Konyalı Seyyid Mehmed Efendi’nin Manzum Menâsik-i Hacc’ı

Yıl 2020, Sayı: 10, 1 - 21, 30.04.2020

Seydi Kiraz

Öz

Bir ibadet olarak hac, ilmî eserlerin yanı sıra edebî eserlerde de ele alınmıştır. Hac vesilesiyle yazılan edebî türlerden biri de “menâsik-i hac” olarak adlandırılan eserlerdir. Bu eserlerin yazılma amacı haccın emir ve yasakları, haccın rükünlerinden Arafat, Müzdelife, Minâ, tavaf, sa’y gibi haccın usûl ve esaslarını anlatarak hacı adaylarını bilgilendirmektir. Bu maksatla 1110/1698-99 yılında yazılan manzum eserlerden biri de Seyyid adında bir zatın Menâsik-i Hacc’ıdır. Eserin müellifini tespit etmek amacıyla incelenen kaynaklarda Seyyid mahlasını kullanan birçok şair tespit edilmiştir. Bu şairlerin yaşadığı dönemler, doğum yerleri ve hayatlarına dair diğer bilgiler karşılaştırıldığında Konyalı Seyyid Mehmed Efendi’nin Menâsik-i Hacc’ın müellifi olduğu kanaatine ulaşılmıştır. Eserde, haccın şartları, farzları, vacipleri, sünnetleri gibi İslamî hükümler anlatılmıştır. Bunların yanı sıra şair, zaman zaman asıl konudan uzaklaşarak idarî, ilmî ve sosyal eleştirilerde de bulunmuştur. Eser, DİB Yazma Eserler Kütüphanesi’nde 001815-I’de kayıtlıdır. 1b-12b varakları arasında bulunan eserin hacmi 111 beyittir. Bu çalışmada menâsik kavramı, literatürü hakkında temel bilgiler verildikten sonra müellif, eseri incelenmiş ve eserin transkripsiyonlu metnine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Menâsik-i Hac, , Konya, Seyyid Mehmed Efendi

Kaynakça

• Ahmet Fakih. Kitâbü Evsâfı Mesâcidi’ş-Şerîfe. Haz. Hasibe Mazıoğlu. Ankara: TDK Yay., 1974.
• Bekir Sıdkî. Menâsik-i Hac. İstanbul: Matbaa-i Ebuziya, 1329/1911.
• Buharî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. es-Sahîh el-Kütübü’s-sitte ve şuruhuhâ. İstanbul: Çağrı Yay., 1992.
• Coşkun, Menderes. Manzum ve Mensur Osmanlı Hac Seyahatnameleri ve Nâbî’nin Tuhfetü’l-Harameyn’i. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 2002.
• Çavuşoğlu, Raşit. Hicaz Yollarında Bir Sûfî Mehmed İlhâmî’nin Hac Seyahatnâmesi. İstanbul: Okur Akademi, 2019.
• Çiftçi, Ömer. Hâtimetü’l-Eşâr Fatîn Tezkiresi. Ankara: KTB Yay., 2017.
• Donuk, Suat. “Bursa Enarlı Zaviyesi Şeyhi Seyyid Mehmed Efendi ve Manzum Hac Menâzilnâmesi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28, sy. 1 (2019): 123-169.
• Elgün, Adnan. Kâmil Hayatı Eserleri ve Menâsik-i Hacc’ı. Yüksek Lisans Tezi, Yayımlanmamış M.Ü., 2005.
• Erdem, Sadık. Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı (İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük). Ankara: AKM Başkanlığı, 1994.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi (9. Kitap). Haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman ve Robert Dankoff. İstanbul: Yapı Kredi Yay., 2005.
• Genç, İlhan. Tezkire-i Şuarâ-yı Mevleviyye (İnceleme-Metin) Esrar Dede. Ankara: AKM Yay., 2000.
• Gül, Amine. Abdurrahman Gubârî’nin Hayatı Eserleri ve Menâsik-i Hac Adlı Eseri (Edisyon Kritik). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, M.Ü., 2006.
• Harman, Ömer Faruk. “Hac”. TDV İslam Ansiklopedisi, 14:382-86. İstanbul: TDV Yay., 1996.
• Karataş, Ahmet. “Nâlî Mehmed Efendi’nin Menâsik-i Hac Manzumeleri”. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 42, sy. 1 (2012): 77-94.
• Karataş, Türk-İslâm Edebiyatında Manzum Menâsik-i Haclar ve Nâlî Mehmed Efendi’ye Atfedilen Menâsik-i Hac (Edisyon Kritik). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi M.Ü., 2003.
• Kiraz, Seydi. “Fethî’nin Manzum Menâzil-i Hacc’ı”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, sy. 18 (Mart 2020): 261-85.
• Kiraz, İndî’nin Manzum Menâsik-i Hacc’ı (İnceleme Metin Dizin ve Sözlük). Erzurum: Fenomen Yay., 2020.
• Mehmed Süreyya. Sicill-i Osmanî. Haz. Nuri Akbayar ve Seyit Ali Kahraman. C. 5. İstanbul: Tarih Vakfı Yay., 1996.
• Mirzâzâde Mehmed Sâlim Efendi. Tezkiretü’ş-Şuarâ. Haz. Adnan. İnce. Ankara: AKM Başkanlığı, 2005.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin el-Kuşeyî en-Nişâburî. es-Sahîh el-Kütübü’s-sitte ve Şuruhuhâ. İstanbul: Çağrı Yay., 1992.
• Nâbî. Tuhfetü’l-Haremeyn. Haz. Mahmut Karakaş. Şanlıurfa: Özdal Yay., 1989.
• Osmanzâde Hüseyin Vassaf. Hicaz Hatırası. Haz. Mehmet Akkuş. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2011.
• Öğüt, Salim. “Hac”. Ed. İbrahim Kafi Dönmez. İslam’da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi, 2:616-33. İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yay., 2006.
• Özcan, Abdulkadir. Şakâik-i Numaniye ve Zeyilleri Şeyhi Mehmed Efendi. C. 4. İstanbul: Çağrı Yay., 1989.
• Sarıkaya, Meliha. “Hüseyin Vassâf’ın Hicaz Hatırası veya Bir Asır Öncesinin Hicaz Günlüğü”, Keşkül, sy. 10 (2006): 62-66.
• Seyyidî. Manzûm Menâsik-i Hac, 1110/1698. DİB Katalog 001815-I, 1b-12b.
• Seyyidî. Manzûm Menâzil-i Hac, 1110/1698. DİB Katalog 001815-I, 12b-25b.
• Seyyidî. Nazm-ı Peygamberân Aleyhi’s-selâm. DİB Katalog 001815-II, 26b-35a.
• Şemseddin Sivâsî. Umdetü’l-Hüccâc. Haz. Fatih Ramazan Süer. Sivas: Sivas Belediyesi Yay., 2015.
• Toker, Mustafa. “Şemseddin-i Sivasî’nin Menâsikü’l-Huccâc veya Umdetü’l-Huccâc Adlı Eseri”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 4, sy. 2 (2009): 961-975.
• Uzun, Mustafa İsmet. “Kâbe/Türk Edebiyatı”. TDV İslam Ansiklopedisi, 24:23-26. İstanbul: TDV Yay., 2001.
• Yaran, Rahmi. “Hac”. TDV İslam Ansiklopedisi, 14:410-13. İstanbul: TDV Yay., 1996.
• Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2011.
• Yılmaz, Hüseyin. Türk Edebiyatında Manzum Menâsik-i Hac Tercümeleri ve Amîkî’nin Fütûhu’l-Harameyn Tercümesi (Metin İnceleme ve Çeviri Yazısı). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, 2019.
• Zemahşerî, Cârullah Ebü’l-Kasım Mahmud b. Amr b. Ahmed. Esâsu’l-belâğa. C. 2. Nşr. Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûd. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1419/1998.