FAİK ALİ OZANSOY’UN ELHAN-I VATAN İSİMLİ ESERİNDE MİLLÎ ROMANTİK UNSURLAR

Yıl 2025, Sayı: 27 (Ağustos 2025), 271 - 293, 31.08.2025

Hatice Yıldız

Öz

Yenileşme Devri Türk şiirinin öne çıkan isimlerinden biri olan Faik Ali [Ozansoy], şair soylu bir aileye mensuptur. Kardeşi Süleyman Nazif gibi kendisi de genç yaşından itibaren şiirle ilgilenir. Servet-i Fünun ve Fecr-i Ati gibi edebî hareketler içinde de yer alan Faik Ali, ilk dönem şiirlerini aşk, kadın, tabiat gibi konular etrafında kaleme alır. II. Meşrutiyet sonrasında ise toplumsal ve millî meselelere yönelmeye başlar. Osmanlı Devleti’nin toprak kayıplarıyla sonuçlanan Balkan Savaşları ve daha sonra kaçınılmaz olarak girdiği I. Dünya Savaşı dönemin pek çok edebiyatçısı gibi Faik Ali’yi de derinden etkiler. Şair bu dönemde kaleme aldığı şiirlerini Elhan-ı Vatan (1917) isimli kitabında bir araya getirir. Savaşın ağır yükünü, orduya yönelik övgüleri, askerlik ve şehitlik sevgisini dile getiren bu şiirler, Faik Ali’nin yeni bir duyarlılığın kapısını araladığını gösterir. Millî romantik duyuş tarzı olarak adlandırılabilecek bu yeni bakış, onun şiirlerini vatan, kimlik ve tarih şuuru gibi temalar çerçevesinde değerlendirmeyi mümkün kılar. Bu çalışmada, Faik Ali’nin Elhan-ı Vatan isimli şiir kitabında yer alan otuz altı şiir, millî romantizm bakımından değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Faik Ali Ozansoy , Elhan-ı Vatan , millî romantizm , tarihî romantizm

National Romantic Elements in Faik Ali Ozansoy's Work Elhan-ı Vatan

Öz

Faik Ali [Ozansoy], one of the prominent figures of Turkish poetry during the Modernization Era, was a member of a noble poetic family. Like his brother Süleyman Nazif, he was interested in poetry from a young age. Participating in literary movements such as Servet-i Fünun and Fecr-i Ati, Faik Ali wrote his early poems around themes such as love, women, and nature. After the Second Constitutional Era, he began to focus on social and national issues. The Balkan Wars, which resulted in the Ottoman Empire's territorial losses, and then the inevitable entry into World War I, profoundly influenced Faik Ali, as did many other writers of the period. The poet compiled the poems he wrote during this period in his book, Elhan-ı Vatan (1917). These poems, which express the heavy burden of war, praise for the army, and a love of military service and martyrdom, demonstrate that Faik Ali had opened the door to a new sensibility. This new perspective, which can be called a national romantic sensibility, allows for the evaluation of his poems within the framework of themes such as homeland, identity, and historical consciousness. In this study, thirty-six poems from Faik Ali's poetry collection Elhan-ı Vatan will be evaluated from a national romantic perspective.

Anahtar Kelimeler

Faik Ali Ozansoy , Elhan-ı Vatan , national romanticism , historical romanticism

Kaynakça

• Abdullah Cevdet (2014). “Temâsil”. Türk Basınında Fâik Âli. hzl. Selahattin Çitçi&Sinan Çitçi. İstanbul: Akademi Titiz Yayınları. 33-35.
• Aksakal, Hasan (2015). Türk Politik Kültüründe Romantizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aktaş, Şerif (2011a). “Millî Romantik Duyuş Tarzı ve Türk Edebiyatı-I”. Edebiyat ve Edebî Metinler Üzerine Yazılar. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları. 29-39.
• Aktaş, Şerif (2011b). “Millî Romantik Duyuş Tarzıyla Yahya Kemâl ve Ziya Gökalp”. Edebiyat ve Edebî Metinler Üzerine Yazılar. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları. 64-75.
• Aktaş, Şerif (2011c) “Millî Romantik Duyuş Tarzı ve Cengiz Aytmatov’un Gün Olur Asra Bedel Romanı”. Edebiyat ve Edebî Metinler Üzerine Yazılar. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları. 149-154.
• Akün, Ömer Faruk (1956). “Abdülhak Hamid'in ‘Merkad-ı Fâtih’i Ziyaret’ Manzumesi ve İçindeki Görüşler”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 7: 61-104.
• Akün, Ömer Faruk (2006). “Nâmık Kemal”. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: TDV Yayınları. 361-378.
• Akyüz, Kenan (1982). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri: 1860-1923. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Akyüz, Kenan (1985). Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Alangu, Tahir (1958). Servet-i Fünun Edebiyatı Antolojisi. İstanbul: Varlık Yayınevi.
• Ardalı Büyükarman, Didem. (2008). “Vatan Kavramının Türk Tiyatro Edebiyatındaki Seyri Üzerine Bir İnceleme”. Journal of Turkish Research Institute. 15(37), 127-145.
• Arık, Remzi Oğuz (1990). Coğrafyadan Vatana. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Atabay, Mithat (2008). “Anadolculuk”. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce Cilt 4 Milliyetçilik. İstanbul: İletişim Yayınları. 515-532.
• Banarlı, Nihad Sami (1983). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi Cilt II. İstanbul: Millî Eğitim Yayınları.
• Banarlı, Nihad Sami (2004). “Millî Romantizmin İdrâki”. Edebiyat Sohbetleri. (2. bs). İstanbul: Kubbealtı Yayınları. 15-130.
• Beiser, Frederick. C. (2018). Aydınlanma Devrim ve Romantizm. çev. Aslı Önal. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Berlin, Isiah (2004). Romantikliğin Kökleri. çev. Mete Tunçay. İstanbul: YKY.
• Bilgegil, Kaya (1980). “Süleyman Nazîf’e Dair”. Yakın Çağ Türk Kültür ve Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar II. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları. 339-375.
• Cenâb Şehabeddin, “Musâhabe-i Edebiyye-4: Fânî Tesellîler”. Türk Basınında Fâik Âli. hzl. Selahattin Çitçi & Sinan Çitçi. s. 27-32, İstanbul: Akademi Titiz Yayınları.
• Cevizci, Ahmet (1999). Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Çitçi, Selahattin (2014). Fâki Âli Ozansoy Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri. İstanbul: Akademi Titiz Yayınları.
• Duman, Harun (2017). Balkanlara Veda (1912-1913). İstanbul: Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları.
• Durgun, Sezgin (2011). Memalik-i Şahaneden Vatana. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Emil, Birol (1997). “Vatanın ve İstanbul’un Sesi: Yahya Kemal Beyatlı”. Türk Kültür ve Edebiyatından Şahsiyetler-2. Ankara: Akçağ Yayınları. 227-242.
• Emil, Birol (2005). “Büyük Türkler’den: Nihad Sami Banarlı ve Millî Romantizmin İdrâki”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 10/8: 2381-2388. https://turkishstudies.net/turkishstudies?mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=563112433_118zEmilBirol-tntm_S-2381-2388.pdf&key=18736 [erişim tarihi: 25.07.2025]
• Emil, Birol (2007). “Doğumunun 100. Yılında Hâlâ Yaşayan N. S. Banarlı”. Kubbealtı Akademi Mecmuası. 143. 14-26.
• Fâik Âli (2021). Elhân-ı Vatan. hzl. Selahattin Çitçi. İstanbul: Akademi Titiz Yayınları.
• Gariper, Cafer (2006). “Fecr-i Ati Topluluğu (1909-1912)”. Türk Edebiyatı Tarihi. 3. C. ed. Talât S. Halman vd. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. 143-160.
• Güngör, Erol (1996). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik. (10. bs). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Herder, Johann Gottfried. (2011). “Dilin Kökeni Üzerine”. Klasik Alman Dil Felsefesi Metinleri: Herder-Fichte-Humboldt. der. Gürsel Aytaç, çev. Gürsel Aytaç. Ankara: Phoenix Yayınları. 15-64.
• Herder, Johann Gottfried (2020). Tarih Felsefesi. çev. S. Battal Arvasi. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (1969). Son Asır Türk Şairleri Cüz: I. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. 360-361.
• İsmail Habib (1940). Yeni “Edebî Yeniliğimiz” Tanzimattan Beri I-II: Edebiyat Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Jusdanis, Gregory (1998). Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür: Millî Edebiyatın İcat Edilişi. çev. Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kaplan, Mehmet (2002). “Altın Destan”. Şiir Tahlilleri I- Tanzimat’tan Cumhuriyete. (17. bs.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, Mehmet (2004). “Han Duvarları”. Şiir Tahlilleri-2: Cumhuriyet Devri Türk Şiiri. (13. bs.). İstanbul: Dergâh Yayınları. 21-34.
• Kaplan, Mehmet (2006). “Nâmık Kemal ve Fatih”. Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Dergâh Yayınları. 252-262.
• Kara, Murat (2022). “Üç Şair, Üç Vatan Algısı: Namık Kemal, Abdülhak Hâmid ve Ziya Gökalp’in Şiirlerinde “Vatan” Kavramı”. Sosyal ve Beşerî Bilimlerde Teori ve Araştırmalar. İzmir: Serüven Yayınevi. 299-316.
• Karabela Şermet, Sevim (2021). Faik Âli Ozansoy Yaşam Öyküsü Yapıtları ve Şairliği. İstanbul: Günce Yayınları.
• Karal, Enver Ziya (1988). Osmanlı Tarihi Cilt VII. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Karal, Enver Ziya (1999). Osmanlı Tarihi IX. Cilt: İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı 1908-1918. Ankara: TTK Yayınları.
• Koç, Raşit (2010). “Fâik Ali Ozansoy’un Şiirlerinin Tematik Olarak İncelenmesi”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(2): 1241-1278. https://turkishstudies.net/Makaleler/1654443282_ko%C3%A7_ra%C5%9Fit.pdf [erişim tarihi: 25.07.2025].
• Köprülüzâde Mehmed Fuad (2014). “Fânî Tesellîler”. Türk Basınında Fâik Âli. hzl. Selahattin Çitçi&Sinan Çitçi. İstanbul: Akademi Titiz Yayınları.11-18.
• Köroğlu, Erol (2010), Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı 1914-1918: Propagandadan Millı̂ Kimlik İnşasına. (2. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kushner, David (1979). Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu (1876-1908). çev. Şevket Serdar Türet, Rekin Ertem, Fahri Erdem. İstanbul: Kervan Yayınları.
• Lewis, Bernard (1993). Modern Türkiye’nin Doğuşu. çev. Metin Kıratlı. (5. bs). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Löwy, Michael & Sayre, Rrobert (2016). İsyan ve Melankoli: Moderniteye Karşı Romantizm. çev. Işık Ergüden. İstanbul:Alfa Yayınları.
• Önen, Nazmi (2005). İki Turan: Macaristan ve Türkiye’de Turancılık. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özdoğan, Günay Göksu (2008). “Dünyada ve Türkiye’de Turancılık”. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce Cilt 4 Milliyetçilik. İstanbul: İletişim Yayınları. 388-405.
• Özdoğan, Günay Göksu (2019). Turandan Bozkurt’a-Tek Parti Döneminde Türkçülük. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özkırımlı, Umut (1999). Milliyetçilik Kuramları / Eleştirel Bir Bakış. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Parlatır, İsmail (1995). “Faik Ali Ozansoy”. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 12. İstanbul: TDV Yayınları. 100-101.
• Renan, Ernest (2016). Ulus Nedir?. çev. Gökçe Yavaş. İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Schulze, Hagen (2005). Avrupa’da Ulus ve Devlet. çev. Timuçin Binder. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Smith. Anthony D. (1994). Millî Kimlik. (çev. Bahadır Sina Şener). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Smith. Anthony D. (2002). Ulusların Etnik Kökeni. çev. Sonay Bayramoğlu, Hülya Kendir. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Şener, Zeynep (2025). “Hüseyin Cemal’in Şehitlerin Sesleri yahut Askerin Büyük Duygusu İsimli Kitabındaki Şiirlerinde Balkan Savaşlarının İzleri”. Gazi Türkiyat. 36. 31-52.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. (2007). Yahya Kemal. (6. Bs.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Taştan, Yahya Kemal (2017). Balkan Savaşları ve Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Tural, Sadık Kemal (1978). Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Yıllarında (1908-1920) Edebiyatımızda Türkçülük Akımı. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Ülken, Hilmi Ziya (1979). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. (2. bs.). İstanbul: Ülken Yayınları.
• Ülken, Hilmi Ziya (2016). Millet ve Tarih Şuuru. (3. bs.). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Viroli, Maurizio (1997). Vatan Aşkı: Yurtseverlik ve Milliyetçilik Üzerine Bir Deneme. çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Yazar, Mehmet Behçet (2014). “Fâik Âli Ozansoy”. Türk Basınında Fâik Âli. hzl. Selahattin Çitçi&Sinan Çitçi. İstanbul: Akademi Titiz Yayınları. 71-75.
• Yıldız, Hatice (2020). Yenileşme Devri Türk Şiirinde Millî Romantik Tavır (Başlangıcından Cumhuriyet’e Kadar). Doktora Tezi. Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• Ziya Gökalp (2014). Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak. hzl. Mustafa Sarı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.