Halk Psikolojisi Bağlamında Âşıklık Sanatı Söylemi ve Âşık Veysel’in Söylem Evrelerindeki Yeri

Year 2023, Volume: 3 Issue: 2, 89 - 97, 29.12.2023

Harika Zöhre Eryılmaz

https://doi.org/10.54281/kundergisi.2024.37

Abstract

Halk psikolojisi, insanların inanç, istek, hayal, niyet ve duyguları gibi zihin durumlarını anlamlandırma ve gündelik yaşamda diğer insanların zihin durumlarını değerlendirerek onların davranışları hakkında öngörüde bulunabilme becerilerinin tümüdür. Zihin kuramı ve birçok farklı isimle de anılan halk psikolojisi, temelde insan zihninin önce kendi sınırlarını ve zihin durumlarını algılayan ve ardından başkalarının zihin durumlarını algılamayı kapsayan bilişsel bir beceri olmakla birlikte günlük konuşmalarımızın alt bölümlerini ifade eder. İçsel ve dışsal olarak iki durumlu incelenebilen halk psikolojisinde içsel durumlar insan zihninin kendini tanıması,anlamlandırması, “ben” oluşumu ve kendini söze dökebilme gibi kabiliyetleri incelerken, dışsal durumlar insan zihninin çevresini kavraması ve “ben” kavramının “biz” kavramına dönüşmesi; dolayısıyla “halk” oluşumunu irdeler.Tüm bu oluşumların temelinde zihnin algısında oluşanların söze dönüşümü yatmaktadır. İfade biçimlerinin kalıplara bağlı olmak koşulu ile yeni yaratmalara sahne olduğu âşıklık sanatı söylemlerinin halk psikolojisi kavramının hangi noktasında olduğunun altını çizmek amacı taşıyan bu çalışma, halk psikolojisi bağlamında âşıklık sanatı söylemini ele almaktadır. Tüm bu süreç içerisinde alana “halk psikolojisi” kavramının zihinsel bir süreç olduğuna ilişkin tanımı yapılacakken, ses açısından çok benzer olan “halkların psikolojisi” kavramı ile olan ayrıma dikkat çekilecektir. Genelde halk psikolojisinin “ne olduğu” ile “ne olmadığının” kısaca tanımının yapıldığı çalışmada, halk psikolojisinde söylemin üç ana evresinin olduğu belirtilecek; âşıklık sanatının ise bu evrelerden hangisine dahil olduğu sorunsalının yanıtı aranacaktır. Dolayısıyla âşıklık sanatı icrasında var olan söylemlerin başlangıcından bu yana hangi evreye dahil edileceği belirtilerek özelde Âşık Veysel’in söylemlerinin “tekrar eden anlatı” evresine mi “işlenen anlatı” evresine mi dahil olduğuna değinilecektir. Sonuç olarak dört temel hipotezle kendini ifade eden halk psikolojisi kavramında söylemin evrelerini açıklarken son ve temel hipotez olan “anlatı gerçekleştirme” hipotezinin Âşık Veysel söylemlerini sınıflandırırkenki konumuna da yer verilecektir.

Keywords

halk psikolojisi, zihin kuramı, anlatı gerçekleştirme hipotezi, tekrar eden anlatı, işlenen anlatı

The Art of Minstrel Discourse in the Context of Folk Psychology andÂşık Veysel's Place in Discourse Stages

Abstract

Folk psychology is the whole of the ability to make sense of people's mental states such as beliefs, desires, dreams, intentions, and emotions and to make predictions about their behavior by evaluating other people's mental states in daily life. Folk psychology, which is also known as the theory of mind, is basically a cognitive skill of the human mind that first perceives its own limits and states of mind, and then includes perceiving the states of mind of others, also it refers to the subdivisions ofour daily conversations. In the folk psychology, which can be examined in two situations as internal and external, internal situations examine the abilities of the human mind such as self-recognition, meaning, formation of "me" and expressing itself, while external situations allow the human mind to comprehend its environment and the concept of “me” to turn into the concept of “we”; therefore, it examines the formation of “folk”. Since all these formations lies the transformation of what is formed in the perception of the mind into words. It is a known fact that the minstrelsy, who is the performer of the art of minstrelsy, is the reflection of the society and the voice of the environment. Folk psychology also focuses on the fact that the mind, which perceives the concept of “me”, passes to the concept of “we” right after the forms of self-expression, that is, the expression changes and transforms in creating a “folk”.During this whole process, while the definition of the concept of “folk psychology” as a mental process will be made in the field, attention will be drawn to the distinction between the concept of “folk's psychology”, which is very similar in sound. In thestudy, in which a brief definition of “what is” and “what is not” folk psychology is made, it will be stated that there are three main phases of discourse in folk psychology; the answer to the question of which of these phases the art of minstrel is included in will be sought. Therefore, by specifying which phase the discourses that have existed in the art of minstrelsy will be included since the beginning, it will be mentioned whether Âşık Veysel's discourses are included in the “repetitive narrative” stage or the “processed narrative” stage. As a result, while explaining the stages of discourse in the concept of folk psychology, which expresses itself with four basic hypotheses, the position of the last and main hypothesis “narrative practice” hypothesis while classifying the discourses of Âşık Veysel will also be included.

References

• Akkaya, Emrah. “İşitme Kayıplı ve Tipik Gelişen 4-5 Yaşındaki Çocukların Zihin Kuramı ve Dil Becerileri Bakımından Karşılaştırılması”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi, 2018.
• Alptekin, Ali Berat. Âşık Veysel. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 2009.
• Altunbaş, Fatma Dilara “Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Tanılı Hastalarda Zihin Kuramı Performansı ve Atıfsal Yanlılığın İncelenmesi”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Üsküdar Üniversitesi, 2017.
• Artun, Erman. Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı Edebiyat Tarihi/Metinler. Adana: Karahan Kitabevi, 2012.
• Çobanoğlu, Özkul. Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü. Ankara: Akçağ, 2000.
• Emek, Hatice. “Zihin Kuramı Becerisi ve Yalnızlık Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Üsküdar Üniversitesi, 2018.
• Fazlıoğlu, Buket. “Üniversite Öğrencilerinde Duygusal ve Bilişsel Zihin Kuramı Özelliklerinin Sosyal Zekâ ile Olan İlişkisinin İncelenmesi”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Üsküdar Üniversitesi, 2018.
• Folk Pyschologhy. “Standford Encyclopedia Of Philosophy”. 22 Ekim 1997. Plato Stanford University. 06 Mart 2018. https://plato.stanford.edu/entries/folkpsych-theory/
• Golfrey-Smith, Peter. “Folk Pyschology as a Model”. Philosopher’s Imprint 5.6 (2005): 1-16.
• Günay, Umay. Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi. Ankara: Akçağ, 1992.
• Hutto, Daniel D. “The Narrative Practice Hypothesis: Clarifications And İmplications”. Philosophical Explorations 11. 3 (2008) 175–92.
• Hutto, Daniel D. “Folk Psychology As Narrative Practice”. Journal Of Consciousness Studies, 16.6 (2009) 9-39.
• Kahveci, Sinem. “Borderline Kişilik Bozukluğunda Zihin Kuramı ve Çocukluk Çağı Travması Arasındaki İlişki”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Üsküdar Üniversitesi, 2016.
• Leslie, Alan M. “Pretense and Representation: The Origins of ‘Theory of Mind’”. Psychological Review 94. 4 (1987) 412-26.
• Miroglio, Abel. Halkların Psikolojisi. Çev. Samih Tiryakioğlu. İstanbul: Varlık Yayınevi, 1973.
• Vural, Ceyda Deniz. “Sosyal Anksiyete Bozukluğu ve Yaygın Anksiyete Bozukluğu Olan Hastalarda Zihin Kuramı İşlevlerinin Karşılaştırılması”. Yayımlanmamış Tıpta Uzmanlık Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 2018.
• Youmans Gınal. “Theory of Mind in İndividuals With Alzheimer-Type Dementia Profiles”. Degree of Doctor of Philosophy, The Florida State University, 2004.
• Yurttaş, Fatih. “Üniversite Öğrencilerin Duygusal ve Bilişsel Zihin Kuramı Özelliklerinin Duygusal Şemalarla Olan İlişkisinin İncelenmesi”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Üsküdar Üniversitesi, 2018.