Conjugation of Some Tenses in Zazaki of Bıstin Village

Year 2025, Issue: 12, 110 - 126, 30.04.2025

Haci İbrahim Aytekin

https://doi.org/10.55106/kurdiname.1658544

Abstract

In this study, we will compare Zazaki of Bıstin (Aynalı) village with Vate Study Group Tendency (standard Zazaki). As it is known, Zazaki has three subdialects; North, South and Center. The Zazaki of Bıstin belongs to the southern subdialect. There are four regions that speak the southern subdialect; Çêrmûge (Çermik), Şankuş (Çüngüş), Sêwregi (Siverek) and Aldûş (Gerger). These four regions have many linguistic similarities among themselves.

The aim of this study is to compare the Zazaki of Bıstin village with Vate’s Tendency in terms of some tenses. Similarities and differences were stated in both Zazakis. Differences in present, past and future tenses were determined. Tables containing examples taken from written sources were used to make the identified differences easier to understand.

As it is known, there has been an increase in the number of studies on language and literature on Zazaki in recent times. However, the number of studies on certain regions is not yet sufficient. With this work, we aim to contribute to the increase of such studies.

Keywords

zazaki , zazaki of bıstin village , standard zazaki , tense , verb

Zazakîya Dewa Bistînî de Antişê tayê Deman

Abstract

Na xebate de ma do antişê demanê zazakîya dewa Bistînî û meylê Grûba Xebate ya Vateyî (zazakîya standarde) muqayese bikerîme. Seke yeno zanayene hîrê fekê zazakî yê bingeyînî est ê; zime, veroj û merkez. Fekê dewa Bistînî mîyanê fekê verojî de ca geno. Fekê verojî de çar mintiqayî est ê; Çêrmûge, Şankûş, Sêwregi û Aldûş. Nê çar mintiqayî mîyanê xo de zaf manendîyanê ziwanî hewênenê.
Hedefê na xebate o yo ke zazakîya dewa Bistînî û meylê Vateyî hetê antişê tay deman ra bêrê muqayesekerdene. Her di zazakîyan de cîyatî û manendîyî ameyî dîyarkerdene. Demo nikayin, demo vîyarte û demo ameyox de cîyatîyî ameyî tesbîtkerdene. Cîyatîyê ke ameyî tesbîtkerdene bi hetkarîya tabloyan ameyî destnîşankerdene. Semedo ke babete başêr û asanêr bêro fehmkerdene tabloyî bi nimûne û rewşanê cîyayan ameyî zengînkerdene.
Seke yeno zanayene zazakî ser o serranê peyênan de hûmara xebatanê ziwan û edebîyatî zêdîyenê labelê hema zî mintiqayanê ke zazakî qisey kenê, înan ser o xebatê lokalî ke tenya taybetmendîyanê ucayî bimojnê kêmî yê. Ma cehd kerd ke na xebata ma wa ê xebatan ra yewere bo.

Keywords

zazakî , zazakîya dewa bistînî , zazakîya standarde , dem , kar

Zazakîya Dewa Bistînî de Antişê tayê Deman

Abstract

Bu çalışmada Bıstin (Aynalı) köyü Zazacası ile Vate Çalışma Grubunun Eğilimini (standard Zazaca) karşılaştıracağız. Bilindiği gibi Zazacanın üç temel ağzı vardır; Kuzey, Güney ve Merkez. Bıstin Zazacası güney ağzına aittir. Güney ağzını konuşan dört bölge vardır; Çêrmûge (Çermik), Şankuş (Çüngüş), Sêwregi (Siverek) ve Aldûş (Gerger). Bu dört bölge de kendi aralarında birçok dilsel benzerliklere sahiptirler.

Bu çalışmanın amacı Bıstin köyü Zazacası ile Vate’nin eğilimini bazı zaman çekimleri yönünden karşılaştırmaktır. Her iki Zazacada da benzerlikler ve farklılıklar belirtildi. Şimdiki zaman, geçmiş zaman ve gelecek zamandaki farklılıklar tespit edildi. Tespit edilen farklılıkların daha rahat ve kolay anlaşılması için yazılı kaynaklardan alınmış örneklerin kullanıldığı tablolar kullanıldı.

Bilindiği üzere Zazaca üzerine son zamanlarda dil ve edebiyat üzerine yapılan çalışmaların sayısında bir artış vardır. Fakat henüz belli bölgelerin üzerine yapılan çalışmaların sayısı yeterli seviyede değildir. Bu çalışmamızla o tür çalışmaların artmasına katkı sağlamayı hedefliyoruz.

Keywords

zazaca , bıstin köyü zazacası , standart zazaca , zaman , fiil

References

• Aldatmaz, N. G. (2016). Pîltane. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• Aytekin, F. (2017). Sanika Gujo. H. İ. Aytekin (Arêdayox). Kovara Vejîn. 4, 44-45
• Bahçıvan, M. (2022). “Yilmaz Guney Boçika Biziney”. Kovara Vateyî. 73, 61-63
• Çalagan, H. (2014). Ters. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• Çem, M. (2013). Türkçe Açıklamalı Kırmancca (Zazaca) Gramer. (2. Baskı). İstanbul: Deng Yayınları
• Çem, M. (2019). Hewnê Newroze. (Çapo 2.). Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• Çîçek, A. A. (2014). Lêl. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• Çîçek, A. A. (2020). Xof. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• Dêrsim, H. D. (2014). Deyndar. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• Diljen, H. (1998). Eke Kurdî Pê Fam Nêkenê, Şima Çirê Kurdkî Qedexe Kenê?. Kovara Vateyî. 6, 37-41
• Diljen, H. (2023). Edalet Abik Kandemiri: “Wextê surgûney pêro tersayê û ma ra remayê…”. Kovara Vateyî. 75, 71-91
• Espar, J. Î. (2020). Beyi Se Bena?. (Çapo 2.). Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• Gedîk, A. (2022 a). Ez ke Merda, Mi Mezela Maya Mi Kerê. Kovara Vateyî. 73, 97-101
• Gedîk, A. (2022 b). Şertê Îslamî Çend ê?. Kovara Vateyî. 74, 93-96
• Gunduz, D. (2010). Soro. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• Gunduz, D. (2013). Kalaşnîkof. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• Gündüz, D. (2013). Türkçe Açıklamalı Kürtçe (Kırmancca/Zazaca) Dersleri. (3. Baskı). İstanbul: Vate Yayınevi
• Jandîl, L. (2000). Rexneyanê Mûrad Ciwanî ser o. Kovara Vateyî. 11, 66-73
• Kalan, A. R. (2014). Lêlê Şodirî de Yew Rayîrwan. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• Karakaş, H. (2006). Omid Esto. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• Kırkan, A. (2021). Zazakî de Kar. Wan: Weşanên Peywend
• Lezgîn, R. (2006). Anton Çexovê Ma û…. Kovara Vateyî. 7 (27), 49-54
• Malmîsanij, M. (2015). Kurmancca ile Karşılaştırmalı Kırmancca (Zazaca) Dilbilgisi. İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• Metê, H. (2022). Çarşefe. J. Î. Espar (Açarnayox). Kovara Vateyî. 73, 65-70
• Musa, F. û Hesen, V. (2023). Rêzimana Kurmancî. Qamişlo: Weşanên SZKyê
• Nêşite, M. (2010). Husê Pîre û Mihê Amîna. Kovara Vateyî. 14 (34), 117-120
• Nêşite, M. (2012). Çakêto Sipî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• Nêşite, M. (2023). Vîrameyîşê Mi-II. Kovara Vateyî. 75, 91-130
• Sertkaya, Î. (2013). Sosine û Gulîzare. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• Topaç, B. (2020). Menewşî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• Yıldırım, R. (2023). Ez Karker a. Kovara Vateyî. 75, 131-136
• Yılmaz, E. (2023). Şefîq Eskerîye de Tirkî Musayo!. Kovara Vateyî. 75, 137-140
• Zengelan, J. (2007). Gorse. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• Zengelan, J. (2009). Zifqêra Berî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayalı-Nüfus-Kayıt-Sistemi-Sonuçları-2024-53783&dil=1 (tarîxê ciresayîşî: 6.3.2025)
• https://www.zazaki.net/d/file/cêrmuge.pdf (tarîxê ciresayîşî: 3.3.2025)