Comparison of the Persian Printed Text of Hüseyin-i Kurd-i Şebisteri with its Kurdish Oral Version in terms of Structural Elements

Year 2025, Issue: 13, 116 - 131, 30.11.2025

Ayhan Yıldız , Mehmet Dağlar

https://doi.org/10.55106/kurdiname.1787884

Abstract

We had a Persian printed text of Hüseyn-i Kurd-i Şebısteri and a Kurdish folkloric text. We identified the similarities and differences between these two texts as the problem of our research. In order to find the answers to the questions ‘What similarities or differences are there between these two texts?’ we started field research in the written literature. We saw academic articles in Persian and English by several researchers only on the Persian printed text. Since we saw the gap in this field, we started to research the subject with the idea that it would be beneficial to the field. We wanted to examine these two different texts structurally according to the discipline of Comparative Literature. As a result of the research process, we found that the Persian text has some structural elements in common with the Kurdish text and some are different from it. While we have seen that sectarian reflexes have an important place in the Persian text, we have observed that in the Kurdish oral text, in general, only Islamic-religious reflexes against non-Muslims are the main elements. Therefore, we foresee that better results will be obtained if more extensive and in-depth studies are carried out on these texts, and that this important text will also be useful for the science of Islamic history.

Keywords

Comparative Literature , Persian Written Literature , Kurdish Oral Literature , Huseyn-i Kurd-i Shabesteri

Ethical Statement

We declare that we comply with the rules of scientific ethics in this study.

Supporting Institution

This study was not supported by any institution.

Thanks

We would like to thank the late source person named Heyder-i Muşi from whom we compiled the Kurdish version of Hüseyn-i Kurd-i Şebiesteri orally.

Hüseyin-i Kurd-i Şebisteri Farsça Matbu Metninin Kürtçe Sözlü Versiyonuyla Yapı Unsurları Açısından Karşılaştırılması

Abstract

Elimizde Hüseyn-i Kurd-i Şebısteri’nin Farsça matbu metni ve Kürtçe folklorik bir metni bulunmaktaydı. Bu iki metnin birbirleriyle benzer ve birbirlerinden farklı yönlerinin neler olduğunu, araştırmamızın sorunu olarak belirledik. “Bu iki metin arasında ne gibi benzerlik veya farklılıklar vardır?” soruların cevaplarını bulmak amacıyla yazılı literatürde saha araştırmasına başladık. Birkaç araştırmacının, sadece Farsça matbu metnin üzerinde Farsça ve İngilizce akademik makalelerini gördük. Türkçe’de böyle bir çalışmaya rastlamadık. Bu alandakî boşluğu gördüğümüzden, alana faydası olacağı fikriyle konuyu araştırmaya başladık. Karşılaştırmalı Edebiyat Biliminin disiplinine göre bu iki farklı metni yapıca incelemek istedik. Araştırma sürecinin sonucunda Farsça metnin Kürtçe metinden yapı unsurlarından bazılarında ortak; bazılarında farklı oduğunu tespit ettik. Farsça metinde mezhepsel reflekslerin önemli yer aldığını gördüğümüz halde, Kürtçe sözlü metinde genel olarak sadece gayr-ı müslimlere karşı İslami-dini reflekslerin asıl unsurlar olduğunu müşahede ettik. Dolayısıyla bu metinlerin üzerinde daha geniş ve derinlikli çalışmaların yapılması halinde daha iyi sonuçların elde edileceğini, bu önemli metnin İslam tarihi bilimine de yarayacağını öngörmekteyiz.

Keywords

Karşılaştırmalı Edebiyat , Farsça Yazılı Edebiyat , Kürtçe Sözlü Edebiyat , Hüseyn-i Kürd-i Şebesteri

Ethical Statement

Bu çalışmamızda bilimsel etik kurallarına uyduğumuzu beyan ederiz.

Supporting Institution

Bu çalişmamız hehangi bir kuruluş tarafından desteklenmemiştir.

Thanks

Sözlü olarak kendisinden Hüseyn-i Kurd-i Şebiesteri'nin Kürtçe versiyonunu derlediğimiz Heyder-i Muşi adlı merhum kaynak kişiye teşekkür ederiz.

Berawirdkirina Metna Çapkirî ya Huseynê Kurdê Şebisterî ya Farisî bi Versîyona Metna Devkî ya Kurdî re ji Alîyê Binyadê ve

Abstract

Metna çapkirî ya Huseynê Kurdê Şebisterî ya bi Farisî û metneke wê ya folklorîk a bi Kurdî hebû. Me alîyên hevpar û cîyawaz ên van her du metnan wekî pirsgirêka vekolîna xwe hilbijartin. Bi armanca ku em bersiva pirsên “Gelo di navbera van her du metnan de dirûvdarî û cîyawazîyên çawa hene?” bibînin, me di lîteratura nivîskî de dest bi vekolîna sehayî kir. Me tenê çend gotarên akademîk ên çend vekoleran dîtin ku tenê li ser metnê wê yê Farisî yê çapkirî nivîsîne. Me tu xebateke bi Tirkî di vê biwarê de nedît. Ji ber ku me di vê qadê de valahîyek dît, bi hizra ku dê mifaya wê bigihîje qadê, me dest bi vekolîna mijarê kir. Me xwest li gor dîsîplîna Zanista Edebîyata Berawirdkar em li ser van her du metnan kûr bibin. Di encama pêvajoya vekolînê de me tesbît kir ku metna Farisî di hin hêlên hêmanên binyadî de bi metna Kurdî re hevpar e; di hin cihan de cîyawaz e. Tevî ku di metna Farisî de refleksên mezhebî cihekî giring digirin; di metna devkî ya Kurdî de tenê refleksên Îslamî-dînî yên li dijberî ne-musliman wekî hêmanên bingehîn cih girtine. Lewra em di wê qenaetê de ne heke hin xebatên berfirehtir û kûrtir li ser van metnan bên kirin, dê encamên baştir bên bidestxistin û ev metna giring dê bi kêrî dîroka Îslamê bên.

Keywords

Edebîyata Berawirdkar , Edebîyata Nivîskî ya Farisî , Edebîyata Devkî ya Kurdî , Huseynê Kurdê Şebisterî

Ethical Statement

Di vê xebata xwe de em deklere dikin ku girêdayî qayîdeyên etîkê ne.

Supporting Institution

Di vê xebatê de tu sazîyekê piştevanîya me nekirîye.

Thanks

Em malavahî li Heyderê Mûşî dikin ku me bi awayê devkî me ji ber wî metna Huseynê Kurdê Şebisterî berhev kir.

References

• Afshari, M. (2021). Stories and Tales Entertainment as Literature. E. Yarshater içinde, A History of Persian Literature, Volume V, 429. New York: Columbia University.
• Aktaş, Ş. (1991). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aktaş, Ş. (2005). Edebi Metinleri Çözümleme Metodolojisi ve Yapı-Tema İlişkisi Üzerine. Docplayer, 125.
• Aktaş, Ş. (2005). Edebi Metinleri Çözümleme Metodolojisi ve Yapı-Tema İlişkisi Üzerine. Docplayer.
• Ateşsewda, M. A. (1384). Ber Ress-i Saxt-i Dastan-ı ‘Amıyane-i Hüseyn-i Kurd-i Şebusterî. Mecelle-i Zeban ü Edebiyat-i Farsi, 3(8), 84.
• Azizifer, E. A. (2019). Cestarî der Tipşahan-i Şinasî der Farsî ‘Amiyane-ihay Qisse: Mevrid-i Pıjühane: Semk-i ‘Eyar, Darabname ü Qısse-i Hüseyn Kurd Şebusterî. Du Mahnae-i Ferheng ve Edebiyat-i ‘Amme, 7(25), 158.
• Başçı, V., “Safevilerde İdeolojik Bir Propaganda Anlatısı: Hüseyin Kürd-i Şebüsterî Halk Hikâyesinin Karakter Merkezli Rol-Kimlik Analizi” Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2025,
• Bayburtlu, Y. S. (2019). Metin Yapılarının İnceleme ve Eleştirmedeki Önemi. Kesit Akademi Dergisi, 5(18), 185.
• Boratav, P. N. (1969). 100 Soruda Türk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Boyajian-Sureniants, V. (2007). A Baluchi Episode From the Hüseyn-Kord-e Shabestari. Iran & the Caucasus, 249–254.
• Boyajian-Sureniants, V. (2007). A Baluchi Episode From the Hüseyn- Kord-e Shabestari Cyle.
• Çetişli, İ. (2004). Metin Tahlillerine Giriş/2, Hikâye-Roman-Tiyatro. Ankara: Akçağ.
• Emir Abbas A. (1398). Cestarî der Tipşahan-i Şinasî der Farsî ‘Amiyane-ihay Qisse: Mevrid-i Pıjühane: Semk-i ‘Eyar, Darabname ü Qısse-i Hüseyn Kurd Şebusterî. Du Mahnae-i Ferheng ve Edebiyat-i ‘Amme, 7(25).
• Eyvazi, P. T. (2022). Representation of the Political Religious and Cultural Claims of Safavid Governance in the Folk Tale of Hossein Kord Shabestari. Classical Persian Literature, Institute for Humanities and Cultural Studies.
• Johnson, R. S. (2004). The Hyderabad Connection in the Hoseyn-e Kord. Deccan Studies, II(2), 73–85.
• Johnson, R. S. (2007). Yuzbashi-yi Kurd Bacheh and ‘Abd al-Mu’min Khan the Uzbek: A Tale of Revenge in the Dastan of Husayn-i Kurd. Muraqqa’e Sharqi.
• Köse, N. (1996). Türk Halk Hikâyelerinde Yapı (Structure). Ankara: Millî Folklor Yayınları.
• Marzolph, U. (1999). A Treasury Formulaic Narrative: The Persian Popular Romance Hosein-e Kord. Oral Tradition, 14(2).
• Penderî, Z. D. (1380). Ber Ressi Unsur-i Riwayet der Qisse-i Hüseyn Kurd-ı Şebusterî. Şimare-i Hevdehim, Payîz, 143.
• Siruri, N. H. (1399). Zeval-ı Şahsiyet-i Ayyar der Dastan-ı Hüseyn Kürd Şebusterî. Motun-ı Pejuheş-i Edebi, 22(85), 137.
• Xalliyeva, G. (2020). Karşılaştırmalı Edebiyat. (Çev. Şirzad Atamurad). Mersin: Mer Ak Yayınları.
• Yıldız, A. (2017). Hunera Vegotina Bedew a Devkî û Nivîskî 1. Van: Lorya.
• Zadegan, H. (1386). Hoseyné Kordé Şebusterî. Tahran.