MUVAKKİT-ZÂDE MUHAMMED PERTEV DÎVÂNI’NDA AŞK İLE İLGİLİ TEŞBİHLER

Year 2022, Issue: 17, 41 - 57, 30.08.2022

Metin Aydın

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1134065

Abstract

İnsana has duyguların başında gelen aşk, dünya edebiyatlarının tamamında birçok sanatçının eserine konu olmuştur. Aynı şekilde aşk konusu Klasik Türk şiirinde, bütün şairler tarafından hem mecâzî hem de ilâhi açıdan sıklıkla işlenmiştir. Muvakkit-zâde Muhammed Pertev de aşk temasını başarılı şekilde şiirlerinde işlemiştir.
Muvakkit-zâde Muhammed Pertev 18. Yüzyılın ikinci yarısı ile 19. Yüzyılın ilk çeyreğinde yaşamış olan bir divan şairidir. Divanında yer alan şiirlerde hayal inceliğini görmek mümkündür. Kendisi de önemli bir şair olan Hoca Neş’et’in öğrencisi olarak uzunca bir süre ondan ders almıştır. Muvakkit-zâde Muhammed Pertev, devlet büyüklerini övecek kasidelerden ziyade âşıkâne, rindane gazeller yazmayı tercih etmiştir.
Bu çalışmada Muhammed Pertev Divânı’nda yer alan aşk ile ilgili teşbihler saptanmaya çalışılmıştır. Aşk ile at, ateş, bahçe, bela, berat, bezm, cehennem, mücevher, çarşı, damga, dava, deniz, güneş, hevâ, lügat, mabet, mekteb, meydan, meyhane, pazar, rebab, serab, sır, söz, sultan, mey, taht, tekke gibi birçok kavram arasında ilgi kurulmuş, benzetmeler yapılmıştır.

Keywords

Klasik Türk şiiri, aşk, Muvakkit-zâde Muhammed Pertev, teşbihler.

References

• Altunel, İbrahim (1988). Hâletî-i Gülşenî Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Divanının Tenkidli Metni. Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Çeltik, Halil (2010). “Âşığın Trajik İkilemi: Vuslat ve Ayrılık”. Turkish Studies 5 (3) 135-145.
• Devellioğlu, Ferit (2012). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Ekici, Hasan (2017). “Nev’î Divanı’nda Aşk Üzerine Teşbihler”. Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi (1) 21-36.
• Ekici, Hasan (2018). Sünbülzâde Vehbî Divanı’nda Aşka Dair Tasavvurlar, Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Yayınları. C.1 s. 344-361.
• Ekici, Hasan (2019). “Hasan Hilmî Divanı’da Muhabbet Kavramı,” Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 9, S. 17, s. 357–379.
• Ekinci, Hilal Nayır (2016). Divan Şiirinde Ateş. Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Harmancı, M.Esat (2017). Süheylî Divanı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• İbrahim-i Dînânî, Gulamhuseyn (2008). Akıl Defteri Aşk Ayeti. Çev. Talip Çetinkaya. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Kaçar, Mücahit vd. (2016). Osmanlı Edebi Metinlerini Anlama Kılavuzu. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Karahan, Abdulkadir (1966). Figânî Divançesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Kaya, M. Refik (1998). Dünden Bugüne Rebab ve Yeniden Ele Alınması. Sanatta Yeterlilik Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Kocatürk, Olcay (2015). Nev’î’nin Şiirinde İlim: “Netâyicü’l-Fünûn” Merkezli Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Kuzubaş, Muhammet (2010). "Muhibbî Divanı'nda Aşk Üzerine Teşbihler". Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 3 (10): 409-419.
• Küçük, Zikrullah (2021). Emrî Divanı’nda Sosyal Hayat. Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yüzyıl Üniversitesi.
• Mutlu, Betül (2012). Divan Şiirinde Deniz İmgesi ve Şiir Öğretiminde Kullanılması. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Nazik, Sıtkı (2015). Klasik Türk Şiirinde Cennet ve Cehennem. Doktora Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• Onay, Ahmet Talât (2019). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü (Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı). Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Özön, Mustafa Nihat (1988). Küçük Osmanlıca-Türkçe Sözlük. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Öztürk Mürsel, Derya Örs (2009). Mütercim Âsım Efendi Burhân-ı Katı. İstanbul: TDK Yayınları.
• Pakalın, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri Ve Terimleri Sözlüğü 1. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Pala, İskender (2002). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: L&M Yayınları.
• Pürcevadi, Nasrullah (1998). Can Esintisi. çev. Hicabi Kırlangıç. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Salâhî, Mehmed (2019). Kâmûs-ı Osmânî. İstanbul: İstanbul Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Sami, Şemseddin (2008). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.
• Tarlan, Ali Nihat (1992). Ahmet Paşa Dîvânı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tökel, Dursun Ali (2016). Divan Şiirinde Şahıslar Mitolojisi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Yayınları.
• Tulum, Mertol, M. A. Tanyeri (1977). Nev'î Divan (Tenkidli Basım). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Üstüner, Kaplan (2007). Divan Şiirinde Tasavvuf. Ankara: Birleşik Yayınları.
• Yağcıoğlu, Songül (2010). “Fuzuli ve Baki Divanlarında Aşk Anlayışı ve Sevgili Tipi”. Turkish Studies, 5 (3): 559- 587.
• Zöhre, Armağan (2014). "Muhibbî Divanı'nda Aşk ve Âşığa Dair Benzetmeler". TÜRÜK Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi 2 (3): 85-98.