Nedîm’in Şiirlerinde Hedonizm İzleri

Year 2024, Volume: 4 Issue: 2, 38 - 53, 30.12.2024

Murat Yılmaz

https://doi.org/10.54281/kundergisi.49

Abstract

Hazcılık, kökeni Antik Yunan’a dayanan bir felsefe olup ruhsal hazlara yönelen epiküryen anlayış ve tensel hazlar düzlemindeki hedonist yaklaşımla irtibatlandırılmıştır. Hazcılık felsefesi her daim edebiyatla yakın ilişkiler içinde olmuştur. Dünya edebiyatlarında olduğu gibi Türk edebiyatının çeşitli dönemlerinde bu felsefenin hem ruhsal hem de tensel boyutunun yansımaları gözlemlenmiştir. Klasik Türk şiirinin muhtevasını oluşturan ana tema aşktır. Klasik Türk şiirlerinde aşk teması ilk bakışta reel ölçütlerde kadın-erkek arasındaki yoğun duygu ortamının betimlenmesi zemininde ele alındığı izlenimi verirken şiirlerin derinliklerinde dinî-tasavvufî birçok unsurun var olduğu görülmüştür. Çeşitli mazmunlarla şekillendirilen bu girift yapıdaki şiirler bünyesinde zahirî ve bâtıni anlamlar barındırmaktadır. İlahi aşkın dünyevi aşkla harmanlanarak estetize edildiği klasik Türk şiir formunda reel aşkın yakıcı tahribatı, ilahi aşka ulaşmada köprü işlevi görmüştür. Özünde epiküryen bir hazla uzun vadeli ve sürdürülebilir ruhsal huzurun izini süren klasik Türk şiirinin referansı, Türk-İslam tasavvuf anlayışıdır. Klasik Türk şiirinde dünyevi aşkla ilahi aşkın ayırt edilemez muğlaklıkta yazıldığı şiirlerle de karşılaşmak mümkündür. Bu şiirlerde zaman zaman anlık ve geçici hazların varlığı hissedilse de tam anlamıyla bir hedonist tavırdan söz etmek iddialı olacaktır. Bununla beraber klasik Türk şiirinde maddesel ve tensel hazzı temel alan hedonizm ekseninde şiir inşa eden şairler de bulunmaktadır. Bu şairler içinde gerek yaşadığı dönemin modu gerek dünyevi zevklere olan yönelimi ile Nedîm özel bir konuma sahiptir. Lale Devri olarak zikredilen dönemin şairlerinden Nedîm’in bazı şiirlerinde karşılaşılan hedonist tavır klasik Türk edebiyatı içinde yeni, özgün ve yönlendirici nitelikler taşımaktadır.

Keywords

Hedonizm, Nedîm, felsefe, şiir, haz

Traces of Hedonism in Nedîm's Poems

Abstract

Hedonism is a philosophy that dates back toancient Greece and is associated with the epicurean approach to spiritual pleasures and the hedonist approach to sensual pleasures. The philosophy of hedonism has always been in close relations with literature. As in world literature, reflections of both the spiritual and sensual dimensions of this philosophy observed in various periods of Turkish literature. The main theme that forms the content of classical Turkish poetry is love. While the theme of love in classical Turkish poems gives the impression atfirst glance that it is handled on the basis of depicting the intense emotional environment between men and women in real terms, it is seen that there are many religious-mystical elements in the depths of the poems. These intricately structured poems, shaped by various themes, contain apparent and esoteric meanings. In the classical Turkish poetry form, where divine love is aestheticized by blending it with worldly love, the burning destruction of real love serves as a bridge to reach divine love. The reference of classical Turkish poetry, which essentially traces long-term and sustainable spiritual peace with an epicurean pleasure, is the Turkish-Islamic understanding of Sufism. In classical Turkish poetry, it is also possible to encounter poems in which worldly love and divine love are written in an indistinguishable ambiguity. Although the presence of instant and temporary pleasures is felt from time to time in these poems, it would be assertive to talk about a completely hedonistic attitude. However, in Classical Turkish poetry, there are also poets who construct poetry on the axis of hedonism based on material and sensual pleasure. Among these poets, Nedîm has a special position both with the style of the period in which he lived andwith his orientation towards worldly pleasures. The hedonist attitude encountered in the poems of Nedîm, one of the poets of the period referred to as the Tulip Era, has new, original and guiding qualities in classical Turkish literature. The hedonist attitude encountered in some of the poems of Nedîm, one of the poets of the period referred to as the Tulip Era, has new, original and guiding qualities in classical Turkish literature.

Keywords

Hedonism, Nedîm, philosophy, poetry, pleasure

References

• Acijukiewicz, Kazimierz. Felsefeye Giriş. Çev. Ahmet Cevizci. Ankara: Gündoğan Yayınları. 1994.
• Akün, Ömer Faruk. “Divan Edebiyatı”. DİA 9, İstanbul. 1994. s. 389-427.
• Boranoğlu, Turan. “Bursalı Rahmî Çelebi Dîvânı’nın Tahlilî”. Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi, 1997.
• Budak, Ali. Batılılaşma ve Türk Edebiyatı. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay. Dağ. 2018.
• Cevizci, Ahmet. İlkçağ Felsefe Tarihi. Bursa: Asa Kitabevi. 1998.
• Çavuşoğlu, Mehmed. Necâtî Bey Divanı’nın Tahlili. İstanbul: Kitabevi Yayınları. 2001.
• Ersoylu, Halil. Cem Sultan'ın Türkçe Divânı. Ankara: Türk Dil Kurumu. 1989.
• Ergün, Cengiz. “Emeviler ve Osmanlı Devleti Yönetimi Altında Şam: Bir İslam Şehri Örneği”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10.52 (2017): 380-88
• Gölpınarlı, Abdulbaki. Nedîm Divanı. İstanbul: İnkılap Kitabevi. 1951.
• Gönel, Hüseyin. “Divan Şiirinde Sevgiliye Dair”. Turkish Studies 5.3. (2010):208-22.
• Kaplan, Mehmet. “Nedîm’in Şiirlerinde Mimari Eşya ve Kıyafet”. İstanbul Enstitüsü Dergisi III. (1957): 235-50.
• Kuzu, Fettah. “Klâsik Şiirde Şarap Kavramı ve Fehîm-i Kadîm'in "Şarâb" Redifli Gazeli Üzerine Bir Tahlil Denemesi”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 13.4 (2014): 961-72.
• Mazıoğlu, Hasibe. Nedîm’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilikler. Ankara: Akçağ Yayınları. 2018
• Mengi, Mine. “Eski Edebiyatımızdaki Bazı İnsan Tipleri”. Tarih ve Toplum 12 (1984): 51-56.
• Pala, İskender. Şair Fatih: Avnî Fatih Sultan Mehmet. İstanbul: Metropol Yayınları. 2002.
• Sarfati, Metin. “Rasyonalite ve Neoklasik Kuram”. Ekonomik Yaklaşım Dergisi 16.57 (2015): 103-30.
• Sılay, Kemal. Nedîm and the Poetics of the Ottoman Court. Indiana: Indiana University.1994.
• Tilley, John J. “Hedonism, Encyclopedia of Applied Ethics 2nd edition”. San Diego: Academic Press (2012): 566-73..
• Ünal, Sevtap ve Ceylan, Cem. “Tüketicileri Hedonik Alışverişe Yönelten Nedenler: İstanbul ve Erzurum İllerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 22.2 (2008): 265-83.