Sosyal Bilimlerde Fayda Karşıtı Harekete Kısa Bir Giriş: Faydacı Aklın Eleştirisi

Year 2023, Issue: 18, 427 - 432, 10.09.2023

Kazım Tolga Gürel

https://doi.org/10.46250/kulturder.1335112

Abstract

1980 yılının sonunda bir grup sosyal bilimci Bulletin du Mauss adlı bir dergi kurdu. Bu dergi etrafında toplanan sosyal bilimciler, faydacı aklı, faydacılık karşıtı yayınlarla eleştirmeye ve bu zihniyetin evrensel olmadığını göstermeye çalıştılar. Alain Caille, bu hareketin başlangıçta sadece ekonomizme yönelik eleştirilerle yola çıktığını belirtmiştir. Daha sonra düşünsel platformu daha da geliştirerek modern ve post-modern toplumun bazı kalıplarının zaman içinde oluşmuş yapılar olduğunu göstermeyi amaçladı: "Onları tersine çevirmek, onlara farklı bakmayı öğrenmek”. Bunların asgari koşulu, toplumların, grupların ve bireylerin kendi kendilerini üreten bir süreç oluşturduklarının farkına varmaktır. Caille anarşist geleneğe yakın görünse de liberalizmin kısırlığından kurtulamadı; çünkü totaliter devleti zayıflatabilecek ve merkezi hükümet diktatörlüğünü aşındırabilecek temel olgunun emek yoluyla olduğunu görememiştir.

Keywords

rasyonalite, iktidar, modernite, insan, toplum

The Gift Paradigm: A Short Introduction to the Anti-Utilitarian Movement in the Social Sciences

Abstract

At the end of 1980, a group of social scientists founded a journal called Bulletin du Mauss. The social scientists gathered around this journal tried to criticise the utilitarian mind with anti-utilitarian publications and to show that this mindset was not universal. Alain Caille stated that at the beginning, this movement set out with criticisms only on economism. Later on, he further developed the intellectual platform and aimed to show that some of the patterns of modern and post-modern society are structures established over time: "Reversing them, learning to look at them differently”. The minimum condition for these is to realise that societies, groups and individuals constitute a self-generating process. Although Caille seemed to be approaching the anarchist tradition, he could not escape the sterility of liberalism because he could not see that the fundamental phenomenon that could weaken the totalitarian state and erode the central government dictatorship was through labour.

Keywords

rationality, power, modernity, human, society

References

• Bookchin, Murray (2013). Toplumu Yeniden Kurmak. Trans. Kaya Şahin. İstanbul: Ayrıntı.
• Caille, Alain (2007). Faydacı Aklın Eleştirisi. Trans. Devrim Çetinkasap. İstanbul: İletişim.
• Conner, Clifford D. (2012). Halkın Bilim Tarihi. Trans. Zeynep Ç. Kanburoğlu. Ankara: TÜBİTAK.
• Feyerabend, Paul (2017). Bilimin Tiranlığı. Trans. Barış Yıldırım. İstanbul: Sel.
• Horkheimer, Max & Adorno, Theodor W. (2010). Aydınlanmanın Diyalektiği. Trans. Nihat Ülner & Elif Ö. Karadoğan. İstanbul: Kabalcı.
• Kuhn, Thomas S. (2021). Bilimsel Devrimlerin Yapısı. Trans. Nilüfer Kuyaş. İstanbul: Kırmızı.
• Marcuse, Herbert (2016). Tek Boyutlu İnsan. Trans. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea.
• Özcan, Emre (2017). Emeğin Kurucu Öznelliği. İstanbul: Otonom.
• Tomasello, Michael (2014). Neden Ortaklıklar Kurarız? Trans. Bahar Tunçgenç. İstanbul: Alfa.
• Zizek, Slavoj (2022). Yamuk Bakmak. Trans. Tuncay Birkan. İstanbul: Metis.