Yükümlülük Kipliğinin Bir Alt Kategorisi: Zorunluluk Kipliği

Year 2024, Issue: 23, 320 - 337, 10.12.2024

Gülüzar Demir Şahin

https://doi.org/10.46250/kulturder.1575746

Abstract

Dil biliminde zorunluluk ve izin ifadeleriyle ilişkilendirilen yükümlülük kipliği, bireyleri belirli eylemler gerçekleştirmeye ya da bu eylemlerden kaçınmaya zorlayan dil bilimsel kavramları içermektedir. Bu çalışmada yükümlülük kipliğine dair mevcut yaklaşımlardan hareketle yükümlülük kipliğinin anlam alanlarından biri olan zorunluluk kipliğinin açıklanması hedeflenmektedir. Yükümlülük kipliği zorunluluk, izin ve isteme kipliği gibi üç ana başlık altında ele alınmaktadır; ancak bu çalışmada yalnızca zorunluluk kipliği detaylandırılacaktır. Zorunluluk kipliği, güçlü ve zayıf zorunluluk olarak iki alt başlığa ayrılmaktadır. Güçlü zorunluluk, hukuki veya bürokratik yaptırımlarla desteklenen zorlayıcı durumları ifade ederken, zayıf zorunluluk, toplumsal normlar ve beklentiler doğrultusunda ortaya çıkan durumlardır. Bu iki zorunluluk türü arasındaki temel fark, yaptırım gücünün kaynağı ve derecesidir. Güçlü zorunluluk eylemin belirli bir yaptırım altında zorunlu hale gelmesini sağlarken, zayıf zorunluluk bireyin toplumsal çevre veya normlar tarafından belirlenen beklentiler doğrultusunda hareket etme durumunu ifade etmektedir. Çalışmada kiplik işaretleyicilerine odaklanılmamış, bunun yerine zorunluluk kipliğinin cümle bağlamındaki anlamı üzerinde durulmuştur. Bu tercih, dildeki biçimsel ögelerin dışındaki anlamı derinlemesine analiz etmeyi sağlamak amacıyla yapılmıştır. Ayrıca, toplumsal normlar ve yasal düzenlemelerle etkileşimde bulunan zorunluluk kipliğinin bireylerin eylemlerini yönlendiren bir unsur olarak işlevini araştırarak dil bilimi alanına önemli katkılarda bulunmayı hedeflenmektedir.

Keywords

kiplik, yükümlülük kipliği, dilbilimsel sınıflama, zorunluluk kipliği, anlambilim

Thanks

Makalenin araştırılması ve yazılması sürecinde sağladığı destek için saygıdeğer danışmanım Doç. Dr. Ahmet Turan Türk’e teşekkürlerimi sunarım.

The Subcategory of Deontic Modality: Obligation Modality

Abstract

Deontic modality is a category of modality in linguistics that stands in contrast to epistemic modality. Associated with expressions of obligation and permission this category encompasses linguistic concepts that compel individuals to undertake certain actions or to abstain from them. This study aims to explain deontic modality, particularly focusing on obligation modality, as one of its core semantic means, based on existing approaches to deontic modality. Deontic modality is generally classified under three main categories: obligation, permission, and volition. However, this study exclusively elaborates on obligation modality. Obligation modality is divided into two subtypes: strong and weak obligation. Strong obligation represents coercive conditions backed by legal or bureaucratic sanctions, while weak obligation arises from societal norms and expectations. The fundamental distinction between these two types lies in the source and degree of enforcement power; strong obligation enforces actions through formal sanctions, whereas weak obligation implies actions guided by societal norms or expectations. This study does not focus on modality markers but rather emphasizes the contextual meaning of obligation modality within sentences. This approach is intended to facilitate a deeper analysis of meaning beyond formal linguistic elements. Furthermore, by investigating obligation modality as an influential factor in guiding individual actions through its interaction with social norms and legal regulations, this study aims to make significant contributions to the field of linguistics.

Keywords

modality, deontic modality, linguistic classification, obligation modality, semantics

Thanks

I would like to thank my esteemed advisor Assoc. Prof. Dr. Ahmet Turan Türk for his support during the research and writing of the article.

References

• Aslan Demir, Sema (2008). Türkçede İsteme Kipliği: Semantik-Pragmatik Bir İnceleme. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Auwera Johan & Plungian A. Vladimir (1998). "Modality's Semantic Map”. Linguistic Typology, 2: 79-124.
• Bhat D. N. Shankara (1999). The Prominence of Tense, Aspect and Mood. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamin Publishing.
• Boland, Annerieke (2006). Aspect, Tense and Modality: Theory, Typology, Acquisition, Vol.1. Amsterdam: The Institutional Repository of the University of Amsterdam.
• Bybee, Joan Lea et al. (1994). The Evolution of Grammar: Tense, Aspect and Modality in The Languages of the World. Chicago: University of Chicago Press.
• Coates, Jennifer (1983). The Semantics of the Modal Auxiliaries. London: Croom Helm.
• Corcu, Demet (2003). A Linguistic Analysis of Necessity as a Part of the Modal System in Turkish. Yüksek Lisans Tezi. Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çakır, Muhammet Yasin (2024). Harezm Türkçesinde Eylem Kipliği. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Downing, Angela & Locke, Philip (1992). A University Course in English Grammar. Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• Givon, Talmy (2001). Syntax, An Introduction, Vol.1. Amsterdam: John Benjamin Publishing.
• Haan, Ferdinand (2006). “Typological Approaches to Modality”. The Expression of Modality. Ed. William Frawley. Berlin: de Gruyter.
• Hogeweg, Lotte et al. (2009). “The Semantics of Tense, Aspect and Modality in the Languages of the World”. Cross-linguistic Semantics of Tense, Aspect and Modality Ed. Hogeweg Lotte et al. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamin Publishing.
• Kamacı Gencer, Duygu (2022). "Toplum Dilbilimsel Kategoriler Olarak Türkçede Gereklilik ve Zorunluluk”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 9: 796-806.
• Kerimoğlu, Caner (2011). Kiplik İncelemeleri ve Türkçe. İzmir: Dinozor Kitabevi.
• Kiefer, Ferenc (1987). "On Defining Modality”. Folia Linguistica, 21: 67-94.
• Kiefer, Ferenc (1997). "Modality and Pragmatics”. Folia Linguistica, XXXX (3-5): 241-253.
• Kreidler, Charles (1998). Introducing English Semantics. London: Routledge.
• Lyons, John (1977). Semantics 2. Cambridge: Cambridge University Press.
• Nuyts, Jan (2005). "The Modal Confusion: On Terminology and the Concepts Behind It”. Modality Studies in Form and Function. Ed. A. Klinge. London: Equinox Publishing.
• Palmer, Frank (2001). Mood and Modality. Cambridge University Press.
• Papafragou, Anna (2000). Modality: Issues in the Semantics-Pragmatics Interface. Amsterdam: Elsevier.
• Saeed, John I. (2003). Semantics. New York: Wiley.
• Sweetser, Eve (1990) From Etymology to Pragmatics: Metaphorical and Cultural Aspects of Semantic Structure. Cambridge: Cambridge University Press.
• TDK (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• URL-1: www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/10/20041012.htm (Erişim: 21. 10.2024).
• Wright, Georg Henrik von (1999). “Deontic Logic: A Personal View”. Ratio Juris, 12: 26-38.