Liberalization Models: The Examples of Russia and China

Yıl 2024, Sayı: 113, 213 - 235, 20.03.2024

Emir Güngören

https://doi.org/10.36484/liberal.1292695

Öz

Liberalism can be expressed as a worldview that defends the freedom of the individual against external interference. In liberal theory, external interventions are recorded as absolute and autocratic governments and anti-capitalist socialist ideologies. The concept of liberalization means the stablishment of political parties, elections, parliamentary representation, free entrepreneurship, free markets, and the management of the economy by free markets in the political arena. The Russian Federation and the People’s Republic of China are two examples of liberalization policies since the last quarter of the 21st century. The aim of this study is to examine and compare the liberal transformation processes of these two examples. Of these two models, whose similarities and differences are seen, the Russian Federation, after the dissolution of the Union of Soviet Socialist Republics, undertook reforms to establish a Western-style liberal representative democracy and at the same time pursued a policy of economic liberalization with the shock therapy method, but the stability of the liberal transformation in the political sphere remained beyond the economic sphere. In the People’s Republic of China, the political regime was meticulously preserved, and free market steps were taken with the power of
the Chinese Communist Party.

Anahtar Kelimeler

Liberalism, Economies in Transition, Free Market Economy, Political Liberalization, Democracy

Liberalleşme Modelleri: Rusya ve Çin Örneği

Öz

Liberalizm bireyin dışsal müdahalelere karşı özgürlüğünü savunan dünya görüşü şeklinde ifade dilebilmektedir. Liberal kuramda dışsal müdahaleler mutlak ve otokrat yönetimler ile anti-kapitalist toplumcu ideolojiler olarak kaydedilmektedir. Liberalleşme kavramı, politik arenada siyasal partilerin, seçimlerin, parlamento temsiliyetinin, özgür girişimciliğin, serbest piyasanın ve ekonominin serbest piyasalar eliyle yönetiminin inşa edilmesi anlamına gelmektedir. Rusya Federasyonu ve Çin Halk Cumhuriyeti 21. yüzyılın son çeyreğinden itibaren liberalleşme politikaları izleyen iki örneği temsil etmektedir. Bu çalışmanın amacı da bu iki örneğin liberal dönüşüm süreçlerini incelemek ve birbirleri ile karşılaştırmaktır. Benzerlikleri ve farklılıkları görülen bu iki modelden Rusya Federasyonu, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin çözülmesinden sonra Batı tipi liberal temsilî demokrasinin tesisi yönünde reformlar yapmış aynı zamanda şok terapi metoduyla iktisadi liberalleşme politikası izlemiş ancak siyasal alandaki liberal dönüşüm istikrarı ekonomik alanın ötesinde seyretmiştir. Çin Halk Cumhuriyeti’nde ise siyasal rejim titizlikle korunmuş ve Çin Komünist Partisi iktidarıyla serbest piyasa adımları atılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Liberalizm, Geçiş Ekonomileri, Serbest Piyasa Ekonomisi, Siyasal Liberalleşme, Demokrasi

Kaynakça

• 2016 Rusya Yasama Seçimleri (2020). 2016 rusya yasama seçimleri. Vikipedi. https://tr.wikipedia.org/wiki/ 2016_Rusya_yasama_se%C3%A7imleri, (Erişim Tarihi: 27.06.2021).
• Ağır, O. ve Baharçiçek, A. (2015). Rusya Federasyonu’nda demokrasinin yerleş(e)memesinin nedenleri. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 6, 1, 45-63.
• Akarsu, B. (1975). Felsefe terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Asker, A. (2016). Rusya Federasyonu Anayasasında kuvvetler ayrılığı ve yargı erki üzerine bazı notlar. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65, 4, 1111-1134.
• Baharçiçek, A. ve Ağır, O. (2014). Rusya’nın başarısız demokratikleşme tarihi. Birey ve Toplum, 4, 8, 5-29.
• Bedirhanoğlu, P. (2002). Rusya’da kapitalist dönüşüm süreci, yolsuzluk ve neoliberlizm. Toplum ve Bilim, 92, 217-233.
• Bekcan, U. (2012). Yeni dünya düzeninde Rusya-Çin ilişkileri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Birler, Ö. (2018). Liberalizm. Gökhan Atılgan ve Attila Aytekin (Ed.). Siyaset Bilimi içinde (s. 299-313). İstanbul: Yordam Kitap.
• Boratav, K. (2010). Emperyalizm, Sosyalizm ve Türkiye. İstanbul: Yordam Kitap.
• Bottomore, T. (1993). Marxist düşünce sözlüğü. (Çev. Mete Tunçay). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Canat Sürekli, N. (2016). Kamu yönetiminin denetlenmesinin bir aracı olarak Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) Kurumu, Çin, Hindistan ve Türkiye’deki uygulamaları. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Canşen, E. (2011). Sovyetler Birliği’nden Rusya Federasyonu’na doğru değişimin yan etkileri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 79-88.
• Çalık, Ü. (2011). Çin Ekonomisi (Mao ve Mao sonrası dönem). Liberal Düşünce Dergisi, 64, 185-206.
• Çobanoğlu, S. (2014). Sovyet sonrası dönem Rusya’sında devletin yeniden yapılanma ve reform süreci. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dağtekin, S. (2015). Çin Halk Cumhuriyeti: politik ve ekonomik dönüşüm süreci (1970-2011). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dölek, L. (2007). Tarihsel gelişimi içerisinde Çin’in sosyo-ekonomik yapısının incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dural, B. (2019). Çağdaş siyasal ideolojilerde kuram yöntem güncel yaklaşımlar. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Elma, F. (2009). Sovyet sonrası Rusya ve Orta Asya. Khazar Journal of Humanities and Social Sciences, 12, 1-2, 129-144.
• Erdoğan, E. (2020). Uluslararası ilişkilerde yeni başat güç Çin Halk Cumhuriyeti. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eyidiker, U. (2020). Geçiş ekonomisi kavramı ve bir geçiş ekonomisi örneği Türkmenistan. Sosyal Bilimler Metinleri, 1, 13-35.
• Gören, T. (2020). Liberal politikaların çin ekonomisine etkilerinin karşılaştırılmalı analizi: Mao Zedung ve Deng Xiaoping örnekleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güler, E. (2012a). Sosyalizmden kapitalizme geçiş sürecinde Rusya: nasıl bir kapitalizm?. Business and Economics Research Journal, 3, 3, 93-120.
• Güler, E. (2012b). Merkezi planlamadan piyasa ekonomisine geçişin politik ekonomisi ve alternatif modeller. Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi,8,1,37-58.
• Gündal, B. (2015). Çin ekonomisinin yapısal dönüşümü. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 2, 55-72.
• Heywood, A. (2013). Siyasal ideolojiler: Bir Giriş. (Çev. Ahmet Kemal Bayram ve Özgür Tüfekçi). Ankara: Adres Yayınları.
• Heywood, A. (2016). Siyaset. (Çev. Kolektif). Ankara: Adres Yayınları.
• İşcan İ. ve Hatipoğlu Y. (2011). Rusya’da serbest piyasa ekonomisine geçiş süreci ve 2008 krizi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 61, 1, 177-237.
• Kanbir, B. ve Sanmartin, R. (2021, 31 Ocak). Rus muhalif siyasetçi Aleksey Navalny kimdir?. Euronews, Erişim adresi: https://tr.euronews.com/2021/01/31/ rus-muhalif-siyasetci-aleksey-navalny-kimdir, (Erişim Tarihi: 27.06.2021).
• Kelkitli, F. (2018). Rusya’nın egemen demokrasi modelinin Orta Asya devletleri üzerindeki etkisinin analizi. International Journal of Political Science and Urban Studies, 6, 2, 157-175.
• Kemaloğlu, İ. (2016). 21. Yüzyılın başında Rusya Federasyonu. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3, 2, 1-14.
• Kızıl, B. (2019). Çin’in siyasal ve yönetsel yapısının incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koçoğlu, F. (2019). Sosyalist piyasa ekonomisine geçiş sürecinde siyasal reformlar: Çin Halk Cumhuriyeti örneği. Gültekin Gürçay ve Khorram Manafidizaji (Ed.). UBAK Bildiri Tam Metin Kitabı-2 Sosyal Bilimler içinde (s.71-83). Elazığ: Ubak Yayınevi.
• Logos Dergisi (2019). Antik Yunan’dan günümüze liberalizm düşüncesi ve ideolojinin metalaşması”. Logos Dergisi. https://medium.com/logos-dergisi/antik-yunandan-g%C3%BCn%C3%BCm%C3%BCze-liberalizmd%C3%BC%C5%9F%C3%BCncesi-ve-i%CC%87deolojinin-metala%C5%9Fmas%C4%B1-25b5b56aa9ee (Erişim Tarihi: 24.06.2021).
• Marshall, T. (2020). Coğrafya mahkumları. (Çev. Mert Doğruer). İstanbul: Epsilon.
• Nohutçu, A. (2015). Kamu yönetimi. 11. Baskı, Ankara: Savaş Yayınları.
• Orhan, G. ve Çobanoğlu, S. (2015). Sovyet sonrası dönemde Rusya’da idari reform politikaları. Yasama Dergisi, 30, 44-69.
• Rusya Federasyonu Anayasası (2005). Rusya Federasyonu anayasası. Alesker, Aleskerli (Ed.). Türk Anayasa hukuku Sitesi. https://www.anayasa.gen.tr/rusya.htm, (Erişim Tarihi: 01.06.2021).
• Sağlam, M. (2013). Küreselleşme, Enerji ve Dış Politika: Rusya’da devletin dönüşümü ve gazprom. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Saray, M. O. ve Gökdemir, L. (2007). Çin ekonomisinin büyüme aşamaları (1978-2005). Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 7, S. 661-686.
• Sarfati, M. (2008). Görünmeyen el metaforu. Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 19, 66, 29-71.
• Savran, S. (2020). Piyasa sosyalizminin yükselişi ve düşüşü (1). Devrimci Marksizm, 44, 167-190.
• Sezen, S. (2007). Çin Halk Cumhuriyeti’nde sosyalist piyasa ekonomisine dönüşüm. Amme İdaresi Dergisi, 40, 1, 27-56.
• Sezen, S. (2021). Çin Halk Cumhuriyeti’nin siyasal sistemi: sürekliliği koruyarak değişmek. Merthan Günder ve Gürhan Kirilen (Ed.). APAM Çin Çalışmaları – I içinde (s. 1-31), Ankara: Apam Yayınları.
• Şaylan, G. (1981), Çağdaş siyasal sistemler, Ankara: Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
• Timurtaş, M. E. (2018). Çin Halk Cumhuriyetinin ekonomik ve siyasi geçmişinin bugünkü gelişim sürecindeki rolü. Sakarya İktisat Dergisi, 7, 1, 52-69.
• Topal, A. (2018), “Yeni Sağ”, Gökhan Atılgan ve Attila Aytekin (Ed.). Siyaset bilimi içinde (s. 423-435). İstanbul: Yordam Yayınları.
• Tunç, A. ve Kızıl, B. (2018). Çin Halk Cumhuriyetinin dönüşümü ve yerel yönetimler. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 2, 51-72.
• Tuoheti, G. (2018). Çin’de kamu yönetimi reformları: Çin deneyiminin özgünlüğü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uslu, A. (2018). Demokrasi. Gökhan Atılgan ve Attila Aytekin (Ed.). Siyaset Bilimi içinde (s 137-151). İstanbul: Yordam Yayınları.
• Yavuz Yıldız, M. (2006). Çin’de piyasa ekonomisi uygulamaları ve toplumsal sonuçları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zakaria, F. (2007). Özgürlüğün geleceği. (Çev. Meral Öztoprak Sağır ve Serkan Akıllı). İstanbul: Kırmızı Yayınları.