The Kaaba Cover Produced in the Courtyard of Sultanahmet Mosque and the State Ceremony Organized for This Cover

Year 2024, Issue: 9, 35 - 53, 10.06.2025

Ayşenur Erdoğan

Abstract

The Kaaba, regarded sacred since its existence, has been covered as part of a centuries-old tradition, the exact time of its origin remains uncertain. However, it is known that the Kaaba was veiled by the pre-Islamic jahiliyyah period. Upon the prophet Muhammad’s emergence, the practice of covering the Kaaba became more codified, and subsequent rulers acknowledged the responsibility of maintaining this tradition. During the Mamluk period, when they held the caliphate, the manufacturing of the kiswa (the Kaaba cover) became fully institutionalized. Following the Mamluks, the Ottomans inherited this tradition, and for centuries, the Kaaba cover was produced in Egypt through a specialized organization. Furthermore, the completion of its production and its delivery to Mecca were celebrated with a ceremony peculiar to the Kaaba cover. However, on July 21, 1798, when the French army under the command of Napoleon Bonaparte entered Cairo, Egypt was officially occupied, and the production of the kiswa was interrupted. The Ottoman Empire reacted promptly, but as Egypt remained under occupation, the kiswa could not be produced there. In response, preparations began in the capital, Istanbul, and the courtyard of Sultanahmet Mosque was transformed into a kiswa production facility. During the period of French occupation in Egypt (1798-1801), the kiswa was produced four times in succession in Istanbul, ensuring that the Kaaba remained covered and that the ceremonial tradition was upheld. A grand ceremony, similar to those held in Egypt, was organized in Istanbul with large attendance, and this event was recorded in the Ottoman ceremonial registers.

Keywords

Kiswa, Kaaba Cover, Istanbul, Egypt, Sultanahmet Mosque, Ottoman State Ceremony

Sultanahmet Camii Avlusunda Üretilen Kâbe Örtüsü ve Örtüye Yapılan Devlet Merasimi

Abstract

Var olduğu tarihten beri kutsal kabul edilen Kâbe, asırlar önce başlayan bir gelenekle örtülmektedir. Ne zaman başladığı konusunda muhtelif bilgiler bulunsa da Kâbe’nin cahiliye devrinde dahi örtüldüğü bir gerçektir. Hz. Peygamber ile birlikte Kâbe örtüsü meselesi belli bir disipline kavuşmaya başlarken ondan sonra gelen yöneticiler de bu konuda mutlak sorumluluk almışlardır. Bilhassa Hilafeti teslim alan Memluk Devleti zamanında kisve üretimi tamamen bir teşkilata kavuşmuştur. Memluklerden sonra Osmanlılara geçen mirasla asırlar boyunca Kâbe örtüsü Mısır’da kendisine has teşkilat dahilinde üretilmiştir. Dahası üretimin nihayete ermesi ve Mekke’ye gönderilmesi örtüye has merasimle kutlanmıştır. Ancak 21 Temmuz 1798’de Napoléon Bonaparte’ın kumanda ettiği Fransa ordusunun Kahire’ye girmesi ile Mısır’ın işgali resmen başlamış ve örtü imali sekteye uğramıştır. Mevcut durumda Kâbe örtüsüz bırakılmayacağından başkent İstanbul’da hazırlıklara başlanmış, Sultanahmet Camii’nin avlusu kisve üretim atölyesine çevrilmiştir. Mısır’ın Fransız işgali altında bulunduğu süre boyunca (1798-1801) kisve-i şerîfe üst üste dört kez İstanbul’da üretilmiştir. Kâbe’yi örtüsüz bırakmayan devlet, örtüyü de merasimsiz bırakmamıştır. Mısır’dakini aratmayacak şekilde İstanbul’da gösterişli bir merasim düzenlenmiş ve bu merasim Osmanlı teşrifat kayıtlarında yerini almıştır.

Keywords

Kisve-i şerife, Kabe Örtüsü, İstanbul, Mısır, Sultanahmet Camii, Osmanlı Devlet Merasimi

References

• BIBLIOGRAPHY The Directorate of State Archives of the Presidency of the Republic of Türkiye, Ottoman Archive Documents A.}d (Sadâret Defterleri), 354, vr.8b-10b; 355, vr.57b- 60a.
• C.AS (Cevdet Askeriye), 103/4668, 21st December 1801.
• C.EV (Cevdet Evkâf), 131/6532, 22nd Agust 1801.
• EV.d (Evkâf Defterleri), 38338, 16th January 1799.
• HAT (Hatt-ı Hümâyûn), 93/3795, 19th July 1800;93/3795-A, 18th May 1800; 109/4340; 109/4340-A, 24th April1801; 109/4340-B; 109/4340-C; 112/4494, 1798; 113/4507;113/4507-A; 344/19635, 9th March 1808; 344/19635-F, 9th March 1808; 346/19699- A, 25th November 1814; 1301/50619; 1471/46,10th January 1799; 1480/33.
• TS.MA.e (Topkapı Sarayı Evrakı), 877/69, 18th January 1808; 1256/7, 24th June 1814.
• Books and Articles Ağca-Diker, S. (2016). Surre-i Hümâyûn ve Geleneksel Teşrifatı. In. S. A. Kahraman (Ed.), Surre-i Hümâyûn. (pp. 65-95). Istanbul: IBB Kültür A.Ş.
• Ahmed Cevdet Paşa. (H.1309). Târîh-i Cevdet (Tertîb-i Cedîd). Dersaâdet: Matba‘a-i Osmâniyye.
• Ahmed Vasıf Efendi. (2017). Mehasinü’l-asar ve Haka’iku’l-ahbar [Osmanlı tarihi (1209- 1219/1794-1805)], (Ed. H. Sarıkaya). İstanbul: Çamlıca Basım Yayın.
• Atalar, M. (2015). Osmanlı Devletinde Surre-i Hümâyûn ve Surre Alayları. Ankara: Diyanet Işleri Başkanlığı Ilmi Eserler.
• Ayaz, B. (2014). Hilafet ve Siyaset: Osmanlı Devleti’nin Hac Hizmetleri (1798-1876). PhD Thesis. Istanbul: Marmara University.
• Derman, U. (1989). “Altunbezer, İsmail Hakkı”. Islâm Ansiklopedisi. Vol. 2. Istanbul: Türkiye Diyanet Foundation. 543-544.
• Derman, U. (2015). Medresetü’l-Hattâtîn Yüz Yaşında. Istanbul: Kubbealtı.
• Ebü’l-Velîd Muhammed b. Abdullah el-Ezrakî (2017). Ahbâru Mekke: Mekke Tarihi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Emecen, F. M. (1993). “Cezzâr Ahmed Paşa”. Islâm Ansiklopedisi. Vol.7. Istanbul: Türkiye Diyanet Foundation. 516-518
• Emecen, F. M. (2017). Yavuz Sultan Selim. Istanbul: Kapı Yayınları.
• Erkal, M. (1992). Beytülmâl. Islâm Ansiklopedisi. Vol. 6. Istanbul: Türkiye Diyanet Foundation. 90- 94.
• Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi; İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar 5974, Süleymaniye Kütüphanesi Pertev Paşa 462, Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Beşir Ağa 452 Numaralı Yazmaların Mukayeseli Transkripsiyonu-Dizini (Vol. X) (Eds. S. A. Kahraman, Y. Dağlı, R. Dankoff). Istanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Eyüb Sabri Paşa. (2018). Mir’âtü’l-Haremeyn: Mir’ât-ı Mekke (Eds. Ö. F. Can - F. Z. Can). Istanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Faroqhi, S. (1994). Pilgrims and Sultans; The Hajj under the Ottomans 1517-1683. London: I.B. Tauris. Gurulkan, K. (2014). Halep’te Bulunan Haremeyn Evkâfı ve Surre, Waqfs in Ayntab & Aleppo, II, 345- 365.
• Halil Nûri Bey. Nûrî Tarihi. Süleymaniye Library. Aşir Efendi. N.239.
• Icacan, H. M. (2020). Mustafa Behcet Efendi ve ‘Târîh-i Mısır’ Adlı Tercümesi (Inceleme ve Metin). Master’s Thesis. Istanbul: Istanbul University.
• İpek, S. (2016). Dersaadet’ten Haremeyn’e Gönderilen Örtüler. In S. A. Kahraman (Ed.), Surre-i Hümâyûn (pp.97-127). Istanbul: IBB Kültür A.Ş.
• Kabakçı, E. (2010). Napoléon Bonaparte’ın Mısır Seferi (1798-1801). In S. Kenan (Ed.) Selim III and his Era from Ancien Régime to New Order (pp.339-350). Istanbul: Isam.
• McGregor, R. (2009). Dressing the Ka’ba from Cairo: the aesthetics of pilgrimage to Mecca. In D. Morgan (Ed.), Religion and Material Culture: The Matter of Belief (pp. 247-261). New York: Routledge.
• Muhammed el-Emîn el-Mekkî. (2009). Osmanlı Pâdişâhlarının Haremeyn Hizmetleri. Istanbul: Çamlıca Yayınları.
• Philipp, T., & Perlmann, M (Ed.). (1994). Abd al- Rahman al-Jabarti’s history of Egypt: Aja’ib al- athar fi’l-tarajim wa’l-akhbar. Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
• Porter, V. (2012). Textiles of Mecca and Medina. In V. Porter (Ed.), Hajj: Journey of The Heart of Islam (pp.257-265). London: The British Museum Press.
• Porter, V. (2013). The Mahmal Revisted. In V. Porter (Ed.), The Hajj: Collected Essays (pp.195-205). London: The British Museum Press.
• Sarıkaya, H. (2018). Mısır’ın İşgali (1798-1801) Karşısında Osmanlı İdaresi ve Toplumu. In M. Ünver & M. Tanrıverdi (Eds.), Birinci Dünya Savaşı Odağında Tarih Boyunca Savaş (pp. 447-475). Istanbul: Hiperyayın.
• Tezcan, H. (2017). Kutsal Mekânlarda Kutsanmış Örtüler; Topkapı Sarayı’ndan Örneklerle Kâbe Örtüleri. Istanbul: Masa Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1972). Mekke-i Mükerreme Emirleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ünal, S. (2001). “Kâbe”. Islâm Ansiklopedisi, Vol.24. Istanbul: Türkiye Diyanet Foundation. 14-21.
• Ünver, A. S. (2010). Tuğrakeş İsmail Hakkı Bey. In Y. Çağlar (Ed.), Bir Fotoğrafın Aynasında İstanbul’un Meşhur Hattatları (pp. 59-75). Istanbul: IBB Kültür A.Ş.
• Yavuz. D. (2018). Crafting an empire: The Hereke Factory Campus (1842-1914). PhD Thesis. New Jersey: New Jersey Institute of Technology.
• Wasti, S. T. (2005). The Ottoman Ceremony of the Royal Purse. Middle Eastern Studites 41(2), 193-200.