Platon’un Filozof Kral’ı Bağlamında Deli Deli Küpeli Filmindeki Kaymakam Karakterinin Değerlendirilmesi

Yıl 2020, , 413 - 442, 07.09.2020

Onur Ertürk

https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.729014

Öz

Platon, hocası Sokrates’in ölümünün ardından ve bir anlamda Sofist gelenekten koparak ve soru sorma-mevcut yanlışları ortaya çıkarma pratiğini geride bırakarak “İdeal bir toplum düzeni ve devlet nasıl var olabilir?” sorusunun peşine düşmüştür. Sokrates’in meşhur “Bildiğim tek şey, hiçbir şey bilmediğimdir” cümlesi yerini, Platon’da, “Biliyorum, öyleyse dinleyin”e bırakmıştır. Platon, ideal devletini ve toplumunu anlatırken nihayetinde sözü filozof kral ya da kral filozofa getirerek ideal düzenin onlar eliyle sağlanacağını ve dolayısıyla filozof kralların toplumun ve yasaların üzerinde bir konuma sahip olması gerektiğini savunmuştur. Bu çalışmada Platon’un hem ideal devleti hem de yeryüzünde toplumsal olarak kurulabilir en iyi ikinci devleti ile onun bekasını emanet ettiği ve detaylı şekilde tasarlayıp anlattığı filozof kral ya da kral filozofu tanımlanmış; ardından filozof kral, yönetmenliğini Kartal Tibet’in üstlendiği, 1986 yapımı Deli Deli Küpeli filmindeki Deli Kaymakam karakteri ile karşılaştırılmıştır. Akıl hastanesinden kaçan iki delinin kar ve soğuk nedeniyle dünya ile irtibatı kesilen bir kasabaya gelmesi ve rastlantı sonucu kasabada kaymakam ve hâkim olarak karşılanmasının anlatıldığı filmin kaymakam karakterini filozof kralla karşılaştırmak için betimsel analiz ve metin analizi yöntemi kullanılmıştır. Kaymakam karakteri; siyasal erkinin kaynağı, siyasal gücü kullanma biçimi, toplumdaki kurtarıcı figürü olarak konumu, yasalara karşı tutumu, sahip olduğu erdemler ve değişime kapalı olma kategorileri kapsamında filozof kral ile karşılaştırılmıştır. Çalışma sonucunda Deli Kaymakam ve filozof kral arasında benzerlikler ve paralellikler bulunduğu ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Platon, Deli Deli Küpeli, Filozof Kral, İdeal Devlet, Kaymakam

Kaynakça

• Arslan, Ahmet (2018). İlkçağ Felsefe Tarihi 2: Sofistlerden Platon’a. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bolarfinwa, Oluwafemi (2009). An Evaluation of Plato’s Ideal State. Norderstedt: Grin.
• Çıvgın, Ayşe Gül (2018a). ‘‘Platon’un Adalet ve Filozof Kral Anlayışı.’’ İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(1): 212-229.
• Çıvgın, Ayşe Gül (2018b). ‘‘Savaştan Sürekli Barışa: Platon ve Kant.’’ İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9: 109-127.
• Demir, A. Konur (2019). ‘‘Platon’un Devlet Kurgusunun Modern Kamu Yönetimine Yansımaları.’’ FLSF Dergisi, 14(27): 203-220.
• Desmond, William (2013). Philosopher-Kings of Antiquity. Londra: Bloomsbury.
• Dinç, Mustafa (2018). ‘‘İsyanın Mizahı: Hobsbawm’ın Toplumsal Eşkıyalık Tanımı ve Kemal Sunal Filmleri.’’ Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11(24): 73-90.
• Hancığaz, Erhan (2016). ‘‘Türkiye’nin Toplumsal ve Kültürel Yapısındaki Delilik Olgusunun Türk Sinemasına Yansıması.’’ Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1(2): 1-20.
• Kaya, Mustafa (2018). ‘‘Platon'da Filozofların/Filozofun Kral Olması Üzerine.’’ Edebiyat, Eğitim, Sanat ve İktisat: Modern Dönemde. Osman Köse ve Emel İslamoğlu (der.) içinde. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Kellner, Douglas (2014). ‘‘Cultural Studies, Multiculturalism, and Media Culture.’’ https://pages.gseis.ucla.edu/faculty/kellner/essays/culturalstudiesmulticulturalism.pdf Erişim tarihi: 14.04.2020.
• Kılıç, Elife (2016). ‘‘Platon’un Devlet Diyaloğu Bağlamında Eğitim Anlayışı.’’ Felsefe Arkivi, 45(2): 67-84.
• Levin, Mark (2012). Ameritopia: The Unmaking America. New York: Threshold Editions.
• Monette, R. Duane, vd. (2014). Applied Social Research: A Tool for the Human Services. Belmont: Brooks/Cole.
• Nichols, Mary (1984). ‘‘The Republic's Two Alternatives: Philosopher-Kings and Socrates.’’ Political Theory, 12(2): 252-274.
• Özdemir, Murat (2010). ‘‘Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilim¬lerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma.’’ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1): 323-343.
• Özen, Yener ve Gül, Abdülkadir (2007). ‘‘Sosyal ve Eğitim Bilimleri Araştırmalarında Evren Örneklem Sorunu.’’ Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15: 394-422.
• Özkan, Devrim (2018). ‘‘Platon’un İdeal Devlet Teorisi: Doğruluk, Mükemmellik ve Mağara Metaforu.” Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimlerde Akademik Çalışmalar. Rıza Karagöz, Timuçin Kodaman ve Marijan Premovic (der.) içinde. Cetinje: Ivpe. 3-14.
• Platon (1998). Devlet Adamı. Çev., Behice Boran ve Mehmet Karasan. İzmir: Çağdaş.
• Platon (2005). Devlet. Çev., Veysel Ataman ve Cenk Saraçoğlu. İstanbul: Bordo-Siyah.
• Reeve, C.D.C. (2006). Philosopher-Kings: The Argument of Plato’s Republic. Indianapolis: Hackett Publishing.
• Rosen, Stanley (2008). Plato’s Republic. Londra: Yale University Press.
• Saydam, Nejat (Yön.) (1965). Buzlar Çözülmeden (Sinema Filmi). Türkiye: Acar Film. https://www.imdb.com/title/tt0406620/ Erişim tarihi: 09. 07. 2020
• Şenel, Alâeddin (1995). Siyasal Düşünceler Tarihi. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Tibet, Kartal (Yön.) (1986). Deli Deli Küpeli (Sinema Filmi). Türkiye: Uğur Film. https://www.imdb.com/title/tt0252364/ Erişim tarihi: 24.03.2020
• Ünal, Murat (2010). ‘‘Türk Sinemasında Kemal Sunal.’’ Yeni Düşünceler, 5: 68-78.
• Yalçınkaya, Ayhan (2011). ‘‘Platon’un Bilişi.’’ Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi. Mehmet Ali Ağaoğulları (der.) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları. 91-125.
• Yali, Lu (2019). ‘‘An Analysis of Plato’s Political Thought.’’ Advances in Economics, Business and Management Research, 82: 416-419.
• Yıldırım, Ali ve Hasan Şimşek (2003). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları. Yıldız, Hasan (2015). ‘‘Platon’un Siyaset Felsefesinde Yönetici Ahlakı.’’ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5(13): 154-173.
• Yıldızdöken, Çiğdem (2015). ‘‘Platon’da Demokratia Kavramı.’’ Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 25: 59-75.