VEYSÎ’NİN FÜTÛH-I MISIR ADLI ESERİ (İNCELEME-TENKİTLİ METİN)

Yıl 2024, Sayı: 22 (Prof. Dr. Hasan KAVRUK Armağan Sayısı), 117 - 136, 29.03.2024

Süleyman Çaldak

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1452822

Öz

Bu çalışmada Veysî’nin Futûh-ı Mısır adlı eserinin tenkitli metninin kurulması ve incelenmesi amaçlanmıştır. 17.yüzyılın önemli münşilerinden / nesir ustalarından olan Veysî’nin -bu hariç- bütün eserleri çalışılmıştır. Eser, hacimce küçük olması, tamamlanmamış olduğunun zannedilmesi gibi nedenlerle araştırmacıların ilgisini çekmemiştir. Veysî’nin yazı hayatının ilk ürünlerinden olan eserin yayımlanması hem yüzyılın sanatlı nesrinin hem de yazarın üslubunun gelişim seyrini takip etmede önem arz etmektedir. Çalışma, giriş ve sonuçtan başka dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde eserin yazılış sebebi, kaynağı ve çeviride takip edilen yöntem ele alındı. İkinci bölümde eserin özeti verildi. Dil ve üslup konusuna ayrılan üçüncü bölümde ise eser sözvarlığı, sözdizimi ve edebi sanatlar bakımından incelendi, örnekler verildi. Dördüncü bölümde eserin iki nüshası karşılaştırılarak tenkitli metni oluşturuldu. Eserde yer alan ayet, hadis, darbımesel, mısra ve beyit gibi alıntı metinlerin kaynakları tespit edilmeye çalışıldı; Arapça ve Farsça olanların çevirileri dipnotta verildi. Sonuç olarak Veysî’nin Mısır’da kadı iken Okçuzade Mehmed Paşa’nın talebine binaen Abdullah b. Abdü’l-hakem’in Futûhu Mısr ve Ahbâruhâ adlı tarih kitabının bir bölümünden tercüme ederek eserini kaleme aldığı; sözvarlığı, sözdizimi, edebi sanatların kullanımı bakımından dönemin sanatlı nesrinin güzel bir numunesi olduğu tespit edildi.

Anahtar Kelimeler

Veysî, Fütûh-ı Mısır, 17. Yüzyıl, sanatlı nesir.

Kaynakça

• Çaldak, Süleyman (2014). “Veysi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr [erişim tarihi: 05.03.2024].
• Donuk, Suat (hzl.) (2017). Atâyî, Hadâ’iku’l-hakâ’ik fî Tekmileti’ş-şakâ’ik: Nev’î-zâde Atâyî’nin Şakâ’ik Zeyli. C. 2. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
• Ebû Mansûr es-Se’âlibî (1983). Kitâbu’t-Temsîl ve’l-Muhâdara. Tahkik: Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. Kahire: Dâru’l-Arabiyyeti li’l-Kütüb.
• İbnü Abdü’l-hakem (Ebi’l-kâsım Abdurrahman) (1974). Fütûhu Mısr ve Ahbâruhâ. Takdim ve tahkik: Muhammed Sabîh. Kahire: Dârü’t-te’avün li’t-tab’i ve’n-neşr.
• Kaya, Bayram Ali (2013). "Veysi". İslam Ansiklopedisi. C. 43. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 76-77.
• Küçük, Sabahattin (hzl.) (1994). Bâkî Dîvânı: Tenkitli Basım. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• En-Nîsâbûrî (1971) Tefsîrü Garâ’ibi’l-Kur’ân ve Regâ’ibi’l-Furkân. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-İlmiyye.
• Öksüz, Yılmaz (2016). Okçuzade Mehmed Şâhî’nin Ahsenü’l-hadîs’i: İnceleme-Metin. Doktora Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Özkuyumcu, Nadir (1999), “İbn Abdülhakem, Ebü’l-Kâsım”. İslam Ansiklopedisi. C. 19. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 278-279.
• Sa’du’d-dîn et-Taftazanî (1307/1890). Muhtasaru’l-ma’ânî. İstanbul: Kırımlı Abdullah Efendi Matbaası.
• Şensoy, Sedat (1995). Veysî ve Eseri Merace'l-Bahreyn'in Tahkiki. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Tatlısumak, Uğur (2016). Osmanlı Uleması ve Patronaj İlişkisi. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Toska, Zehra (1985). Veysî: Divanı, Hayatı, Eserleri ve Edebi Kişiliği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Ez-Zebîdî (1984), Muhtasaru Sahîhi’l-Buhârî. Tahkik: İbrahim Bereket. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye.
• Veysi. Fütûh-ı Mısır. Süleymaniye Kütüphanesi. Aşir Efendi. No. 269/3. vr. 102b-107b.
• Veysi. Fütûh-ı Mısır. Nuruosmaniye Kütüphanesi. No. 3292/4. vr.278b-289b.