Harp Resimleri Sergisi ve Ali Sami Boyar

Yıl 2025, Sayı: 5, 92 - 107, 18.09.2025

Halil Özyiğit , Serpil Özkan

Öz

Savaşlar, askerî ve siyasi birer olay olmasının yanı sıra toplumsal bellekte derin izler bırakan kültürel deneyimler olarak da ele alınmalıdır. Bu bağlamda Harp Resimleri Sergisi, savaşın görselleştirilmesi ve topluma aktarılması noktasında önemli bir kültürel etkinliktir. Bu amaçla 1917’de Harbiye Nezareti’nin belirlediği on bir civarında ressama Şişli’de askeri bir depo atölye olarak tahsis edilir. Seçilen ressamlar, Türklerin savaşta göstermiş olduğu kahramanlıkları tuvallerine aktarırlar. Bu eserler Avrupa kamuoyunda basın yoluyla oluşturulan Osmanlı’nın kötü imajını silmek; savaş ortamında askerlerimizin ve Anadolu halkının mücadelelerini görselleştirmek amacıyla sergilenecektir. Üretilen bu resimlere ilave olarak, etkinlik dışındaki sanatçıların eserleri de eklenerek “Savaş Resimleri ve Diğerleri” adıyla Aralık 1917-Şubat 1918 tarihleri arasında önce Beyoğlu’nda bulunan Galatasaraylılar Yurdu’nda daha sonra da Viyana’da “Türk Ressamları Resim Sergisi” adıyla gerçekleştirilir. Sergi, I. Dünya Savaşı devam ederken Osmanlı Devleti’nin iç ve dış kamuoyuna karşı bir araç olarak kullandığı sanat ve siyaset ilişkisinin somut bir örneğidir. Osmanlı Devleti’nin son ve en büyük savaşının tuvallere yansıması, toplumsal hafızanın oluşmasına mutlaka katkı sağlamıştır. Şişli’deki atölyede hükümetin isteği doğrultusunda resimler yapan sanatçılar içinde Ali Sami Boyar’da yer alır. Ressamın askerî kimliği ve bu meslekteki tecrübesi, askeri temalı yapıtları üretmesinde doğrudan katkı vermiştir. Ali Sami Bey sergi konseptine uygun Osmanlı askeri figürlerinin yanı sıra günlük hayatın içinden sahneleri de tuvallerine taşır. Çallı Kuşağı’nın önemli ressamlarından biri olarak öne çıkan Boyar’ın sergideki eserleri, manzara, portreler ve askeri figürlü tablolardan oluşmaktadır. Bu bağlamda çalışma, Harp Resimleri Sergisi üzerinden Boyar’ın eserlerini değerlendirerek, sanat ve savaş ilişkisini irdelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada, sergi katalogları, arşiv belgeleri, kitap, makale ve web üzerinden ulaşılan malzemeler üzerinden bilimsel bir analize gidilmiştir. Harp Resimleri Sergisi ve Ali Sami Boyar isimli bu çalışmada sanat-savaş ilişkisi, sanatın toplumsal işlevi ve kültürel belleğin şekillenmesindeki yeri açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ali Sami Boyar , Harp Resimleri , Türk Empresyonistler , Asker Ressamlar , Türk Resmi

Kaynakça

• Anonim, “Resim Sergisinin Küşadı”, (18 Haziran 1332/1 Temmuz 1916). Tasvir-i Efkâr.
• Anonim, Galatasaraylılar Yurdu 332 İlkbahar Resim Sergisi Birinci Sene 1332, İstanbul: Hilal Matbaası. 1916.
• Anonim, “1333 Resim Sergisi”, (16 Mart 1333/16 Mart 1917). Tasvir-i Efkâr.
• Anonim, “Harb Resimleri Sergisi”, (21 Kânûn-I Evvel 1333/21 Kânun-I Evvel 1917). Tasvir-i Efkâr.
• Anonim, “Resim Sergisi”, (31 Kânûn-u Evvel 1333/31 Kânûn-u Evvel 1917). Tasvir-i Efkâr. Anonim, Galatasaraylılar Yurdu Resim Sergisi İkinci Sene 1333, İstanbul: Matbaa-ı Yerardo. 1917.
• Anonim, Katalog Der Ausstellung Türkishcher Maler, Wien: Druck Der Gesellschaft Für Graphısche İndustrie. 1918.
• Anonim, “San’at Sergileri-Bir Türk Artisti”, (14 Ekim 1925). The Times. Arseven, C. E., Türk Sanatı Tarihi Menşeinden Bugüne Kadar Heykel, Oyma ve Resim, Cilt 3, İstanbul: M.E.B Basım Evi. 1955.
• Başkan, S., Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye’de Resim, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. 1997.
• Berk, N., Özsezgin, K., Cumhuriyet Dönemi Türk Resmi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. 1983.
• Blatter, D., “Sami Boyar”. Ressam Ali Sami Boyar, 1959, 44.
• Boyar, Ali Sami, Ayasofya ve Tarihi, İstanbul: Maarif Matbaası. 1943.
• Elibal, G., Atatürk ve Resim Heykel, İstanbul: Kıral Matbaası. 1973.
• Halil Edhem, Elvah-ı Nakşiye Koleksiyonu, İstanbul: Matbai-i Amire. 1340 (1924).
• Gabriel, A., “Ressam Sami Boyar”. Ressam Ali Sami Boyar, 1959, 42. Girişen, M., “Ali Sami Boyar’ın Ayasofya Konulu Eserlerinin İncelenmesi”, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt 12, 3 (2022), 2269-2290.
• Gören, A.K., Türk Resim Sanatında Şişli Atölyesi ve Viyana Sergisi, İstanbul: Asır Matbaacılık Renkayrımı, Sanayi ve Paz. Ltd. Şti. 1997.
• İslimyeli, N., Asker Ressamlar ve Ekoller, Ankara: Doğuş Ltd. Şti. Matbaası. 1965.
• Karatepe, İ., Askeri Müze Resim Koleksiyonu, İstanbul: İkon Matbaacılık. 2011.
• Lamb, H., “Ali Sami Boyar”. Ressam Ali Sami Boyar, 1959, 40.
• Mutlu, M., “Bahriyeli Ressam Ali Sami Boyar’ın Hayatı ve Faaliyetleri (1880-1967)”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 52 (2021), 283-307.
• Öner, A., “Ressam Ali Sami Boyar’ın Hal Tercümesi”. Ressam Ali Sami Boyar, 1959, 11-16.
• Öz, T., “Sami Boyar”. Ressam Ali Sami Boyar, 1959, 32-34.
• Ressam Ali Sami ve Ali Haydar Emir, Bahriye Müzesi Kataloğu, Bahriye Matbaası, 1917 (1333)Ressam Ali Sami, “Sanat Varlığımızda Resmin Yeri”, Ülkü, (Haziran 1933a), 396-399.
• Ressam Ali Sami, “Kaldırım Ressamları”, Ülkü, (Ağustos 1933b), s. 34-36.
• Ressam Ali Sami, “Türk İnkılabının Beklediği Sanat”, Ülkü, (II. Teşrin 1933c), 302-306.
• Ressam Ali Sami, “Güzel Sanatları İnkılaba Nasıl Maledebiliriz”, Ülkü, (Temmuz 1934a), 359-361.
• Ressam Ali Sami, “Yeni Türkiye’de Resmin Yararlılığı”, Ülkü, (Ağustos 1934b), 435-437.
• Ressam Ali Sami, “Propaganda ve Resim”, Ülkü, (Eylül 1934c), 46-50.
• Runciman, S., “Sami Boyar”. Ressam Ali Sami Boyar, 1959, 47-48.
• Şahsuvaroğlu, B.N., “Dost ve İnsan Sami Boyar”. Ressam Ali Sami Boyar, 1959, 26-31.
• Tansuğ, S., “Ali Sami Boyar”. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, Cilt 1. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.1997. 280
• Taşdelen, Ö., Türk Resim Sanatında Galatasaray Sergileri, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı, İstanbul: 2003
• Ünver, A.S., “Ali Sami Bey İçin”, Ressam Ali Sami Boyar, 1959, 37-38.
• Yasa Yaman, Z., “İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e Sanat”. Ankara Resim ve Heykel Müzesi, 2012, 91-221.
• Web 1: Mutlu, M., “Ali Sami Boyar (1880-1967)”, Atatürk Ansiklopedisi, 2023. (https://Ataturkansiklopedisi.Gov.Tr/Detay/1422/Ali-Sami-Boyar-. (10.07.2025)
• Web 2: https://www.istanbulmuzayede.com/urun/188970/resim-sanati-osmanli-ressamlari-viyanasergisi-1918-sergilenen-osmanli-tablolari (20.07.2025)