Yıl 2013,
Cilt: 3 Sayı: 2, 97 - 114, 01.06.2013
Öz
This article examines subsistence of Istanbul during and after the World War I. Unestimate, neither the Ottoman Empire was ready nor its budget was enough for such a long war. As all the available sources were firstly supplied for the army, subsistence crisis attacked the people. Problems on subsistence during the period were caused by such reasons as effects of the Mondros ceasefire, occupations, traffic difficulties, wagon trade, and smuggling. To solve the problems, the government imposed a ban on some foodstuff. Grain was the most important on subsistence and various measures were for it. It was transported from Anatolia and taking it abroad was forbidden. Istanbul met difficulties the most on the needs such as bread, sugar and meat
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AHMAD, F., (1999), ‘’Doğmakta Olan Burjuvazinin Öncüsü: Genç Türklerin Sosyal ve Ekonomik Politikaları Genç Türklerin Sosyal ve Ekonomik Politikaları 1908-1918’’, İttihatçılıktan Kemalizme, çev. Fatmagül Berktay,İstanbul: Kaynak Yayınları.
- AKSOY, Y., (2004), ‘Kurtuluş Savaşı Ekonomisi’,Gülten Kazgan’a Armağan Türkiye Ekonomisi,İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- ARSLAN, O., (2008), I. Dünya Savaşı Başında Kapitülasyonların İttihad Terakki Yönetimi Tarafından Kaldırılması ve Bu Gelişme Karşısında Büyük Güçlerin Tepkileri’, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, Vol.10, No.1
- AYDIN, M., (2010), Mütareke Döneminde İstanbul’un İaşe Sorunu 1918-1922, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun. Babıali Evrak Odası 4556/341686,4348/326041,4189/314147,4313/323515,4326/324434, 4348/326072, 4328/324583, 4101/307532
- BORATAV, K. (2007), Türkiye İktisat Tarihi 1908-2005.Ankara: İmge Kitabevi. CEZAR, Y., (1978), ‘Osmanlı Devletinin Mali Kurumlarından Zahire Hazinesi ve 1795 Tarihli Nizamnamesi’ Toplum ve Bilim, S.6
- COŞKUN, A., (2003), Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türkiye Ekonomisi, Atatürk Düşünce Dergisi, Kasım Dahiliye Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Evrakı(DH.MUİ) 44-2/17 Dahiliye Nezareti Evrakı(DH) Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye Evrakı( DH.İUM) 20-25/14-91,20-5/245,20-8/2-98,57/89,4/35,24/40,30/11,20-6/215,20-5/2-59, 81/34,12/36,20-5/2-44 Dahiliye Nezareti Şifre Evrakı (DH.ŞFR) 44/18,437/8 Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti(DH.EUM) 96/19
- DEVELLİOĞLU, F., (2011), Osmanlıca Türkçe Sözlük. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
- DURU, O., (2001), Amerikan Gizli Belgeleriyle Türkiye’nin Kurtuluş Yılları 1933-2009, Ankara : Türkiye İş Bankası Yayınları
- ELDEM, V. (1999, Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomisi. Ankara : Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- ELMACI, M., E., (2002), ‘I. Dünya Savaşı ve Kapitülasyonların Kaldırılmasının Sonuçları’, Türkler, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları
- EMECEN, F., (1989), ‘XVI.Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul’un ve Sarayın İaşesi İçin Batı Anadolu’dan Yapılan Sevkiyat’, Tarih boyunca İstanbul semineri: 29 Mayıs-1 Haziran 1988, İstanbul : İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırmaları Enstitüsü, GENÇ, M., (2009). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- GÜRAN, T., (1988), İstanbul’un İaşesinde Devletin Rolü(1793-1839), İÜ. Fak. Dergisi, 50. Yıl Armağanı, İstanbul:Acar Matbaacılık.
- GÜÇER, L., (1968), ‘XVI.Yüzyıl Sonlarında Osmanlı İmparatorluğu Dahilinde Hububat Ticaretinin Tabi Olduğu Kayıtlar’, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası,C.13, No.1-4.
- İNALCIK,H., (1994), Osmanlı Dönemi İaşe.Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi.C.4.Ankara:Kültür Bakanlığı Yayınları
- KILIÇ, O., (2002), Osmanlı Devletinde Meydana Gelen Kıtlıklar’,Türkler, C.10, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları
- MANTRAN, R., (1986), 17.Yüzyılın İkinci Yarısında İkinci Yarısında İstanbul, C:1, Çev. M.Ali Kılıçbay-E.özcan, Ankara : V Yayınları
- MÜDERRİSOĞLU, A., (1990), Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
- NECİPOĞLU, N., (1994), İaşe Bizans Dönemi,Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi,C.4.Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
- OCAKAÇAN, L., K., (2009), Birinci Dünya Savaşında Şirket-i Hayriye, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- ÖZVAR, E., (2003), Osmanlı Maliyesinde Malikane Uygulaması. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- PAMUK, Ş., (2007), Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- PAMUK, Ş., (1999) Osmanlı İmparatorluğunda Paranın Tarihi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- SAKALLI, B., (1997), Miili Mücadelenin Sosyal Tarihi, İstanbul: İz Yayıncılık.
- SOYSAL, İ., (2007), Türkiyenin Siyasal Antlaşmaları(1920-1945) C.1, Ankara: TTK Yayınları, 1983, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, TABAKOĞLU, A., (1985), Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi , İstanbul: Dergah Yayınları, TEMEL, M., (1998), ‘Mütareke Döneminde İstanbulun İaşe Sorunu’’, Toplumsal Tarih,Tarih Vakfı Yurt Yayınları, S.52
- TOPRAK, Z., (1995) ; yay. haz. Ekrem Çakıroğlu. , Türkiye'de Ekonomi ve Toplum : 1908-1950 : Milli İktisat, Milli Burjuvazi. İstanbul : Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- TOPRAK, Z., (2003) ,İttihad-Terakki ve Cihan Harbi : Savaş Ekonomisi ve Türkiye’de Devletçilik 1914-1918. İstanbul : Homer Kitabevi.
- TOPUZOĞLU, C., (1951), İstibdat, Meşrutiyet, Cumhuriyet Devirlerinde 80 yıllık Hatıralarım. İstanbul : Güven Yayınevi Vakit 20 Ocak 1920 21 Ocak 1921 20 Nisan 1920 İkdam 21 Ekim 1918 28 Ekim 1918 29 Ekim 1918 2Kasım 1918 Alemdar 9 Mart 1919 Tanin 1 Mayıs 1912
Yıl 2013,
Cilt: 3 Sayı: 2, 97 - 114, 01.06.2013
Öz
Bu makale Birinci Dünya Savaşı ve sonrasında Mütareke döneminde İstanbul’un iaşe sorununu ele almaktadır. Osmanlı İmparatorluğu savaşa hazırlıksız yakalanmıştı. Ülke ekonomisi bu denli uzun bir savaşa hazır değildi. Eldeki tüm kaynaklar öncelikle askere ayrıldığından halk ciddi iaşe buhranları yaşamaya başlamıştı. Ekonomi savaş ekonomisine dönüştüğünden eldeki her kaynak kıymetli bir hal almıştı. Savaşı finanse etmek için bütçe yetersizdi bu sebeple yeni gelir kaynaklar bulma yoluna gidildi. İstanbul’un iaşe meselesi Bizans döneminden itibaren her zaman önemli bir konu olmuştu. Savaş ve sonrası Mütareke döneminde İstanbul’un iaşe teminiyle ilgili sıkıntılar meydana geldi. Bu sıkıntılar; Mondros Mütarekesinin etkileri,işgaller,ulaşımda yaşanan sıkıntılar, vagon ticareti ve kaçakçılık gibi sebeplerden kaynaklanıyordu. İstanbul’un iaşe sorununu çözmek amacıyla hükümet tarafından bazı gıda maddelerinin yasaklanması, Anadolu’dan zahire getirilmesi, yurtdışından zahire getirilmesi gibi önlemler alınıyordu. İstanbul’un iaşesinin temelinde hububat önemli bir yere sahipti bu sebeple hükümet tarafından çeşitli önlemler alınıyordu. İstanbul’da temel gıda maddelerinin temininde en fazla sıkıntı çekilen ürünler ekmek, şeker ve et gibi ihtiyaç maddeleri idi.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AHMAD, F., (1999), ‘’Doğmakta Olan Burjuvazinin Öncüsü: Genç Türklerin Sosyal ve Ekonomik Politikaları Genç Türklerin Sosyal ve Ekonomik Politikaları 1908-1918’’, İttihatçılıktan Kemalizme, çev. Fatmagül Berktay,İstanbul: Kaynak Yayınları.
- AKSOY, Y., (2004), ‘Kurtuluş Savaşı Ekonomisi’,Gülten Kazgan’a Armağan Türkiye Ekonomisi,İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- ARSLAN, O., (2008), I. Dünya Savaşı Başında Kapitülasyonların İttihad Terakki Yönetimi Tarafından Kaldırılması ve Bu Gelişme Karşısında Büyük Güçlerin Tepkileri’, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, Vol.10, No.1
- AYDIN, M., (2010), Mütareke Döneminde İstanbul’un İaşe Sorunu 1918-1922, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun. Babıali Evrak Odası 4556/341686,4348/326041,4189/314147,4313/323515,4326/324434, 4348/326072, 4328/324583, 4101/307532
- BORATAV, K. (2007), Türkiye İktisat Tarihi 1908-2005.Ankara: İmge Kitabevi. CEZAR, Y., (1978), ‘Osmanlı Devletinin Mali Kurumlarından Zahire Hazinesi ve 1795 Tarihli Nizamnamesi’ Toplum ve Bilim, S.6
- COŞKUN, A., (2003), Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türkiye Ekonomisi, Atatürk Düşünce Dergisi, Kasım Dahiliye Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Evrakı(DH.MUİ) 44-2/17 Dahiliye Nezareti Evrakı(DH) Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye Evrakı( DH.İUM) 20-25/14-91,20-5/245,20-8/2-98,57/89,4/35,24/40,30/11,20-6/215,20-5/2-59, 81/34,12/36,20-5/2-44 Dahiliye Nezareti Şifre Evrakı (DH.ŞFR) 44/18,437/8 Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti(DH.EUM) 96/19
- DEVELLİOĞLU, F., (2011), Osmanlıca Türkçe Sözlük. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
- DURU, O., (2001), Amerikan Gizli Belgeleriyle Türkiye’nin Kurtuluş Yılları 1933-2009, Ankara : Türkiye İş Bankası Yayınları
- ELDEM, V. (1999, Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomisi. Ankara : Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- ELMACI, M., E., (2002), ‘I. Dünya Savaşı ve Kapitülasyonların Kaldırılmasının Sonuçları’, Türkler, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları
- EMECEN, F., (1989), ‘XVI.Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul’un ve Sarayın İaşesi İçin Batı Anadolu’dan Yapılan Sevkiyat’, Tarih boyunca İstanbul semineri: 29 Mayıs-1 Haziran 1988, İstanbul : İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırmaları Enstitüsü, GENÇ, M., (2009). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- GÜRAN, T., (1988), İstanbul’un İaşesinde Devletin Rolü(1793-1839), İÜ. Fak. Dergisi, 50. Yıl Armağanı, İstanbul:Acar Matbaacılık.
- GÜÇER, L., (1968), ‘XVI.Yüzyıl Sonlarında Osmanlı İmparatorluğu Dahilinde Hububat Ticaretinin Tabi Olduğu Kayıtlar’, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası,C.13, No.1-4.
- İNALCIK,H., (1994), Osmanlı Dönemi İaşe.Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi.C.4.Ankara:Kültür Bakanlığı Yayınları
- KILIÇ, O., (2002), Osmanlı Devletinde Meydana Gelen Kıtlıklar’,Türkler, C.10, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları
- MANTRAN, R., (1986), 17.Yüzyılın İkinci Yarısında İkinci Yarısında İstanbul, C:1, Çev. M.Ali Kılıçbay-E.özcan, Ankara : V Yayınları
- MÜDERRİSOĞLU, A., (1990), Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
- NECİPOĞLU, N., (1994), İaşe Bizans Dönemi,Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi,C.4.Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
- OCAKAÇAN, L., K., (2009), Birinci Dünya Savaşında Şirket-i Hayriye, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- ÖZVAR, E., (2003), Osmanlı Maliyesinde Malikane Uygulaması. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- PAMUK, Ş., (2007), Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- PAMUK, Ş., (1999) Osmanlı İmparatorluğunda Paranın Tarihi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- SAKALLI, B., (1997), Miili Mücadelenin Sosyal Tarihi, İstanbul: İz Yayıncılık.
- SOYSAL, İ., (2007), Türkiyenin Siyasal Antlaşmaları(1920-1945) C.1, Ankara: TTK Yayınları, 1983, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, TABAKOĞLU, A., (1985), Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi , İstanbul: Dergah Yayınları, TEMEL, M., (1998), ‘Mütareke Döneminde İstanbulun İaşe Sorunu’’, Toplumsal Tarih,Tarih Vakfı Yurt Yayınları, S.52
- TOPRAK, Z., (1995) ; yay. haz. Ekrem Çakıroğlu. , Türkiye'de Ekonomi ve Toplum : 1908-1950 : Milli İktisat, Milli Burjuvazi. İstanbul : Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- TOPRAK, Z., (2003) ,İttihad-Terakki ve Cihan Harbi : Savaş Ekonomisi ve Türkiye’de Devletçilik 1914-1918. İstanbul : Homer Kitabevi.
- TOPUZOĞLU, C., (1951), İstibdat, Meşrutiyet, Cumhuriyet Devirlerinde 80 yıllık Hatıralarım. İstanbul : Güven Yayınevi Vakit 20 Ocak 1920 21 Ocak 1921 20 Nisan 1920 İkdam 21 Ekim 1918 28 Ekim 1918 29 Ekim 1918 2Kasım 1918 Alemdar 9 Mart 1919 Tanin 1 Mayıs 1912
Toplam 27 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Haziran 2013 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2013 Cilt: 3 Sayı: 2 |