HÂBNÂME-İ FASÎH

Yıl 2023, Sayı: 21 - Aralık 2023, 83 - 106, 01.01.2024

Ahmet İçli

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1392803

Öz

Rüya, ilk akla gelen anlamıyla uyku sürecinde yaşanan zihinsel bir deneyimdir. Ayrıca, uykudayken görülen, uyandıktan sonra hatırlanan bir tecrübe ve gezinti olarak da tanımlanabilir. Rüyanın, hayaller ve hedefler bağlamında başka anlamları da söz konusudur. Sanatçılar duyguları, düşünceleri, beklentileri, hayalleri ve hedefleri en temel noktada ise dünyayla ilgili algıları, yazılı ve sözlü olarak, manzum veya mensur eserler bağlamında ve farklı anlatım teknikleriyle dile getirirler. Rüya yollu anlatım da bu tekniklerden biridir. Bu çerçevede duyguların, düşüncelerin, hayallerin, hedeflerin beklenti olarak bir rüya ve hayal formatında aktarıldığı edebî metinler teşekkül etmiştir. Gerçek anlamıyla, görülen bir rüyanın aktarımı da aynı şekilde edebî metinlerde karşılaşılabilen bir teknik ve üslup özelliğidir. Şairler ve yazarlar, hem sembolik manada hem de realist bir bakış açısıyla toplumların ve halkların hatta kendi rüyalarını, hayallerini eserlerine yansıtır. Bir nevi duygu, düşünce, acı, ıstırap, hayaller, hedefler ve beklentiler sanatçıların diliyle hayat bulur. Rüyada görülen, tasarlanan ya da yaşanılan deneyimin/olayın bir metne yansıdığı ve/veya yeni bir metne ilham kaynağı olduğu durumlar söz konusudur. Bir şairin veya yazarın rüyada gördüğünü belirttiği bir durumu/olayı/tecrübeyi/hayali daha sonra hatırlayarak yazdığı edebî eserlere literatürde “Hâbnâme” adı verilir. Bu eserlerden birinin, 18. yüzyılın başında hayatta olan Fasîh veya Fasîhî mahlasını kullanan bir şair tarafından yazıldığı belirtilmektedir. Makalemiz, rüya eksenli manzum anlatının şekil ve muhteva açısından incelemesidir. Makalede Fasîh’in kimliğine dair tespitler sunulmuştur olup eserin Arap harfli tıpkıbasımına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hâbnâme, Fasîh, rüya, Hâbnâme-i Fasîh

Kaynakça

• Aksoyak, İsmail (2021). "İntisâbül-Mülûk/Hâb-Nâme/Vâkı'a-Nâme". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/intisabul-muluk-hab-name-vaki-a-name. [Erişim Tarihi: 25 Temmuz 2022].
• Altun, Mustafa (2011). Hâb-nâme-i Veysî. İstanbul: MVT Yay.
• Arslan, Mehmet ve İ. Hakkı Aksoyak (hzl.) (1994). Haşmet Külliyatı. Sivas: Dilek Matbaası.
• Biltekin, Halit (2010) “Şeyhî” TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 39. s. 80-82, İstanbul: TDV yayınları.
• Bursalı Mehmed Tâhir (1333). Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-i Âmire. II, 204.
• Büyükada, Merve. "Hâb-Nâme ve Lâhikası (Pertev Paşa)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hab-name-ve-lahikasi-pertev-pasa. [Erişim Tarihi: 17 Kasım 2023].
• Çaldak, Süleyman. (2022) "Hâb-nâme (VEYSÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hab-name-veysi. [Erişim Tarihi: 25 Temmuz 2022].
• ÇALKA, Mehmet Sait. "Nazîre-i Hâb-nâme (Recâ'î)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/nazire-i-hab-name-recai. [Erişim Tarihi: 25 Temmuz 2022].
• Gürel, Nazlı Rânâ (1998). İbrahim Edhem Pertev Paşa Hayatı Sanatı ve Eserleri. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• İçli, Ahmet. (2022). Klâsik Türk Edebiyatında Fasihi Mahlaslı Şairler ve Hasan Fasihi’ye Atfedilen Divan Üzerinde Analitik Bir İnceleme. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1 (53) , 206-231.
• İnce, Adnan (hzl.) (2018) Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Mîrzâ-zâde Mehmed Sâlim Efendi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. E-kitap.
• İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Sâlim Efendi. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Kufacı, Osman. "Tercüme-i Hâb-nâme (Firişteoğlu)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tercume-i-hab-name-firisteoglu. [Erişim Tarihi: 25 Temmuz 2022].
• Mecmua, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu. 06 Mil Yz A 2669.
• Özgül Kayahan (2004) Türk Edebiyatında Siyasi Rüyalar, Ankara: Hece Yayınları.
• Özgül, Kayahan (1989) Türk Edebiyatında Siyasi Rüyalar, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Usluer, Fatih (2015). “Tercüme-i Hâb-nâme”. Hurufilik Bilgisi: Ferişteoğlu Abdülmecid Külliyatı. nşr. Fatih Usluer, Özer Şenödeyici, İsmail Arıkoğlu. Ankara: Gece Kitaplığı. 265-329.
• Yürek, Hasan (2013) “Namık Kemal Ve Ziya Paşa’nın “Rüya”ları” Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, XIII/2 (Kış 2013), s.249-263.
• Zavotçu, Gencay (2007). Türk Edebiyatında Hâbnâme ve Ömer Fuâdî’nin Habiyye Risalesi, Kocaeli Hazret-i Pir Şeyh Şaban-ı Veli Vakfı Yayınları.
• Yazma Eser Kurumu, web sayfası, (http://yazmalar.gov.tr/eser/medhiye-i-sultan-iii-ahmed/136919)