Women’s Politics of Kemalism: Forgetting, Suppression And Instrumentalization

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 102, 105 - 131, 18.06.2021

Ömer Baykal

https://doi.org/10.36484/liberal.939181

Cited By: 2

Öz

The power vacuum that emerged after the end of the imperial order was filled by the Republic administration. New regime sought to liquidate the empire's residual experiences and establish a different order. One of the most striking aspects of Kemalist politics as an experience of modernization is female identity. The Republican administration would attribute the meaning of backwardness and progressivism to women, and female identity would be one of the central elements of politics. In this study, first, the Ottoman experience will be discussed, and the existence of this experience will be evaluated under the title of “Forgetting.” In the second section, the relationship between women's experiences and official politics, faced by the new regime, will be discussed under the heading of "Suppression." In the third section, under the title of "Instrumentalization," the political mission imposed by the regime on women will be examined.

Anahtar Kelimeler

Kemalism, feminism, women, political movement

Kemalizm’in Kadın Siyaseti: Unutma, Bastırma ve Araçsallaştırma

Öz

İmparatorluk düzeninin son bulmasının ardından oluşan iktidar boşluğu, Batıcı karakteri baskın Cumhuriyet yönetimi tarafından doldurulmuştur. Yeni rejim, politik ve akademik literatürde kurucu lideri Mustafa Kemal’e işaretle Kemalist olarak tanımlanmıştır. Kendisini sıfır noktasına konumlandıran Kemalizm, imparatorluk bakiyesi olan tecrübeleri tasfiye etme ve yeni bir düzen kurma arayışı içerisinde olmuştur. Bir modernleşme deneyimi olarak Kemalist siyasetin en dikkat çekici görünümlerinden birisi de kadın kimliğidir. Münevver erkekler aracığıyla idare edilen Cumhuriyet yönetimi, geri kalmışlığın ve ilericiliğin anlamını kadınlara yükleyecek ve kadın kimliği siyasetin merkezi öğelerinden birisi olacaktır. Çalışmada, üç ana başlık altında Kemalizm’in kadın siyaseti incelenecektir. Öncelikle, resmi ideolojinin kopukluk siyaseti içerisinde göz ardı edilen Osmanlı tecrübesi ele alınacak ve intikal eden mirasın varlığı “unutma” başlığı altında tespit edilmeye çalışılacak. İkinci aşamada yeni rejimin karşılaştığı kadın deneyimlerinin resmi siyaset ile olan güç ilişkisi “bastırma” başlığı altında incelendikten sonra üçüncü aşamada, araçsallaştırma başlığında rejimin kadınlara yüklediği politik misyon tetkik edilecektir. Amaç Kemalist siyasetin kadınları “kurtarma” misyonunun gerçekliğinin tespit edilmesidir.

Anahtar Kelimeler

Kemalizm, Feminizm, Kadın, politik hareket

Kaynakça

• Akşit, E. E. (2015). Kızların Sessizliği. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Akyol, H. (2012). Aykırı Kadınlar. İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları.
• Alkan, M. (1990). Tanzimat’tan Sonra ‘Kadın’ın Hukuksal Statüsü. Toplum ve Bilim, 50, 85-95.
• Arat, Y. (1999). Political Islam in Turkey and Women’s Organizations. İstanbul: TESEV Yayınları.
• Arat, Y. (2005). Türkiye’de Modernleşme Projesi ve Kadınlar. Sibel Bozdoğan, Reşat Kasaba (ed.). Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik içinde (s.82-98). İstanbul: İstanbul Tarih Vakfı Yayınları.
• Arat, Y. (2001). Group Differentiated Rights and the Liberal Democratic State: Rethinking the Headscarf Controversy in Turkey. New Perspectives on Turkey, 25, 31-46.
• Arat, Y. (2016). Çekişme ve İşbirliği: Türkiye’de Kadınların Güçlenme Mücadelesi. Reşat Kasaba (ed.). Türkiye Tarihi 1839-2010 içinde (s.415-449) (çev. Zuhal Bilgin). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Arat, Z. (1998). Kemalizm ve Türk Kadını. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu (ed.). 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler içinde (s.51-70). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Atatürk, M. K. (1989). Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri-II. y.y.: Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• Aydın, M. A. (2005). Osmanlı Toplumunda Kadın ve Tanzimat Sonrası Gelişmeler. İsmail Kurt, Seyit Ali Tüz (yay. haz.). Sosyal Hayatta Kadın içinde (s.161-176). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Aydın, M. A. (2017). Osmanlı Aile Hukuku. İstanbul: Klasik Yayınları.
• Baştürk, İ. (2018). Türk Anayasa Perspektifiyle Erkeğin Zinası Suçu. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(1), 27-45.
• Baykal, Ö. (2018). Kemalizm’in Kadın Perspektifi ve Devlet Feminizmi Kavramının Gerçekliği. Almıla Fikir ve Kültür Dergisi, 27, 82-89.
• Baykal, Ö. (2020). Çağdaş Kadın Penceresinde İslamcı Kadın. International Marmara Social Sciences Congress tebliğleri içinde (s.420-427). Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.
• Baykal, Ö. (2021). İmparatorluktan Cumhuriyete: Türk Siyasetinde “İktidar Boşluğunun” Doldurulması. Liberal Düşünce, 101, 169-190.
• Baykan, A. ve Ötüş-Baskett, B. (2009). Nezihe Muhittin ve Tük Kadını (1931). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Berktay, F. (2009). Osmanlı-Türk Modernleşmesinin Etkin ve Küskün Öznesi: Halide Edip Adıvar. Ferdar Ergut (ed.). II. Meşrutiyeti Yeniden Düşünmek içinde (s.28-37). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Caporal, B. (1982). Kemalizmde ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Cindoglu, D ve Esim, S. (1999). Womens Organizations in 19990s Turkey: Predicaments and Prospect. Middle Eastern Studies, 35(1), 178-188.
• Çağatay, S. (2018). Feminists in, Against (and beyond?) the State: Women's Rights, Global Gender Equality Regime, and Turkey's Gender Politics in the 21st Century. Diana Mulinari, Lena Martinsson (ed.). Dreaming Global Change Doing Local feminism içinde (s.58-80). New York & Oxon: Routladge.
• Çaha, Ö. (2000). Aşkın Devletten Sivil Topluma. İstanbul: Gendaş Kültür.
• Çaha, Ö. (2017). Sivil Kadın. Ankara: Savaş Yayınevi.
• Çakır, S. (1991). Osmanlı Kadın Dernekleri. Toplum ve Bilim, 53, 139-159.
• Çakır, S. (1996). Türkiye’de Feminizmin Dünü ve Bugünü. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi Yüzyıl Biterken, c.13. İstanbul: İletişim Yayınları, 750-756.
• Çakır, S. (1997). Kadın Tarihinden İki İsim: Ulviye Mevlan, Nezihe Muhiddin. Toplumsal Tarih, 46, 6-14.
• Çakır, S. (2010). Osmanlı’da Kadın Hareketi: XX. Yüzyılın Başında Kadınların Hak Mücadelesi. Hülya Durudoğan, Fatoş Gökşen, Bertil Emrah Oder, Deniz Yükseker (ed.). Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları: Eşitsizlikler, Mücadeleler, Kazanımlar içinde (s.99-114). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Çakır, S. (2011). Osmanlı Kadın Hareketleri. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çakır, S. (2014). Feminizm: Ataerkil İktidarın Eleştirisi. H. Birse Örs (der.). 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler içinde (s.415-485). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çakır, S. (2019). Erkek Kulübünde Siyaset. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Çapa, M. (1996). Giyim Kuşamda Medeni Kıyafetlerin Benimsenmesi ve Trabzon Örneği. Toplumsal Tarih, 30, 22-28.
• Çetinsaya, G. (2005). Muhafazakâr Bir Siyasî Düşünür Olarak Halide Edip Adıvar. Muhafazakar Düşünce, 5, 157-163.
• Çitçi, O. (2011). 1979’dan 2010’a Neoliberal Dönemde Kadın Memurlar. Serpil Sancar (der.). Birkaç Arpa Boyu… 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar Prof. Dr. Nermin Abadan Unat’a Armağan Birinci Cilt içinde (s.415-457). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Demirel, A. (2012). Tek Partinin Yükselişi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Donovan, J. (2001). Feminist Teori. (çev. Aksu Bora, Meltem Ağduk Gevrek, Fevziye Sayılan). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Doyran, A. (1997). Kadınlar Milletvekili Seçilirken. Toplumsal Tarih, 39, 27-34.
• Duben, A. ve Behar, C. (1998). İstanbul Haneleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Durakbaşa, A. (1998). Kemalism As Identity Politics In Turkey. Zehra Arat (ed.). Deconstructing Images of “The Turkish Women” içinde (s.139-155). New York: St. Martins Press.
• Durakbaşa, A. (2017). Halide Edip. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Enginün, İ. (1979). Feminizm. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, 3, 186-187.
• Göle, N. (1991). Modern Mahrem. İstanbul: Metis Yayınları.
• Göle, N. (2000). Modernist Kamusal Alan ve İslami Ahlak. Nilüfer Göle (ed.). İslam’ın Yeni Kamusal Yüzleri içinde (s.19-40). İstanbul: Metis Yayınları.
• Gülalp, H. (1999). The Poverty of Democracy in Turkey: The Refah Party Episode. New Perspective on Turkey, 21, 35-59.
• Işın, E. (1988). Tanzimat, Kadın ve Gündelik Hayat. Tarih ve Toplum, 9, 22-27.
• Işın, E. (1993). Tanzimat Ailesi ve Modern Âdab-ı Muâşeret. Ezel Elverdi (yay. sor.). Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi içinde (s.216-227). Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• Jayawardena, K. (1989). Feminism and National in the Third World. London & New Jersey: Zed Book.
• Kandiyoti, D. (2015). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kodaman, B. (1980). Abdulhamid Devri Eğitim Sistemi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kurnaz, Ş. (1990). Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını. Ankara: Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Mackinnon, A. A. (2015). Feminist Bir Devlet Kuramına Doğru. (çev. Türkân Yöney, Sabir Yücesoy). İstanbul: Metis Yayınları. Michel, A. (t.y.). Feminizm. (çev. Şirin Tekeli). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Oruz, İ. H. (1986). Atatürk Döneminde Türkiye’de Kadın Devrimi. İstanbul: Gül Matbaası.
• Özman, A. ve Bulut, A. (2003). Sabiha (Zekeriya) Sertel: Kemalizm, Marksizm ve Kadın Meselesi. Toplum ve Bilim, 96, 184-218.
• Saktanber, A. (2011). Kemalist Kadın Hakları Söylemi. Ahmet İnsel (ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Kemalizm içinde (s.322-333). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sancar, S. (2011). Türkiye’de Kadın Hareketinin Politiği: Tarihsel Bağlam, Politik Gündem ve Özgünlükler. Serpil Sancar (der.). Birkaç Arpa Boyu… 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar Prof. Dr. Nermin Abadan Unat’a Armağan Birinci Cilt içinde (s.61-117). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Sarıtaş, E. ve Şahin, Y. (2016). Ellili Yıllarda Kadın Hareketi. Mete Kaan Kaynar (haz.). Türkiye’nin 1950’li Yılları içinde (s.627-665). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Shissler, A. H. (2008). Womanhood Is Not For Sale: Sabiha Zekeriya Sertel Against Prostitution and For Women's Employment. Journal of Middle East Women’s Studies, 4(3), 12-30.
• Sirman, N. (1989). Feminism in Turkey: A Short History. New Perspectives on Turkey, 3(1), 1-34.
• Şeni, N. (1985). Osmanlıdan Cumhuriyete Kadın. Yapıt, 9, 67-71.
• Taşçıoğlu, M. (1958). Türk Osmanlı Cemiyetinde Kadının Sosyal Durumu ve Kadın Kıyafetleri. Ankara: Akın Matbaası. Taşkıran, T. (1973). Cumhuriyetin 50. Yılında Türk Kadın Hakları. Ankara: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Yayınları.
• Tekeli, Ş. (1985). Kadınlar ve Siyasal Toplumsal Hayat. İstanbul: Birikim Yayınları.
• Tekeli, Ş. (1986). Emergence of Feminist Movement in Turkey. Drude Dahlerup (der.). The New Women’s Movement içinde (s.179-199). London: Sage Publication.
• Tekeli, Ş. (1988). Kadınlar İçin. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Tekeli, Ş. (1998). Birinci ve İkinci Dalga Feminist Hareketlerin Karşılaştırılmalı İncelemesi Üzerine Bir Deneme. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu (ed.). 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler içinde (s.337-346). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tekeli, Ş. (2017). Feminizmi Düşünmek. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Topçuoğlu, H. (1974). 10. Yıl 10. Sınıf. Sümerbank Aylık Endüstri ve Kültür Dergisi, 149, 65-70.
• Toprak, Z. (1988). Halk Fırkasından Önce Kurulan Parti Kadınlar Halk Fırkası. Tarih ve Toplum, 9, 30-31.
• Toprak, Z. (2014). Türkiye’de Kadın Özgürlüğü ve Feminizm. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Toprak, Z. (2017). Türkiye’de Yeni Hayat İnkılap ve Travma 1908-1928. İstanbul: Doğan Kitap.
• Toska, Z. (1998). Cumhuriyet’in Kadın İdeali: Eşiği Aşanlar ve Aşamayanlar. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu (ed.). 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler içinde (s.71-88). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Urgan, M. (1999). Bir Dinozorun Anıları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Unat, F. R. (1974). Türkiye’de Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış. Ankara: MEB Yayınları.
• Ürekli, F. (2003). İnas Sanayi-i Nefise Mektebi. Tarih ve Toplum, 231, 50-60.
• Yaraman-Başbuğu, A. (1992). Elinin Hamuruyla Özgürlük. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Yıllık Ankara Üniversitesi Basın-Yayın Yüksekokulu Nermin Abadan Unat’a Armağan (1991). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Yosmaoğlu, İ. (2012). Erken Cumhuriyet Dönemi Türk Kadınları ve Kamusal Kimlikleri. Baki Tezcan, Karl K. Barbır (der.). Osmanlı Dünyasında Kimlik ve Kimlik Oluşumu içinde (s.251-271). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Zihnioğlu. Y. (1999). Bir Osmanlı Türk Kadın Hakları Savunucusu Nezihe Muhiddin. Tarih ve Toplum, 183, 4-11.
• Zihnioğlu, Y. (2016). Kadınsız İnkılap. İstanbul: Metis Yayınları.