Kültür Endüstrisi Bağlamında Evlilik Ritüelleri: Çorum Örneği

Year 2024, Issue: 23, 241 - 263, 10.12.2024

Altuğ Ortakcı , Sena Yiğit

https://doi.org/10.46250/kulturder.1557115

Abstract

Bu çalışma, evlilik ritüellerinin modernleşme ve kültür endüstrisinin etkisiyle nasıl ticarileştiğini ve bu süreçte geleneksel işlevlerinden nasıl uzaklaştığını incelemektedir. Küreselleşme ve kentleşme ile birlikte, kültür endüstrisi yerel/geleneksel uygulamaları ticari hizmetlere dönüştürerek, toplumun kültürel değerleri üzerindeki etkisini artırmıştır. Bu dönüşüm yalnızca ritüellerin icra ediliş biçimlerini değil aynı zamanda bu ritüellerin toplumsal hafızadaki yerini de etkilemiştir. Kültür endüstrisi, müzikten mekân seçimine kadar ritüelleri metalaştırmış, toplumsal dayanışma ve birliktelik işlevlerinden uzaklaştırarak bireysel gösterilere dönüştürmüştür. Kent merkezli evlilik sürecine eşlik eden ritüellerin hemen hepsinde organizasyon firmalarının rolü vardır. Bu durum, geleneksel işlevlerin ticari amaçlar doğrultusunda yeniden şekillendirilmesine neden olmuştur. Bu çalışma, halkbilimi açısından kültür endüstrisinin yol açtığı metalaşmış kültür anlayışının evlilik ritüelleri üzerindeki etkilerini incelemiş ve bu ritüellerin toplumsal bellekteki yerini korumak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu vurgulamaktadır. Araştırmada, literatür taraması ve saha araştırmasına dayalı yöntemler kullanılmıştır. Öncelikle, halkbilimi ve kültür endüstrisi kavramları üzerine yapılan teorik incelemelerle evlilik ritüellerinin tarihsel ve sosyolojik bağlamı ele alınmış ve Çorum ili örneğinde, geleneksel evlilik ritüellerinin nasıl ticarileştiği sahadan elde edilen veriler ile analiz edilmiştir. Bu bağlamda, kız isteme, kına gecesi ve düğün ritüelleri üzerine yapılan gözlemler ve görüşmeler Çorum ili örneğinde değerlendirilmiştir.

Keywords

kültür endüstrisi, evlilik ritüelleri, ticarileşme, toplumsal hafıza, modernleşme

Ethical Statement

Bu çalışma için Hitit Üniversitesi Girişimsel Olmayan Araştırmalar Etik Kurulundan onay alınmıştır (Tarih: 02.12.2022, Karar No: 2022-26).

Marriage Rituals in the Context of the Culture Industry: The Case of Çorum

Abstract

This study examines how wedding rituals have become commercialized under the influence of modernization and the cultural industry, and how these processes have distanced the rituals from their traditional functions. With globalization and urbanization, the cultural industry has increasingly transformed local and traditional practices into commercial services, thus amplifying its impact on the cultural values of society. This transformation not only alters the way these rituals are performed but also affects their place within the collective memory. The cultural industry has commodified these rituals—from the music to the choice of venues—shifting them away from their functions of social solidarity and cohesion toward individualistic displays. In nearly all urban wedding rituals, the involvement of event planning companies plays a significant role. Consequently, traditional functions are reshaped to align with commercial objectives. This study explores the impact of commodified cultural practices, driven by the cultural industry, on wedding rituals from a folkloristic perspective and highlights the need for further research to preserve the place of these rituals in social memory. The research methodology is based on a review of relevant literature and fieldwork. Initially, the historical and sociological contexts of wedding rituals are addressed through theoretical explorations of folklore and the cultural industry. Using the example of Çorum province, the commercialization of traditional wedding rituals is analyzed with data collected from the field. Observations and interviews related to the “kız isteme” (asking for the bride’s hand), “kına gecesi” (henna night), and wedding rituals were evaluated in this context and in the example of Çorum province.

Keywords

culture industry, marriage rituals, commodification, social memory, modernization

Ethical Statement

Approval was received for this study from the Hitit University Non-Interventional Research Ethics Committee (Date: 02.12.2022, Decision No: 2022-26).

References

• Aça, Mustafa (2018). “Balıkesir Kına Organizasyonu Firmaları -Hayal Satıcıları- Üzerine Halk Bilimsel Değerlendirmeler”. Motif Vakfı Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildiri Kitabı. İstanbul: Motif Vakfı, 103-111.
• Aça, Mustafa ve Yolcu, Mehmet Ali (2023). “The Effects of Modern Political Movements on Cultural Identity: The Case of Rites of Passage in Türkiye”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 11(37): 332-353.
• Adorno, Teodor W (2007). Kültür Endüstrisi. Çev. N. Ülner vd. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Alangu, Tahir (1983). Türkiye Folkloru El Kitabı. İstanbul: Adam Yayınları.
• Alpyıldız, Eray (2020). “Evlenme Geleneğine Müzik Davranışları Açısından Bakış: Gelin Ağlatma-Alma- İndirme Havaları Örneği”. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 12(22): 267-277.
• Aydoğan, Filiz (2009). “Tüketim Kültürünün Gölgesinde Kentler”. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 27(2): 203-215.
• Baudrillard, Jean (2008). Tüketim Toplumu. Çev. H. Deliceçaylı ve F Keskin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bezirci, Cevdet (1942). “Mahalli Oyunlar”. Çorumlu Dergisi, 33: 1011-1013.
• Bilsin, Ayşegül (2007). Kültür Endüstrisi Olgusunun Özel bir Görünümü Olarak Günümüz Türk Toplumunda Eğlencenin İdeolojik Temellendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Connerton, Paul (2021). Modernite Nasıl Unutturur. Çev. K. Kelebekoğlu. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Çakır, Emine (2022). “Gelin Kuşağı: Bekâret Kuşağı mı Bereket Kuşağı mı?”. Millî Folklor, 134: 145-158.
• Çelik, Abdurrahman (2011). Kültür Endüstrisi Üç Yanlış Bir Doğru. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Dedebaş, Ferid (1941). “Çorum’un Köy Düğünü”. Çorumlu Dergisi, 29: 23-25.
• Deveci, Rahime (2018). Amasya Yöresi Geçiş Dönemleri, Takvim ve Bereket Ritüelleri. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğan, Atilla (1990). “Kitle Kültürü Karşısında Seçkin Kültür ve Türkiye’deki Durumu”. Kurgu Dergisi, 7: 109-120.
• Ekici, Metin (2008). “Geleneksel Kültürü Güncellemek Üzerine Bir Değerlendirme”. Millî Folklor, 80: 33-38.
• Emiroğlu, Kudret ve Suavi, Aydın (2003). Antropoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Ergun, Pervin (2010). “Türk Gelininin Mitolojik Göçü”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(24): 275-290.
• Ertekin, Eşref (1942). “Gelin Ağıdı”. Çorumlu Dergisi, 36-37: 1113.
• Fiske, John (2012). Popüler Kültürü Anlamak. Çev. S. İrvan. İstanbul: Parşömen Yayınları.
• Kalafat, Yaşar (1996). İslamiyet ve Türk Halk İnançları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Küçükbasmacı, Gülten (2016). “Kültürel Bellek ve Süreklilik: Kına Gecelerinden Mezuniyet Kınalarına”. Millî Folklor, 112: 73-94.
• Leblebici, Sadi (1938). “Çorum’un Halay Oyunu ve Arzı Türküsü”. Çorumlu Dergisi, 1: 21-29.
• Lefebvre, Henri (2014). Mekânın Üretimi. Çev. I. Ergüden. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Odabaşı, Yavuz (2019). Tüketim Kültürü. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Oğuz, Öcal (2019). Paldır Kültür Kentleşmeler. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Örnek, Sedat Veyis (2018). Türk Halkbilimi, Ankara: Bilgesu Yayınları.
• Öztürk, Kaan Mert (2022). “Tüketim Kültürünün Sosyal Medya Aplikasyonları ile Dönüşümü ve Entegrasyonu: Gösterişçi Tüketim Bağlamında Instagram Paylaşımları Üzerine Bir Araştırma”. Yeni Medya Dergisi, 13: 443-456.
• Satır, Ömer Can (2014). Yeni Ankaralı Müzik Anlayışı ve Eğlence Pratiklerinin Dönüşümü. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türkdoğan, Orhan (1997). Sosyal Hareketlerin Sosyolojisi. İstanbul: Birleşik Yayıncılık.
• Urry, John. (2018). Mekânları Tüketmek. Çev. R. G. Öğdül. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Veblen, Thorstein (1995). Aylâk Sınıf. Çev. İ. User. İstanbul: Marmara Üniversitesi Teknik Bilimler Fakültesi.