Sünbülzâde Vehbî Efendi Divanı’nda Sâkî ve Sâkînin Görüntü Düzeyleri

Yıl 2017, Sayı: 3, 11 - 21, 31.12.2017

Hasan Ekici , Metin Aydın

Öz

Klasik Türk şiirinde kadeh sunması ile öne çıkan sâkî, eğlence meclislerinin en önemli kişisidir. Meclisler, çeşitli mekânlarda kurulan eğlence ortamlarıdır. Bu eğlence meclisleri, evlerde, meyhanelerde, saraylarda, sahralarda tertip edilirdi. Eğlence etkinliklerinde içki dışında sâzendeler, gazelhânlar, rakkaseler ve çeşitli musikî unsurlar bulunurdu. Ayrıca meclisi renklendiren mumlar, buhurdanlıklar ve tütsüler gibi unsurlar da dikkat çekiciydi. Sünbülzâde Vehbî Efendi divanında eğlence meclislerinin aktörü olan sâkînin çeşitli görüntü düzeyleriyle karşılaşılmaktadır. Sâkî mecliste içki sunan özelliği yanında sevgili anlamında da kullanılır. Ayrıca sâkî meclis düzenini sağlar, âşıklara neşe ve huzur verme görevini icra eder. 

Bu çalışmamızda, III. Selim döneminin Sultanu’ş-Şu’arası (şairler sultanı) unvanıyla anılan XVIII. yüzyıl şairlerinden Sünbülzâde Vehbî Efendi’nin divanında geçen “sâkî” tipi üzerinde durulmuştur. Meclisin baş aktörü olan sâkî, çeşitli yönleriyle tanıtılmıştır. Bu bağlamda sâkînin güzellik unsurları, görevleri ve sâkîye benzetilen unsurlar hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sünbülzâde Vehbî Efendi, meclis, sâkî, kadeh, mey

Kaynakça

• Arslan, Mehmet (2003). Aynî, Sâkî-nâme. İstanbul: Kitabevi Yay.
• Arslan, Mehmet (2012). Sâkî-nâmeler. İstanbul: Kitabevi Yay.
• Bahadır, Savaşkan Cem (2013). Divan Edebiyatında Şarap ve Şarapla İlgili Unsurlar. İstanbul: Kitabevi Yay.
• Beyzâdeoğlu, Süreyya (1985). Sünbül-zâde Vehbî: Hayatı, Edebî Şahsiyeti, Divanı’nın Tenkitli Metni ve İncelemesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Canım, Rıdvan (1998). Türk Edebiyatında Sakî-nâmeler ve İşret-nâme. Ankara: Akçağ Yay.
• Devellioğlu, Ferit (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi Yay.
• Ekici, Hasan (2017). “Bâkî Divanı’nda Sâkî Mefhumu”. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature. 3 (3): 55-76.
• Gülüm, Emrah (2014). “Sünbül-zâde Vehbî Dîvânı'nda (Sünbülistân) Kozmik Unsurların Kullanımı”. Turkish Studies, 9(9), 519-546.
• İnalcık, Halil (2015). Has-bağçede ‘Ayş u Tarab Nedimler Şairler Mutribler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Karahan, Abdülkadir (1980). Sâkî-nâmeler, Eski Türk Edebiyatı İncelemeleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.
• Karaismailoğlu, İsmail (1991). İran Edebiyatında Sâkî-nâmeler. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Kılıç, Mehmet (2016). “Sünbülzâde Vehbi’nin Gazellerinde Meyhâne Ve Meyhâneye Ait Unsurlar”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research), 9 (43): 399-411.
• Koçu, R. Ekrem (2002). Eski İstanbul’da Meyhaneler ve Meyhane Köçekleri. İstanbul: Doğan Yay.
• Kortantamer, Tunca (1983). "Sâkî-nâmelerin Ortaya Çıkışı ve Gelişimine Genel Bir Bakış," Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (Prof. Dr. Harun Tolasa Özel Sayısı) s. 81.
• Mermer Ahmet ve N. K. Keskin (2005). Eski Türk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yay.
• Onay, A. Talat (1995). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar. İstanbul: MEB Yay.
• Pala, İskender(1989). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yay.
• Sami, Şemsettin ( 2009). Kâmus-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yay.
• Sünbülzade Vehbî, Divan, Haz: Ahmet Yenikale, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Kahramanmaraş, 2012 [E-Kitap].
• Uludağ, Süleyman (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yay.
• http://lugatim.com/sâkî [erişim tarihi: 30.11.2017]