Osmancık Koyunbaba Türbesi'nin Geçirdiği Değişim ve Yapılacak Restorasyonu Üzerine Öneriler

Year 2022, Issue: 14, 299 - 317, 10.09.2022

Cemal Ekin

https://doi.org/10.46250/kulturder.1130451

Abstract

Koyunbaba Türbesi, özgünlüğünü günümüze kadar büyük oranda koruyamasa da II. Bayezit Döneminde (1481-1512) eklenen yapılarla yüklendiği zaviye işlevini 1925’te Tekke ve Zaviyelerin kapatıldığı döneme kadar sürdürmüştür. Bu dönemde kadar somut kültürel mirasa ait mekanlarını önemli oranda korumasının yanında; türbe özelinde bu tarihten sonra da ziyaret yeri olma vasfını devam ettirmiştir. Böylece yöre belleğindeki somut olmayan kültürel miras yönünü günümüze kadar devam ettirerek kültürel hafızadaki yerini canlı tutabilmiştir. Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde etkin faaliyet gösteren tasavvufi zümrelerden; Abdal Murad, Postinpûş Baba, Seyyid Ali Sultan (Kızıl Deli), Şûcâeddin Veli, Otman Baba ve Koyun Baba birer Kalenderî derviştir. Osmanlı sultanları, kendileriyle beraber fetih hareketlerine katılan bu dervişler için gerekli yardım ve desteği sağlayarak tekke, zaviye ve yerleşim yerleri ihdas etmişlerdir. Koyunbaba Zaviyesi bu anlayışın somut örneği olması nedeniyle önemlidir. Sonraki dönemlerde Koyunbaba Zaviyesi, zengin yapılarıyla tarikat külliyesi özelliğine has mekânlarını ne yazık ki koruyamamıştır. Kısmen başlayan ama devam ettirilemeyen kazıların sonuçları bugün mevcut olmayan mekanları tespit etmekten uzaktır. Bu kazıların devam ettirilmesi, diğer mekanların tespiti ve ayağa kaldırılması, külliyenin canlandırılması açısından elzemdir. Bu çalışmamızda Koyun Baba Külliyesi’nin geçirdiği değişim belgelenerek olası restorasyon projelerine rehberlik etmesi amaçlanmaktadır.

Keywords

Osmancık, Koyunbaba, zaviye, türbe, külliye

The Change of Osmancık Koyunbaba Tomb and Suggestions on the Restoration to be Done

Abstract

Although Koyunbaba Tomb has not preserved its originality to a large extent until today, II. It continued its zawiya function, which was loaded with the buildings added in the Bayezid Period (1481-1512), until the period when the lodges and zawiyas were closed in 1925. In addition to preserving the tangible cultural heritage sites to a great extent until this period; In particular, the tomb continued to be a place of visit after this date. Thus, it has been able to keep its place in the cultural memory alive by continuing the intangible cultural heritage aspect in the memory of the region until today. Among the mystical groups that were active in the establishment period of the Ottoman Empire; Abdal Murad, Postinpûş Baba, Seyyid Ali Sultan (Kızıl Deli), Şûcaeddin Veli, Otman Baba and Koyun Baba are Kalenderi dervishes. Ottoman sultans established lodges, lodges, and settlements by providing the necessary help and support for these dervishes who participated in the conquest movements with them. Koyunbaba zawiya is important because it is a concrete example of this understanding. In the following periods, the Koyunbaba zawiya unfortunately could not preserve its rich structures and its places peculiar to the cult complex. The results of the excavations, which were partially started but not continued, are far from detecting the places that do not exist today. The continuation of these excavations, the detection and restoration of other places are essential for the revitalization of the complex. In this study, it is aimed to guide the possible restoration projects by documenting the transformation of Koyun Baba complex.

Keywords

Oamancık, Koyunbaba, zawiya, tomb, complex

References

• Barkan, Ömer Lütfi (1942). “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler I: İstilâ Devrinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler”. Vakıflar Dergisi, 2: 279-386.
• Başaran, Özdemir (1974). Tarihi ile Osmancık. Ankara: Yargıcıoğlu Matbaası.
• Belge-1. BOA, EVK.MKT, 839/59.
• Belge-2. BOA, EV.MKT.CHT, 406/25.
• Çelebi, Ercan (2021). “Büyük Hareket: 26 Kasım 1943 Tarihli Tosya-Lâdik Depremi’nin Kastamonu Merkez ve Tosya İlçesindeki Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme”. KAREFAD, ÇKÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, 9(1): 42-64.
• Çıplak, M. Şakir (2001). Osmancık’ta Erenler Durağı Koyun Baba. İstanbul: Horasan Yayınları.
• Daş, Ertan (2003). Erken Dönem Osmanlı Türbeleri (1300-1500). Doktora Tez. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğanbaş, Muzaffer (2015). Koyun Baba Velâyetnamesi. İstanbul: Dört Kapı Yayınevi.
• Erkoç, Ethem (2015). Çorum’da Sahabe ve Evliya Makamları. Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları.
• Evliya Çelebi (1999). Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, C.3. Haz. S. A. Kahraman ve Y. Dağlı. C.III. İstanbul: YKY.
• Gürel, Zeki (1991). “Dünyanın Işığı, Evliyaların Desteği, Kalbi Temizlerin Zübdesi Koyun Baba”. Türk Kültür Tarihi İçinde Çorum Sempozyum Tebliğleri. Çorum: Çorum Belediyesi Yayınları, 149-210.
• Gürel, Zeki (2000). Koyun Baba. Ankara: Yörük Türkmen Vakfı Yayınları.
• İlter, Fügen (2002). “Osmanlı Ulaşım Ağında Irmak Kenarı Bir Yerleşme: Osmancık”. TTK Belleten, LII/203: 535-570.
• Köseoğlu, Neşet (1938). "Osmancık’ta Üç Kitabe”. Çorumlu Dergisi, 5: 155, 156.
• Ocak, Ahmet Yaşar (1999). Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler. Ankara: TTK.
• Öz, Mehmet. (1993). “Tapu Tahrir Defterlerine Göre Vezirköprü Yöresinde İskân ve Nüfus (1485-1576)”. TTK Belleten, LVII(219): 509-537.
• Şahin, Haşim (2002). “Koyun Baba”. İslam Ansiklopedisi, C.26. Ankara: TDV, 229-230.
• Tanman, Baha (2002). “Tekke”. İslam Ansiklopedisi, C.3. Ankara: TDV, 485-487.
• URL-1: TMMOB Makine Mühendisleri Odası, “1900 Sonrası Türkiye’de Depremler”. http://www1.mmo.org.tr (Erişim: 21.10.2021).
• URL-2: Tosun, Murat Dursun, “Koyun Baba ile İlgili Muhtelif Belgelerin İncelenmesi ve Yorumlanması”. https://muratdursuntosun.files.wordpress. com (Erişim: 20.10.2021).
• Yüksel, İ. Aydın (1983). Osmanlı Mimarisinde II. Bayezid Yavuz Selim Devri. İstanbul: Fetih Cemiyeti Yayınları.