ARDAHAN YÖRESİ YAĞMUR TÖRENLERİNDE HAYVANLAR

Year 2019, Volume: 1 Issue: 2, 156 - 165, 17.06.2019

Cansu İrmak

Abstract

Toprağa bağlı olan insan, yaşamın devamlılığı
için tarih boyunca suya ihtiyaç duymuş ve yokluğunda çaresizliğe düşmüştür.
İnsanlık, susuzluk gibi durumları, genellikle kendi yaptığı hataların ya da
işlediği günahların bir sonucu olarak görmüş, bu nedenle de çeşitli tabu ve
kaçınmalar geliştirmiştir. Doğa güçleri ile Tanrı’nın vereceği cezalardan
kaçınmak ya da korunmak için çeşitli dinlik ve büyülük uygulamalara
başvurmuştur. Geçimi tarım ve hayvancılığa bağlı olan köy toplumlarında kent
toplumuna nazaran tabiat olayları daha fazla önem arz etmiş olup günümüz köy
toplumlarındaki afetler karşısında yapılan uygulamalar, ilkel dönemin izlerini
de taşımaktadır. Geçimini büyük oranda hayvancılıkla sürdüren Ardahan’da da
yağmurun yağmaması ya da aksine çok yağması, insan hayatını olumsuz etkileyen
en önemli faktör olması dolayısıyla tabiat olayları ile ilgili pek çok inanış
ve uygulama geliştirilmiştir. Söz konusu inanış ve uygulamaların başında da
yağmur yağdırmaya ya da fazla yağan yağmuru durdurmaya dönük inanış ve
uygulamalar gelmektedir. Yağmur yağdırma törenleri, Türk dünyasının hemen her
bölgesinde olduğu gibi, Ardahan’da sıklıkla icra edilmektedir. Ardahan yağmur
törenlerinde hayvanların kullanımı özel bir yere sahiptir. Ardahan’da yağmur
yağdırmak ve durdurmak için kurban kesmenin yanı sıra merkezinde köpek, eşek,
kurbağa, kene gibi hayvanların yer aldığı uygulamalar da tespit edilmiştir.
Çalışmada, Ardahan yöresindeki yağmur törenleri hakkında saha çalışmalarından
elde edilen güncel veriler esasında bilgi verilerek merkezinde hayvanların yer
aldığı yağmur törenleri kökenleri ve yapısal özellikleri bakımından ele alınıp
yorumlanacaktır.

Keywords

Yağmur törenleri, Ardahan, su, ateş, kurbağa, köpek

ANIMALS IN RAINMAKİNG RITUALS OF ARDAHAN REGION

Abstract

The
human, who is depend on the soil, needed water throughout the history for the
continuity of life and fell in despair in its absence. Humanity has seen
situations such as thirsty, usually as a result of his own mistakes or the sins
they have committed, and therefore various taboo and avoidance were improved by
humanity. Humanity have applied to a variety of religiosity and enchantment
practices so as to avoid or be protected God's punishments by the forces of
nature. In rural societies which have a livelihood depending on agriculture and
animal husbandry, natural events are more important than urban society and the
practices against the disasters in today's village societies have traces of
primitive period. Ardahan, which maintains its livelihood with a large
proportion of livestock, has been developed many religious belief and practices
related to natural phenomena due to drought or extreme rain that is the most
important factor affecting human life negatively. In question the beliefs and
practices are towards to raining or stopping the rain. Rainfall rituals are
performed frequently in Ardahan, as in almost all regions of the Turkish world.
The use of animals in Ardahan rain rituals has a special place. In Ardahan, in
addition to sacrificing to raining and stop rain, there are also applications
including the other animals such as dogs, donkeys, frogs and ticks. In this
study, the information will be given on the basis of the current data obtained
from field studies about the rain rituals in the Ardahan region and the rain
rituals where the animals are located at the center will be considered and
interpreted in terms of their origins and structural features.

Keywords

Rainmaking rituals, Ardahan, water, fire, frog, dog, donkey

References

• Yazılı KaynaklarACIPAYAMLI, Orhan (1963). “Türkiye’de Yağmur Duası ve Psiko-Sosyal Metotla İncelenmesi”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, XXI (1-2), 1-39. Acıpayamlı, O. (1964). Türkiye'de Yağmur Duası. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, (22),3-4.ACIPAYAMLI, Orhan (1976). “Türkiye’de Yağmur Duasında Taş ve Kuru Kafa Motifleri”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji( 8), 11-20. BAŞGÖZ, İ. (1986). Folklor Yazıları. İstanbul: Adam Yayınları.BORATAV, P. N. (1994). 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar). İstanbul: Gerçek Yayınevi.CAFEROĞLU, A. (1958). Azerbaycan ve Anadolu Folklorunda Saklanan İki Şaman Tanrısı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1- 4.ÇIBLAK, N. (2002). İçel'de Yağmur Yağdırma Törenleri. FOLKLOR/EDEBİYAT, VIII(XXXI), 93-103.ELİADE, M. (2003). Dinler Tarihine Giriş, Çev.: Lale Arslan),İstanbul: Kabalcı Yayınevi.ELİADE, M. (2017). Kutsal ve Kutsal Dışı.(Çev.: Ali Berktay) İstanbul: Alfa Yayınları.ERGİNER, G. (1997). Kurban(Kurbanın Kökenleri ve Anadolu'da Kanlı Kurban Ritüelleri). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.FRAZER, J. G. (2004). Altın Dal: Dinin ve Folklorun Temelleri I. (Çev.: Mehmet H. Doğan)İstanbul: Payel Yayınevi .İNAN, A. (1986). Tarihte Ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.KALAFAT, Y. (2010). Doğu Anadolu'da Eski Türk İnançlarının Özellikleri. Ankara: Berikan Yayınevi.KILIÇ, Sami (2011). “Uşak ve Çevresinde Yağmur Yağdırma Uygulamaları (Takmak Köyü Örneği). Turkish Studies, 6 (1), 503-514.KOBYA, Elif Şebnem (2014). Türkiye’de Yağmur Törenleri ve Yağmurlar İlgili İnanışlar. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.ÖRNEK, S. V. (1988). 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane. İstanbul: Gerçek Yayınevi.ROUX, J. P. (2005). Orta Asya'da Kutsal Birlikler ve Hayvanlar .(Çev.: Aykut Kazancıgil) İstanbul: Kabalcı Yayınevi.ŞİMŞEK, Esma (2003). “Anadolu’da Yağmur Yağdırmaya Bağlı Olarak Oynanan Bir Oyun: Çömçeli Gelin”. Milli Folklor, 60, 78-87.TÜRKERİ BALTACI, Züleyha (2015). Türk Kültüründe Köpek (İnanış, Uygulama ve Anlatılar). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sözlü KaynaklarKK-1: İsrafil Uzunkaya, Eşmepınar Köyü 1957, İlkokul Mezunu, ÂşıkKK-2: Kibriye Ekinci, Ölçek Köyü 1959, İlkokul Mezunu, Ev HanımıKK-3: Gülden Demirbaş, Ölçek Köyü 1973, İlkokul Mezunu, Ev HanımıKK-4: Naziye Sarıçam, Ölçek Köyü 1947, Eğitim Yok, HayvancıKK-5: Süsenber Ponba, Ardıçdere Köyü 1938, Eğitim Yok, HayvancıKK-7: Gülgez Çiftçi, Dedegül Köyü 1942, Eğitim Yok, HayvancıKK-8: Perişan Demirbaş, Ölçek Köyü 1943, Eğitim Yok, HayvancıKK-9: Kemal Avşar, Gölgeli Köyü 1954, İlkokul Mezunu, Arıcı KK-10: İsrafil Dursun, Ölçek Köyü 1942, Eğitim Yok, Hayvancı,KK-11: Zennure Altun, Sulakyurt Köyü 1933, Eğitim Yok, Hayvancı KK-12: Serfinaz Işık, Sabaholdu Köyü 1966, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı KK-13: Beysefa İrmak, Sabaholdu Köyü 1957, Lise Mezunu, HayvancıKK-14: Elvan Saltaş, Ölçek Köyü 1989, Yüksek Lisans Mezunu, Doktora ÖğrencisiKK-15: Olgun İrmak, Sabaholdu Köyü 1988, Lise Mezunu, İşçiKK-16: Dilek Kurban, Halil Efendi Mahallesi 1987, Ortaokul Mezunu, HayvancıKK-17: Güzel Kurban, Halil Efendi Mahallesi 1955, Eğitim Yok, Hayvancı