Popular Tactics in National Strategies: Folkloric Nationality in Alevi Communities

Year 2023, Issue: 19, 180 - 197, 10.12.2023

Murat Coşkuner

https://doi.org/10.46250/kulturder.1367869

Abstract

This study problematizes how the folkloric elements of Alevi communities are used by these communities after the arrangements of the elites who want to establish a national and civilized state, and what tactics they are instrumentalized to create. Although the diversity of ways in which particular cultures express and show themselves in a system dominated by governments has been on the agenda of social scientists for a long time, this fruitful line has not yet been fully discussed in the Alevi communities. Focusing on such a problematization, the study will try to show how the cultures of the Alevi communities cultivated by the elites in the process of building a modern and national society are used by these communities as the source of certain tactics in today's Turkey. The study, which deals with these tactics, which will be discussed under the title of "folkloric nationality”, will focus on the popular works that started to be published by Alevi writers after the 1980s. The study, which will analyze the press created by people who do not practice writing as a professional occupation and mostly work in Alevi associations, foundations and dervish lodges, with the method of text analysis, will try to show the basic elements of Alevi folkloric nationality.

Keywords

folklore, national culture, Alevism, tactics-strategy, folkloric nationality

Milli Stratejiler İçinde Halkçı Taktikler: Alevi Topluluklarda Folklorik Millilik

Abstract

Bu çalışma Alevi toplulukların folklorik unsurlarının milli ve medeni bir devlet kurmak isteyen seçkinlerin düzenlemelerinden sonra yine bu topluluklar tarafından nasıl kullanıldığını, ne gibi taktikleri oluşturmak için araçsallaştırıldığını sorunsallaştırmaktadır. İktidarların hâkim kıldıkları bir sistemde tikel kültürlerin kendilerini ifade etme ve gösterme tarzlarının çeşitliliği uzunca bir zamandır sosyal bilimcilerin gündeminde olmasına rağmen bu verimli hat henüz Alevi topluluklar özelinde tam anlamıyla tartışmaya açılmamıştır. Böyle bir sorunsallaştırmayı odağına alan çalışma, modern ve milli bir toplumun inşa sürecinde Alevi toplulukların seçkinler tarafından işlenmiş kültürlerinin yine bu topluluklar tarafından günümüz Türkiye’sinde belli taktiklerin kaynağı olarak nasıl kullanıldıklarını göstermeyi deneyecektir. “Folklorik millilik” başlığı altında tartışılacak olan bu taktikleri ele alan çalışma yoğunlukla 1980 sonrası yıllardan itibaren Alevi yazarlar tarafından neşredilmeye başlamış popüler nitelikli eserlere odaklanacaktır. Yazarlığı profesyonel bir uğraş olarak yapmayan ve çoğunlukla Alevi dernek, vakıf ve dergâhlarında görevler üstlenmiş kişilerin oluşturduğu matbuatı metin analizi yöntemiyle çözümleyecek olan çalışma, Alevi folklorik milliliğinin temel unsurlarını göstermeyi deneyecektir.

Keywords

folklor, milli kültür, Alevilik, taktik-strateji, folklorik millilik

References

• Akgönül, Samim (2011). Azınlık: Türk Bağlamında Azınlık Kavramına Çapraz Bakışlar. çev. Deniz T. Esnault. İstanbul: BGST Yayınları.
• Algül, Rıza (1996). Aleviliğin Sosyal Mücadeledeki Yeri. İstanbul: Pencere Yayınları.
• Asılsoy, Abdülkerim (2008). Türk Modernleşmesi Öncülerinden Fuat Köprülü: Hayatı, Eserleri ve Fikirleri. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Atnur, Gülhan (2011). “Ziya Gökalp ve Abdullah Tukay’ın Folklorla İlgili Çalışmaları”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 32: 125-152.
• Baha Said Bey (2000). Türkiye’de Alevi-Bektaşi, Ahi ve Nusayri Zümreleri. Haz. İsmail Görkem. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bal, Hüseyin (2004). Alevi-İslam Yolu. İstanbul: Cem Vakfı Yayınları.
• Başgöz, İlhan (2011). “Türkiye’de Folklor Çalışmaları ve Milliyetçilik”. Çev. Serdar Uğurlu. Turkish Studies, 6(3): 1535-1547.
• Bauberot, Jean (2018). Laiklik: Tutku ve Akıl Arasında 1905-2005. Çev. Alev Er. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bauman, Zygmunt (2014). Yasa Koyucular ile Yorumcular. Çev. Kemal Atakay. İstanbul: Metis Yayınları.
• Chartier, Roger (1998). Yeniden Geçmiş: Tarih, Yazılı Kültür, Toplum. Çev. Lale Arslan. Ankara: Dost Yayınları.
• Coşkuner, Murat (2020). “Milliyetçilik, Bilim ve Din: Türk Milliyetçiliğinin Milli Toplum Tahayyülünde Halk Dini”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 96: 595-615.
• Coşkuner, Murat (2021). “Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası”. Folklor/Edebiyat, 105: 265-278.
• Coşkuner, Murat, Aslan Seçil (2020). “İktidarın Dinsellik Temsili: Dinsel İktidar Kurumu Olarak Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Alevilik Temsili”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 75(2): 463-487.
• Çamuroğlu, Reha (1990). Tarih, Heterodoksi ve Babailer. İstanbul: Der Yayınları.
• Çamuroğlu, Reha (2005). Alevi Revivalism in Turkey. Alevi Identity. Ed. Tord Olsson vd. İstanbul: Swedish Research Institute, 93-99.
• Çobanoğlu, Özkul (2002). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• De Certeau, Michael (2009). Gündelik Hayatın Keşfi. Çev. Lale Arslan Özcan. Ankara: Dost Kitabevi.
• Diyaroğlu, Süleyman (2006). “Alevilik Kozmik Bir Senfonidir”. Aleviler Aleviliği Tartışıyor. Haz. Hakan Tanıttıran ve Gülşen İşeri. İstanbul: Kalkedon Yayıncılık.
• Doğan, İzzettin (2003). İzzettin Doğan’ın Alevi-İslam İnancı, Kültürü İle İlgili Görüş ve Düşünceleri. İstanbul: Cem Vakfı Yayınları.
• Dündar, Fuat (2008). Modern Türkiye’nin Şifresi: İttihat ve Terakki’nin Etnisite Mühendisliği (1913-1918). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erseven, İlhan Cem (1996). Aleviler’de Semah. Ankara: Ant Yayınları.
• Gellner, Ernest (1992). Uluslar ve Ulusçuluk. Çev. Büşra Ersanlı ve Günay Gökdoğan Özdoğan. İstanbul: İnsan Yayınları.
• İnalcık, Halil (2015). Rönesans Avrupası: Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kaleli, Lütfi (1993). Alevi-Sünni İnancında Mevlâna-Yunus ve Hacı Bektaş Gerçeği. İstanbul: Alev Yayınevi.
• Kaleli, Lütfi (1998). Dil, Din ve Kur’an Tartışması. İstanbul: Can Yayınları.
• Kaygusuz, İsmail (1995). Alevilik: İnanç, Kültür, Siyaset Tarihi ve Uluları, C.1. İstanbul: Alev Yayınları.
• Keçeli, Şakir ve Yalçın, Aziz (haz.) (1996). Alevilik-Bektaşilik Açısından Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi. Ankara: Ardıç Yayınları.
• Kehl-Bodrogi, Kristiza (2012). Kızılbaşlar/Aleviler. Çev. Oktay Değirmenci ve Bilge Ege Aybudak. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kieser, Hans Lukas (2005). Iskalanmış Barış: Doğu Vilayetleri’nde Misyonerlik, Etnik Kimlik ve Devlet 1839-1938. Çev. Atilla Dirim. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Köprülü Mehmet Fuad (2005). Türk Tarih-i Dinisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Köprülü Mehmet Fuad (2013). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Köprülü, Mehmet Fuad (1928). Sunuş. Bektaşilik Tetkikleri. Çev. Ragıb Hulusi. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Köprülü, Mehmet Fuad (1934). Türk Dili ve Edebiyatı Hakkında Araştırmalar. İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• Köprülü, Mehmet Fuad (2001). “Bektaşiliğin Menşeleri”. Türk Yurdu II. Ed. Murat Şefkatli. Ankara: Tutibay Yayınları, 69-72.
• Köprülüzâde Mehmet Fuad (2001). “Türklük, İslamlık, Osmanlılık”. Türk Yurdu II. Ed. Murat Şefkatli. Ankara: Tutibay Yayınları, 372-376.
• Mardin, Şerif (1992). Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Massicard, Elise (2007). Türkiye’den Avrupa’ya Alevi Hareketinin Siyasallaşması. Çev. Ali Berktay. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ocak, Ahmet Yaşar (1996). Türk Sufîliğine Bakışlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öcal, Oğuz (2010). “Türkiye’de Mit ve Masal Çalışmaları veya Bir Olumsuzlama ve Tek Tipleştirme Öyküsü”. Milli Folklor, 85: 36-45.
• Öz, Baki (2004). İttihat Terakki ve Bektaşiler. İstanbul: Can Yayınları.
• Öztürkmen, Arzu (2014). Türkiye’de Folklor ve Milliyetçilik. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Smith, Anthony (1994). Milli Kimlik. Çev. Bahadır S. Şener. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Smith, Anthony (2002). Küreselleşme Çağında Milletler ve Milliyetçilik. Çev. Derya Kömürcü. İstanbul: Everest Yayınları.
• Swartz, David (2011). Kültür ve İktidar: Pierre Bourdieu’nün Sosyolojisi. Çev. Elçin Gen. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şahin, Şehriban (2001). The Alevi Movement: Transformation from Secret Oral to Public Written Culture in National and Transnational Social Spaces. PhD Dissertation. New York: New School for Social Research.
• Şener, Cemal (1998). Aleviler Ne Yapmalı? İstanbul: Ant Yayınları.
• Yalçınkaya, Ayhan (2014). Kavimkırım İkliminde Aleviler. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Zelyut, Rıza (1982). Halk Şiirinde Gerçekçilik. Ankara: Ayko Yayınları.
• Zelyut, Rıza (1989). Halk Şiirinde Başkaldırı. İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Zelyut, Rıza (1992). Öz Kaynaklarına Göre Alevilik. İstanbul: Yön Yayıncılık.
• Ziya Gökalp (1981). “Millet Nedir?” Makaleler VIII. Haz. Ferit Ragıp Tuncor. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ziya Gökalp (2007). Türkçülüğün Esasları. Ziya Gökalp Kitaplar. Haz. M. Sabri Koz vd. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.