GILMAN VE SÂKÎYE DAİR MÜTEŞABİH UNSURLAR: SÂKÎ BİR GILMÂN MIYDI?

Year 2023, , 107 - 116, 01.01.2024

Filiz Kalyon

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1323020

Abstract

Osmanlı eğlence kültürü birçok aşıdan araştırılmaya açık bir alandır. Bu alanın işleyişi ve eğlencede rol alan şahısların sonraki dönemler üzerindeki tesiri merak edilen bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Osmanlı eğlence anlayışının en önemlilerinden biri olan bezm eğlenceleri, gerek taşıdığı değer gerekse bu zevk âlemlerinde uygulanan ritüeller açısından kayda değer bir özellik taşımaktadır. Bu ritüellerin başında sâkî gelmektedir. Sâkî bezmin olmazsa olmazlarından bir unsurdur, çünkü bezmin daimiliği ve eğlencenin orada bulunan herkese aynı şekilde sirayet etmesi sâkînin göstereceği kabiliyete bağlıdır. Bu yüzden sâkî ve onun çeşitli özellikleri divan şiirinin en önemli mazmunları arasına girmiştir. Sâkînin birçok özelliği araştırıldığında cennet hizmetkârı olan ve gılman, vildan ya da huri olarak vasf edilen kişilere benzediği görülmektedir. Gerek fiziki özellikleri gerekse tavırları itibariyle değerlendirilen sâkînin cennet hizmetkârına teşbihi birçok divan şairi tarafından şiirlere konu edilmiştir. Bu çalışmada sâkî ile cennet hizmetkârları karşılaştırılmış olup her ikisi arasındaki benzerlikler ele alınmıştır. Bu benzerlikler karşılaştırılırken her iki unsurun Osmanlı kültürü ile İslam kültüründeki yeri ve önemi çeşitli örnekler verilerek değerlendirilmiştir.

Keywords

Osmanlı edebiyatı, Sâki, Gılman, Bezm

Supporting Institution

-

Project Number

-

Thanks

-

References

• Arslan, Mehmet (2003). Sâki-nâme. İstanbul: Kitabevi Yay.
• Aslan, Üzeyir (2010). Klasik Türk Şiirinde Şâhid. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 1/ 1-28.
• Canım, Rıdvan (1998). Türk Edebiyatında Sâkînâmeler ve İşretnâme. Ankara: Akçağ Yay.
• Ceylan, Ömür (1994). Âsaf (Damad Mahmud Celâleddin Paşa) Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı'nın Transkripsiyonlu Metni. Edirne: Trakya Üniversitesi Yay.
• Çavuşoğlu, Mehmed (1972). Amrî Divanı. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (1972). Nedîm Divanı. İstanbul: İnkılâp ve Aka Yay.
• https://www.kuranayetleri.net/diyanet-vakfi-meali (erişim, 10/05/2023).
• İnalcık, Halil (2018). Has-Bağçede Ayş u Tarab. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• İpekten, Haluk (1990). Nâ’ilî Divânı. Ankara: Akçağ Yay.
• İsen, Mustafa, Cemal Kurnaz (1990). Şeyhî Divanı. Ankara: Akçağ Yay.
• Kara, Seyfullah(2014). Selçuklu Türkiye’sinde Eğlence Türü Olarak Bezm ve Musiki. Bilig Kış-sayı 58 s.169-182
• Karaismailoğlu, Adnan (2019). Klasik Dönem Türk Şiiri İncelemeleri. Ankara: Akçağ Yay.
• Küçük, Sabahattin (1994). Bâkî Divanı Tenkitli Basım. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Levend, A. Sırrı (1982). Ahmed-i Rıdvân, Hayatı, Eserleri ve Edebî Şahsiyeti. Doçentlik Tezi, Ankara Ünv. DTCF.
• Macit, Muhsin (2016). Nedîm Dîvânı. Ankara: AKMB Yay.
• Özmen, Mehmet (1984). Ahmed-i Dâ’î Divanı. Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi
• Pala, İskender (2003). Peri-şan Güzeller. İstanbul: LM Yay.
• Şahin, M. Süreyya (1993). “Cennet” TDV İslâm Ansiklopedisi. C.7. İstanbul: TDV Yay. 374-376.
• Tarlan, A. Nihat (2017). Fuzûlî Divanı Şerhi. Ankara: Akçağ Yay.
• Tarlan, A. Nihat (1992). Necâtî Beg Divanı. Ankara: Akçağ Yay.
• Topaloğlu, Bekir (1998). “Hûrî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C.18. İstanbul: TDV Yay. 387-390.
• Yavuz, Yusuf Şevki (1996). “Gılman”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C.14. İstanbul: TDV Yay. 50.
• Yıldırım, Ali (2009). Kâmî-Hayatı, Sanatı, Eserleri ve Divanının Tenkitli Metni. Ankara: MEB Yay.