İslam Hukuku Açısından Bitcoin ve Kripto Para

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 2, 69 - 90, 28.12.2018

Alpaslan Alkış

Öz

Para kavramı ihtiyaçlara
ve teknolojideki gelişmelere bağlı olarak tarih boyunca değişim göstermiştir. Mallar, altın, gümüş, banknotlar, elektronik para hepsi
paranın rolünü oynamıştır. Blockchain teknolojisinin doğuşu, Bitcoin adı
verilen eşler arası ödeme sistemine yenilikçi, merkezi olmayan bir sistem
oluşturmuştur. Kripto para sistemi internet ağı üzerinden doğrudan iki
taraf arasında herhangi bir aracı kurum olmaksızın gerçekleştirilmektedir. Bu
sistemde herhangi bir devlet otoritesinin kontrol ve sorumluluğu da
bulunmamaktadır. Devletin kontrol imkanı olmaması bazı riskleri de beraberinde
getirmektedir. Bu çalışmada farklı yaklaşımlar arasında karşılaştırmalarda
bulunarak İslam hukuku açısından konuya temas etmeye gayret gösterilecektir.
Kripto para ve Bitcoin, İslam hukuku hükümleri çerçevesinde değerlendirilerek,
bunların para fonksiyonunu sağlama durumları incelenmekte ve ekonomik hayata
getireceği avantaj ve dezavantajlar belirlenmektedir. Kripto parayla ilgili
mevcut risklerin ise giderilmesi için yasal düzenlemelere ihtiyaç
bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam hukuku, Para, Elektronik para, Dijital para, Kripto para, Blockchain, Bitcoin

Kaynakça

• Adam, Mufti Faraz (2017) “Bitcoin: Shariah Compliant?”, https://afinanceorg.files.wordpress.com/2017/08/research-paper-on-bitcoin-mufti-faraz-adam.pdf (08.11.2018).
• Akîl, Abdullah b. Muhammed b. Abdülvehhab (2018) “el-Ahkâmu'l- Fıkhiyyetü'l-Muteallika bi'l-Amelâti'l-Elektruniyye”, el-Memleketu’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye Vezâretü’t-Ta’lîm el-Câmiatü’l-İslâmiyye bi’l-Medîneti’l-Münevvere, http://iefpedia.com/arab/wp-content/uploads/2018/01/Bitcoin4.pdf (08.11.2018).
• Allâm, Şevki İbrahim (2017) "Tedâvül Umleti'l-Bitkoin ve Teâmül bihâ", http://www.dar-alifta.org/ar/ViewFatwa.aspx?sec=fatwa&ID=14139 (12.11.2018).
• Alpago, Hasan (2018), “Bitcoin’den Selfcoin’e Kripto Para”, Uluslararası Bilimsel Araştırma Dergisi, Cit:3, Sayı:2, ss.411-428.
• Apaydın, Yunus (1995), “Fesad”, TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul.
• Artuk, İbrahim (1995), “Fels”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul.
• Âşûr, Muhammed Tahir (1996), İslam Hukuk Felsefesi, Çeviren, Vecdi Akyüz, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Ateş, Leyla (2014), “Bitcoin: Sanal Para ve Vergileme”, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı:308, ss.131-141.
• Ateş, Burcu Aslantaş (2016), “Kripto Para Birimleri, Bitcoin ve Muhasebesi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:7, Sayı:1, ss.349-366.
• Aydın, Mehmet Âkif (1993), "Cuâle", TDV İslam Ansiklopedisi, TDV yayınları, İstanbul.
• Bayındır, Abdülaziz (2016), Ticaret ve Faiz, Süleymaniye Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Bilmen, Ömer Nasuhi (1986), Büyük İslâm İlmihali, Bilmen Yayınevi, İstanbul.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail b. İbrahim (1981), el-Câmiu’s-Sahîh, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali er-Râzî (1986), Ahkâmü'l-Kur'ân, Daru'l-Kitâbi'l-Arabî Yay., Beyrut.
• Çarkacıoğlu, Abdurrahman (2016) “Kripto-Para Bitcoin”, http://www.spk.gov.tr/SiteApps/Yayin/YayinGoster/1130 (11.11.2018)
• Çeker, Orhan (2006), İslâm Hukuku’nda Akidler, A.H.İ. Yayınları, İstanbul.
• https://kurul.diyanet.gov.tr/Karar-Mutalaa-Cevap/38212/diiital-kripto-paralarin-kullaniminin-dini-hukmu-nedir- (08.11.2018).
• Doğan, Hasan (2018), “İslam Hukuku Açısından Kripto Paralar ve Blockchain Şifreleme Teknolojisi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:26, Sayı:2, ss.225-253.
• Döndüren, Hamdi (1987), “İslâm'da Para, Kredi Ve Enflasyon İlişkileri”, Para Faiz ve İslâm, İlmi Neşriyat, İstanbul.
• Dönmez, İbrahim Kâfi (1993), “Cehalet”, TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş'as es-Sicistânî el-Ezdî es-Sicistânî (1981), Süneni Ebî Dâvûd, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• ECB, European Central Bank (2015) “Virtual Currency Schemes- a Further Analysis”, https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/virtualcurrencyschemesen.pdf (09.11.2018).
• Ege, Börteçin (2013) "Sanal Dünyanın Gerçek Parası: Bitcoin", Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı:Kasım, ss. 22-26.
• Erdoğan, Mehmet (2013), Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Ensay yayınları, İstanbul.
• Ergin, Feridun (1969), Para Siyaseti, İstanbul Ünv. İktisat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Erkal, Mehmet (1987), “Madeni Para Banknot ve Kağıt Para Mübadelesinde Faiz”, Para Faiz Ve İslâm, İlmi Neşriyat, İstanbul.
• Evans, Charles W. (2015) "Bitcoin in Islamic Banking and Finance", Journal of Islamic Banking and Finance, http://jibfnet.com/journals/jibf/Vol_3_No_1_June_2015/1.pdf (11.11.2018).
• Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed b. Ale’l-Muğrî (ts.), el-Misbâhü’l-Münîr, Mektebetü’l-İlmiyye Yayınları, Beyrut.
• Gözübenli, Beşir (1987), “Para Kavramına İslâmî Yaklaşım Üzerine Bazı Düşünceler”, Para, Faiz ve İslâm, İlmi Neşriyat, İstanbul.
• Hammâd, Nezih (1996), İktisadî Fıkıh Terimleri, Çeviren: Recep Ulusoy, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Hamidullah, Muhammad (1990), İslâm Peygamberi, Tercüme, Salih Tuğ, İrfan Yayıncılık, İstanbul.
• Hasenî, Ahmed (1996), İslam'da Para, Çeviren Adem Esen, İz Yayıncılık, İstanbul.
• https://bitcoin.org/bitcoin.pdf (11.11.2018)
• https://coinmarketcap.com/ (11.11.2018)
• https://coinmarketcap.com/currencies/bitcoin/ (11.11.2018)
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin (1987), Reddü'l- Muhtâr ale'd-Dürri'l-Muhtâr Haşiyetü İbn Âbidîn, Daru'l-Hayai't-Turâsi'l-Arabî Yay., Beyrut.
• İbnü’l-Hümâm, Kemalüddîn Muhammed Abdülvâhid el-Ma'rûf (h.1316), Fethu'l-Kadîr, Dâru's-Sadr Yay., Beyrut.
• İbn Kayyım, Şemsuddin Ebi Abdullah Muhammed b. Ebi Bekir el-Cevziyye (ts.), A'lâmü'l-Muvakkıîn, Ezher Fakültesi Kütüphanesi, Ezher-Kahire.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî (1981), Sünen-i İbn Mace, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmet (1985), Bidâyetü'l-Müctehid ve Nihayetü'l-Muktesıd, Kahraman Yayınları, İstanbul.
• Kahveci, Nuri (2015), Mukayeseli İslam Borçlar Hukuku, Hikmetevi yayınları, İstanbul.
• Karaman, Hayrettin (2017) "Sanal para (bitcoin, bitpara)", https://www.yenisafak.com/yazarlar/hayrettinkaraman/sanal-para-bitcoin-bitpara-2041314 (08.11.2018).
• Keleş, Ali (1998), İslam'a Göre Para Kavramı, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Köse, Saffet (1998), “Hile”, TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul.
• Mecelle (1982), Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye, Tercüme, Ali Himmet Berki, Hikmet Yayınları, İstanbul.
• Miras, Kâmil (1980), Sahîhi Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Merginânî, Ebu'l-Hasan Ali b. Ebu Bekir (h.1316), el-Hidaye (Fethu'l-Kadir ile Beraber) Daru's-Sadr Yay., Beyrut.
• Müslim, Ebû'l-Huseyn b. el-Haccâc (1992), el-Câmiu's-Sahîh, Çağrı Yay., İstanbul.
• Nakamoto, Satoshi (2009) "Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System" http://www.bitcoin.org/bitcoin.pdf (08.11.2018).
• Orhan, Osman- Erdoğan, Seyfettin (2002), Para Politikası, Avcı Ofset, İstanbul.
• Orman, Sabri (2015), "Modern İktisat Literatüründe Para Kredi ve Faiz", Para Faiz ve İslam, Çınar Matbaası, İstanbul.
• Özcan, Abdullah (1989), el-Ecel fî Akdi'l-Bey’, Doktora Tezi, Ümmü’l-Kurâ Ünv., Mekke.
• Samuelson, Paul A. (1982), İktisat, Tercüme, Demir Demirgil, Menteş Kitabevi Yay., İstanbul.
• Senhûrî, Abdurrezzâk Ahmed (1998), Masâdiru'l-Hakki fi'l-Fıkhi'l-İslâmî, el-Halebi’l-Hukukî Yayınları. Beyrut.
• Serahsî, Ebu Bekir Muhammed b. Ebi Sehl (1983), Kitabu'l-Mebsut, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• Sönmez, Asuman (2014), “Sanal Para Bitcoin”, The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, Cilt:4, Sayı:3, ss.1-14.
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrâhim b. Ali b. Yûsuf (2003), el-Mühezzeb fî Fıkhi'l-İmam eş- Şâfiî, Dârü'l-Ma'rife, Beyrut. Tabakoğlu, Ahmet (1987), “İslâm'da Para Politikası Hakkında Bir Deneme”, Para, Faiz ve İslâm, İlmi Neşriyat, İstanbul.
• TDK (1988), Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, Ankara.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre s-Sülemî (1981), Sünen-i Tirmîzî, Çağrı Yayınevi, İstanbul.
• Turan, Zübeyir (2018), “Kripto Paralar, Bitcoin, Blockhain, Petro Gold, Dijital Para ve Kullanım Alanları”, Ömer Halis Demir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:11, Sayı:3, ss.1-5.
• Yeniçeri, Celal (1993), “Cehbezlik”, TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul
• Yüksel, Armağan – Bozkurt, Ebru (2015) "Elektronik Para, Sanal Para, Bitcoin ve Linden Doları'na Hukuki Bir Bakış", İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 73, Sayı 2, İstanbul, ss.173-220.
• Zühaylî, Vehbe (1989), el-Fıkhu’l İslamî ve Edilletühü, Daru’l-Fikir, Dımeşk.