan

Öz

Türklerin günümüz kültürel özelliklerine bakıldığında zengin bir geçmişe sahip
olduğu anlaşılır. Bu zenginliği sağlayanlardan biri, tarihsel süreç içinde geniş bir
coğrafyada yol alan Türklerin farklı din ve inanç sistemleriyle olan etkileşimidir.
Gerçekleşen her etkileşim eskiyi silmek yerine eskiyi örnek aldı. Bunun sonucunda
kültürel özellikler yok olmadı ama şekil değiştirdi. Kültürel aktarım dediğimiz bu
olguda müziğe düşen rollerden biri geçmiş ile bugün arasındaki bağı kurmaktır.
Alevi/Bektaşi kültürüne bakıldığında müzik bu bağın güçlü olmasını sağlayan bir
etkendir. Bu kültür içindeki dini özelliklerin Orta Asya’daki inanç sistemleriyle
benzerlik taşıması konuyu her açıdan ilgi çekici duruma getirmektedir. Şaman
geleneğinde müzik, dini törenlerin bir numaralı aracıyken bugün Alevi/Bektaşi
kültüründe de konumu aynıdır. Müziğin bu kültür içinde sahip olduğu büyük söz
hakkı sayesinde kültürel aktarım da sağlıklı yürümektedir. Alevi/Bektaşi inancında
müzik sadece dini pratiklerin yerine getirilmesi haricinde bugün önemli bir misyon
daha edinmiştir. Bu misyon, günümüz kültürel etkinliklerinde kendini gösterir.
Zamanın gereği, dini törenlerin haricinde düzenlenen farklı kültürel etkinlikler
kültürün yaşatılmasını ve aktarımını sağlar. Bu etkinliklerin gerçekleşmesi ise müzik
sayesindedir diyebiliriz. Bu bağlamda, bu makalede, Türklerin geçmişten günümüze
müzik tarihini genel hatlarıyla ortaya koyduktan sonra Alevi/Bektaşi kültüründe
günümüz kültürel etkinliklerin işlevi ve müziğe verilen rol değerlendirilmiştir.
Konuyla ilgili bir alan betimlemesinin yer aldığı makalede kültürel etkinliklerin
kültür aktarımındaki önemi ve müziğin buna etkisine ilişkin bulgular sunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Alevi/Bektaşi kültürü, Gaziantep-Düztepe Cemevi örnek olayı, kültürel aktarım, kültürel etkinlikler, müzik

Function of Music in Conveying the Alevi / Bektashi Culture: Gaziantep - Düztepe Cemevi Case

Öz

In consideration with the cultural features of today’s Turks, it is understood that
they have a rich history. One of the things that ensure this richness is the
interaction of the Turks, whom moved forward within a wide geography
throughout a historical process, with different religious and belief systems. Each
interaction that took place took the past as an example rather than replacing it. As a result, the cultural features did not disappear but changed shape. In this
phenomenon we call as cultural conveyance, one of the roles embodied by the
music is to form the connection between the past and today. Looking at the Alevi /
Bektashi culture, music is clearly a factor that ensures the strength of this
connection. The fact that the religious characteristics within this culture bear
resemblance with the belief systems in Central Asia puts the subject in an attractive
position at every aspect. While music is the number one tool of religious
ceremonies in Shaman traditions, its position is the same in Alevi / Bektashi culture
today. Thanks to the great right to speak music acquired in this culture, the cultural
conveyance also is conducted healthily. Music has earned another important
mission in Alevi / Bektashi belief apart from the mere actualization of religious
practices. This mission presents itself in today’s cultural activities. Because of
today’s circumstances, the different cultural activities that took place outside of the
religious ceremonies also enable keeping the culture alive and conveying it at the
same time. It can be said that these activities take place thanks to music. In that
sense, in this article the function of today’s cultural activities in Alevi / Bektashi
culture and the role given to music is analyzed after putting forth the Turks’ history
of music from past to today in general terms. In this article, where the field
description in regard to the subject can be found, the findings in regard to the
importance of cultural activities in conveying the culture and the impact of music
are presented.

 

Anahtar Kelimeler

Alevi / Bektashi Culture, cultural conveyance, cultural activities, Gaziantep-Düztepe Cemevi case, music

Kaynakça

• Altınay, F. Reyhan (2012). Türk Halk Müziği Makaleler Kitabı. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
• Bilgin, Nuri (2007). Kimlik İnşası. İzmir: Aşina Kitaplar.
• Cebecioğlu, Ethem (2014). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yayınları.
• Demir, Ali Faik, ve Akgün Çomak, Nebahat (2009). Şaman ve Türk Dünyası. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Eliade, Mircea (2006). Şamanizm. Çev. İ. Berkan. Ankara: İmge Kitabevi.
• Emiroğlu, Kudret, ve Aydın, Suavi (2009). Antropoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Erol, Ayhan (2009). Popüler Müziği Anlamak -Kültürel Kimlik Bağlamında Popüler Müzikte Anlam. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Erol, Ayhan (2015). Müzik Üzerine Düşünmek. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Haviland, William A. vd. (2008). Kültürel Antropoloji. Çev. İ. D. Sarıoğlu, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• İnan, Abdülkadir (1995). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: TTK Yayınları.
• Kaemmer, J. E. “ty”. İnsan Yaşamında Müzik (Music in Human Life). Çev. Y. Özer, Basılmamış Çeviri.
• Kafesoğlu, İbrahim (1989). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Kaplan, Ayten (2013). Kültürel Müzikoloji. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Köprülü, Fuat (1989). Edebiyat Araştırmaları I. İstanbul: Ötüken Yayınları No: 186.
• Mélikoff, Iréne (2004). Hacı Bektaş -Efsaneden Gerçeğe-. Çev, T. Alptekin, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Noyan, Bedri (2000). Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik. C. 3, Ankara: Ardıç Yayıncılık.
• Ögel, Bahaeddin (1978). Türk Kültür Tarihine Giriş. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Örnek, Sedat Veyis (1971). Etnoloji Sözlüğü. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Uçan, Ali (2015). Türk Müzik Kültürü. Ankara: Evrensel Müzik ve Yayınevi.
• Vural, Feyzan G. (2016). İslamiyet'ten Önce Türklerde Kültür ve Müzik -Hun, Köktürk ve Uygur Devletleri-. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Yaltırık, Hüseyin (2003). Tasavvufi Halk Müziği. Ankara: TRT Yayınları.
• Zelyut, Rıza (2013). Türk Aleviliği -Anadolu Aleviliğinin Kültürel Kökeni-. Ankara: Kripto Yayınları.