Lâmiî'nin Mukaddimelerindeki Kudretli Hükümdar Kanunî Sultan Süleyman

Year 2024, Issue: 10, 1 - 21, 16.12.2024

Songül Karaca

https://doi.org/10.70911/kulturk.1537876

Abstract

Bir eserin giriş kısmını ifade eden mukaddime terimi, klasik kültürdeki kitap yazma geleneği içerisinde özel bir konuma sahiptir. Bunun sebebi; müelliflerin, mukaddimelerinde çok daha rahat ve kendilerinden açıkça bahsedebiliyor olmalarıdır. Mukaddimeler bir müellifi tanımak, anlayabilmek ve etrafında olup bitenlere nasıl yaklaştığını görebilmek için oldukça elverişli metinlerdir. Yine bir müellifin mukaddimelerinde sıkça bahsettiği hususlar, hem müellifi hem de dönemini anlamaya yardımcı olmaktadır. Bunun Klasik Türk edebiyatındaki yansıması Lâmiî Çelebi ve Kanunî Sultan Süleyman örneği üzerinden görülebilir.
30 civarında eser veren Lâmiî, son 12 yılını Kanunî Sultan Süleyman’ın tebaası olarak geçirmiştir. Bu süreçte yazdığı 11 eserinin mukaddimesinde Kanunî Sultan Süleyman’dan bahsetmiştir. Lâmiî’nin kendini açıkça ifade edebildiği mukaddimelerinde Kanunî Sultan Süleyman’dan nasıl bahsettiği, bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Yine bu çalışmada Lâmiî, Kanunî’den bahsederken veya onu överken hangi kavramları öne çıkarmıştır, Lâmiî için Kanunî neyi ifade etmektedir gibi sorulara cevap aranacaktır. Ayrıca Kanunî’nin yaptığı fetihler ve Lâmiî’nin bu fetihlere yazdığı fetihnamelerden bahsedilecek ve konu bütünlüklü bir şekilde ele alınmaya çalışılacaktır.

Keywords

Lâmiî, Kanunî, fetih, medhiye, fetihname

The Mighty King Suleiman the Magnificent in the Introductions of Lamii

Abstract

The term mukaddime which means the introduction part of a work, have a special position within the tradition of book writing in classical culture. The reasons of this, authors are much more comfortable and are able to talk about themselves openly in their introductions. Introductions are texts that are very convenient for knowing and understanding an author and and seeing how he evaluated his time. Again, the things that an author frequently mentions in his introductions help to understand both the author and his period. The reflection of this in Classical Turkish literature can be seen through the example of Lâmiî Çelebi and Suleiman the Magnificent.
Lâmiî, who wrote approximately 30 works, spent the last 12 years as a man of Suleiman the Magnificent. He mentioned Suleiman the Magnificent in the introduction of the 11 works he wrote during this period. The subject of this study is to show how Lâmiî talked about Suleiman the Magnificent in Lâmiî’s introductions where Lâmiî could express himself clearly. What concepts did Lâmiî highlight when mentioning about or praising Suleiman the Magnificent? What does Suleiman the Magnificent mean to Lamiî? Answers to such questions will also be sought in the study. In addition, the conquests made by Suleiman the Magnificent and the fetihnamehes that Lâmiî wrote about these conquests will be mentioned. Thus, the issue will be discussed as a whole.

Keywords

Lamii, Suleiman the Magnificent, conquest, praise

References

• Akkuş, Metin (2007). Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Türk Edebiyatında Türler ve Tarzlar. Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Alan, Hayrünnisa (2019). “Sâhipkıran”. İslam Ansiklopedisi. C. 2. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 443-444.
• Armutlu, Sadık (2020). Lâmi’î Çelebi, Şem’ ü Pervâne (İnceleme-Metin). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Ateş, Ali Osman (2003). “İslam ve Doğal Hayatın Korunması”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C. 3. S. 1. s. 1-34.
• Ayan, Gönül (1998). Lâmi’î, Vâmık u Azrâ, İnceleme-Metin. Ankara: AKM Yayınları.
• Ayan, Gönül (2009). “Anadolu Sahasında Yazılan Bazı ‘Yusuf u Züleyha’ Mesnevilerinde Sebeb-i Telifler”. Journal of Turkish Studies. C. 4. S. 3. s. 227-272.
• Dávid, Géza (1995). “Estergon”. İslam Ansiklopedisi. C. 11. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 438-440.
• Durmuş, İsmail (2020). “Mukaddime”. İslam Ansiklopedisi. C. 31. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 115-117.
• Eğri, Sadettin (1997). Lâmi’î Çelebi, Şerefü’l-İnsân (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Emecen, Feridun (2000). “İbrahim Paşa, Makbul”. İslam Ansiklopedisi. C. 21. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 333-335.
• Emecen, Feridun (2010). “Süleyman I”. İslam Ansiklopedisi. C. 38. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 62-74.
• Esir, Hasan Ali (2017). Ferhâd ile Şîrîn. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Gülerer, Salih (1988). Bursalı Lâmi‘î Çelebi, İbret-nümâ, İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İçli, Ahmet (2022). “Sebeb-i Teliflerin Önemi ve Analizlerine Dair”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi. S. 9. s.161-192.
• İsen, Mustafa ve Hamit Bilen Burmaoğlu (2011). Bursa Şehrengizi, Lâmi’î Çelebi. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Karaca, Songül (2019). Fütûhu’l-Mücâhidîn li-Tervîhi Kulûbi’l-Müşâhidîn (Nefehâtü’l-Üns Tercümesi): İnceleme-Tenkitli Metin-Sözük-Dizin. Doktora Tezi. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kavruk, Hasan (2003). Türkçe Mesnevilerde Sebeb-i Te’lif. Malatya: Özserhat Yayıncılık.
• Lâmi’î Çelebi (yz.). İbretnumâ. Milli Kütüphane. Nu: 06 Mil Yz. A 737.
• Önal, Sevda (2007). “Sebeb-i Teliflerdeki Ortak ve Farklı Temalar”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. S. 35. s. 105-124.
• Öztürk, Erdem Can (2014). Lâmi‘î Çelebi’nin Şevâhidü’n-nübüvve Tercümesi (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin). Doktora Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, Erdem Can (2016). “Lâmi’î Çelebi’nin Şevâhidü’n-Nübüvve Tercümesi’ne İlâveleri Ve Moton Kalesi Fetih-nâmesi”. Journal of Turkish Studies. C. 11. S. 21. s. 313-338.
• Öztürk, Murat (2009). Lami’î Çelebi’nin Veyse vü Ramin Mesnevisi (İnceleme-Metin-Sadeleştirme). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pala, İskender (2014). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Pala, İskender (2020). “Mühr-i Süleyman”. İslam Ansiklopedisi. C. 31. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s.523-525.
• Tezcan, Nuran (1994). Lâmi’îs Gûy u Çevgân. Stutgard: Franz Steiner Verlag.
• Tezcan, Nuran (2016). “Sebeb-i Teliflere Göre Mesnevi Edebiyatının Tarihsel Dönüşümü”. Divan Edebiyatına Yeniden Bakış. İstanbul: YKY Yayınları. s. 69-99.
• Uludağ, Erdoğan (2013). Lâmi’î Çelebi, Salâmân ve Absâl (İnceleme-Nesre Çeviri-Karşılaştırmalı Metin). İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Uzun, Mustafa İsmet (2020). “Mukaddime”. İslam Ansiklopedisi. C. 31. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 117.
• Ünver, İsmail (1986). “Mesnevi”. Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. s. 430-563.
• Üzgör, Tahir (1990). Türkçe Dîvân Dîbâceleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Üzgör, Tahir (1994). “Dîbâce”. İslam Ansiklopedisi. C. 9. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 277-278.