Otizm Spektrum Bozukluğunun Erken Çocukluk Dönemi’nde Tanılanma Ve Değerlendirilmesinde Kullanılan Ölçme Araçlarının İncelenmesi

Year 2019, , 200 - 205, 20.12.2019

Çağla Kılınç Başak Bağlama , Gönül Akçamete

https://doi.org/10.35365/ctjpp.19.1.26

Abstract

Otizm spektrum bozukluğu (OSB), yaşamın ilk üç yılı içinde ortaya çıkan ve yaşam boyu devam eden nörogelişimsel bir bozukluktur. OSB’de etkili erken tanı ve erken tanıda kullanılacak araçlar son yıllarda üzerinde yoğun olarak çalışılan konular arasındadır. Bu araştırmanın amacı erken çocukluk döneminde otizm spektrum bozukluğunun tanılanma ve değerlendirilmesinde kullanılan ölçme araçlarının incelenmesidir. Araştırma kapsamında, OSB’nin erken çocukluk döneminde tanılanma ve değerlendirilmesinde kullanılan ölçme araçlarının kimler tarafından geliştirildiği, kimlere uygulanabileceği, içerik özellikleri ile geçerlik ve güvenirlik çalışmaları ele alınmıştır. Bu araştırmanın, OSB’nin erken çocukluk döneminde tanılanması ve değerlendirilmesinde kullanılan ölçme araçlarına yönelik güncel durumu ortaya koyması ve bu alanda çalışan uygulamacı ve araştırmacılara ışık tutması beklenmektedir.

Keywords

Otizm spektrum bozukluğu, erken çocukluk, erken tanı, değerlendirme, ölçme aracı

References

• Akçakın, M. (1993). Normal eğitim gören otistik çocuklarla özel eğitim gören otistik çocukların karşılaştırıldığı bir izleme çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 29(8), 3-9.
• Aksoy, V. & Şahin, Ş. (2017). Otizm spektrum bozukluğu (OSB): Tarama, tanılama ve değerlendirme. Zihin Yetersizliği ve Otizm Spektrum Bozukluğu içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Amerikan Psikiyatri Birliği, (2013). Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal elkitabı (DSM-5) (5. Baskı).(Çev: E. Köroğlu) Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
• Constantino, J. N. & Charman, T. (2016). Diagnosis of autism spectrum disorder: reconciling the syndrome, its diverse origins, and variation in expression. The Lancet Neurology, 15(3), 279-291.
• Crane, J. L. & Winsler, A. (2008). Early autism detection: Implications for pediatric practice and public policy. Journal of Disability Policy Studies, 18(4), 245-253.
• Diken, İ. H., Ardıç, A., Diken, Ö., & Gilliam, J. E. (2012). Gilliam Otistik Bozukluk Derecelendirme Ölçeği-2 Türkçe Versiyonu’nun (GOBDÖ-2-TV) Geçerlik ve Güvenirliğinin Araştırılması: Türkiye Standardizasyon Çalışması. Eğitim ve Bilim, 37(166), 318-328.
• Elder, J. H., Brasher, S., & Alexander, B. (2016). Identifying the barriers to early diagnosis and treatment in underserved individuals with autism spectrum disorders (ASD) and their families: A qualitative study. Issues in Mental Health Nursing, 37(6), 412-420.
• Freeman, B. J., Ritvo, E. R., Guthrie, D., Schroth, P., & Ball, J. (1978). The Behavior Observation Scale for autism: Initial methodology, data analysis, and preliminary findings on 89 children. Journal of the American Academy of Child Psychiatry, 17(4), 576-588.
• Gilliam, J. E. (1995). Gilliam autism rating scale (GARS). Austin, TX: Pro-Ed.
• Gilliam, J. E. (2005). Gilliam autism rating scale: Second edition. Austin, TX.: PRO-ED.
• Heflin, L. J.,& Alaimo, D. F. (2007). Students with autism spectrum disorders: Effective instruction al practices .Upper Saddle River, NJ: Pearson.
• Irmak, T. Y., Sütçü, S. T., Aydın, A., &Sorias, O. (2007). Otizm davranış kontrol listesinin (abc) geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 14(1), 13-23.
• İncekaş, S. (2009). Çocukluk Otizm Derecelendirme Ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirlik çalışması (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Tıp Fakültesi, İzmir.
• Kanner, L. (1943). Autistic disturbances of affective contact. Nervous Child, 2(3), 217-250.
• Karabekiroğlu, K.,Cakin-Memik, N., Özcan-Ozel, Ö., Toros, F., Öztop, D., Özbaran, B., Cengel-Kültür, E., Akbaş, S., Taşdemir, G. N., Ayaz, M., Aydın, C., Bildik, T., Erermiş, S. & Yaman, A. K. (2009). DEHNB ve otizm ile ilgili bilgi düzeyleri ve damgalama: Sınıf öğretmenleri ve anne-babalara çok merkezli bir çalışma. Klinik Psikiyatri, 12, 79-89.
• Krug, D. A.,Arick, J. R., &Almond, P. J. (1980). Behavior checklist for identifying severely handicapped individuals with high levels of autistic behavior. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 21, 221–229.
• Krug, D. A.,Arick, J. R., &Almond, P. (2008). Autismscreening instrument for educational planning. Austin: Pro-ed.
• Landa, R.J. (2008). Diagnosis of autism spectrum disorders in the first 3 years of life. Nature Clinical Practice Neurology, 4(3),138-147.
• Masi, A.,DeMayo, M. M., Glozier, N., & Guastella, A. J. (2017). An overview of autism spectrum disorder, heterogeneity and treatment options. Neuroscience Bulletin, 33(2), 183-193.
• Ozonoff, S.,Young, G. S., Brian, J., Charman, T., Shephard, E., Solish, A., & Zwaigenbaum, L. (2018). Diagnosis of autism spectrum disorder after age 5 in children evaluated longitudinally since infancy. Journal of the American Academy of Child &Adolescent Psychiatry, 57(11), 849-857.
• Ökcün-Akçamuş, M. Ç.,Acarlar, F., Alak, G., & Keçeli-Kaysılı, B. (2018). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar için erken sosyal iletişim ve etkileşim ölçeği (ESİE) geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,1-22.
• Öner, P., Öner, O., & Münir, K. (2014). Three-item Direct Observation Screen (TIDOS) for autism spectrum disorder. Autism, 18(6), 733-742.
• Robins, D. L.,Fein, D., Barton, M. L., & Green, J. A. (2001). The Modified Checklist for Autism in Toddlers: An initial study investigating the early detection of autism and pervasive developmental disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 31(2), 131-144.
• Schopler, E.,Reichler, R. J., DeVellis, R. F., &Daly, K. (1980). Toward objective classification of childhood autism: Childhood Autism Rating Scale (CARS). Journal of Autism and Developmental Disorders, 10(1), 91-103.
• Schreibman, L. E. (2005). The science and fiction of autism. Cambridge: Harvard University Press.
• Selimoğlu, Ö. G., Özdemir, S., Töret, G., &Özkubat, U. (2013). Otizmli çocuğa sahip ebeveynlerin otizm tanılama sürecinde ve tanı sonrasında yaşadıkları deneyimlerine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. International Journal of Early Childhood Special Education, 5(2), 129-161.
• Sucuoğlu, B., Öktem, F., Akkök, F., & Gökler, B. (1996). Otistik çocukların değerlendirilmesinde kullanılan ölçeklere ilişkin bir çalışma. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi, 4(2), 116-121.
• Tekinsav-Sütçü, S., Aydın, A., Yılmaz-Irmak, T., Mortan, O., Sevi, S., Özmen, Z. & Şengün, E. (2008). Otizmde dil ve iletişim özelliklerinin incelenmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 15(3), 139-148.
• Ünal, F. Pehlivantürk, B. Özusta, Ş. Şimşek, Ç. Çalışgan, L. Samancı, Ş, & Münir, K. (2006). Otizm Tarama Çalışması Sonuçları ve Değiştirilmiş-Oyun Çocuğunda Otizm Tarama Listesinin Psikometrik Özellikleri. 16. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Kongresi’nde sunulan bildiri, Antalya, Türkiye.
• Weismer, S. E.,Gernsbacher, M. A., Stronach, S., Karasinski, C., Eernisse, E. R., Venker, C. E., & Sindberg, H. (2011). Lexical and grammatical skills in toddlers on the autism spectrum compared to late talking toddlers. Journal of Autism and Developmental Disorders, 41(8), 1065-1075.
• Yıkgeç, A. (2005). A Validity Study of the Modified Checklist for Autism in Toddlers (M-CHAT) on a Turkish Sample (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.