The Effects of the Change in the Production and Performance Forms of Minstrel-Style Folk Tales in Oral Tradition on the Tradition

Year 2023, , 1 - 8, 28.12.2023

Dilaver Düzgün , Aslıhan Sümbüllü

https://doi.org/10.5152/AUJFL.2023.23159

Abstract

Depending on the changing living condition, the products evaluated within the tradition of minstrel-style tale have been produced and performed in different environments. At first the view that they have been produced in a face-to-face oral environment has been generally accepted. However, different tools have been used in the delivery of products to the target audience in the course of time. After the face-to-face oral environment, the use of paper has become widespread in the transfer of minstrel-style tales to the reader; thus, the tradition continues its existence in the written environment. Since the beginning of 20th century, electronic devices that have entered the lives of human beings have let to changes in many areas, as well as the tradition of minstrel-style tale, which has a history of hundreds of years, has also been brought into the sphere of influence. When electronic devices, which have been used to a limited extent at first, have been used by a large audience after the second half of the century, the tradition of minstrel style tale has been transferred to the electronic oral environment. The tradition, which tranfers in face-to- face and electronic environments, has also preserved its existence in the written environment. Since the electronic oral environment has eliminated or limited the interaction between the artist presenting the tradition and the listener/audience, changes have also occurred in the production and performance of the products. Although the oldest text of minstrel style tales in face-to-face oral environment are not reached, not only the text and observations from the second quarter of twentieth century when the tradition is alive but also the results of the researches have carried out until recently, provide the opportunity to follow the change in the electronic oral environment. One of the most important consequences of this transformation is the reduction of variation and the other is the shortening of the performance time.

Keywords

Electronic oral environment, face-to-face oral environment, minstrel style, tale

Sözlü Gelenekteki Âşık Tarzı Halk Hikâyelerinin Üretim ve İcra Biçimlerindeki Değişimin Geleneğe Etkileri

Abstract

Değişen yaşam koşullarına bağlı olarak âşık tarzı hikâye geleneği içinde değerlendirilen ürünler farklı ortamlarda üretilmiş ve icra edilmişlerdir. Başlangıçta bunların yüz yüze sözlü ortamda üretildikleri görüşü genel bir kabul görmüştür. Ancak zamanla ürünlerin hedef kitleye ulaştırılmasında farklı araçlar kullanılmıştır. Yüz yüze sözlü ortamdan sonra âşık tarzı hikâyelerin okuyucuya aktarılmasında kâğıdın kullanımı yaygınlaşmış, böylece gelenek yazılı ortamda varlığını sürdürmüştür. 20. yüzyılın başlarından itibaren insanoğlunun hayatına giren elektronik cihazlar birçok alanda değişikliğe yol açtığı gibi yüzlerce yıllık geçmişi olan âşık tarzı hikâye geleneğini de etki alanına sokmuştur. Başlangıçta sınırlı ölçüde kullanılan elektronik cihazlar yüzyılın ikinci yarısından sonra büyük bir dinleyici ve seyirci kitlesi tarafından kullanılma imkânını yakalayınca âşık tarzı hikâye geleneği elektronik sözlü ortama taşınmıştır. Yüz yüze ve elektronik sözlü ortamlarda devam eden gelenek diğer yandan yazılı ortamda da varlığını korumuştur. Elektronik sözlü ortam, gelenek temsilcisi sanatkâr ile dinleyici/izleyicinin karşılıklı etkileşimini ortadan kaldırdığı veya çok sınırlı düzeye çektiği için ürünlerin üretim ve icra şekillerinde de değişiklikler ortaya çıkmıştır. Yüz yüze sözlü ortamdaki âşık tarzı hikâyelerin en eski metinlerine ulaşılmamakla birlikte geleneğin canlı bir biçimde yaşadığı 20. yüzyılın ikinci çeyreğine ait metinler ve gözlemlerin yanı sıra yakın dönemlere kadar yapılan araştırma sonuçları da elektronik sözlü ortamdaki değişimi izlemeye fırsat vermektedir. Bu dönüşümün en önemli sonuçlarından biri varyantlaşmanın azalması, diğeri de icra süresinin kısalmasıdır.

Keywords

Âşık tarzı, hikâye, yüz yüze sözlü ortam, elektronik sözlü ortam

References

• [Uraz], M. (1933). Halk edebiyatı şiir ve dil örnekleri. Sühulet Kütüphanesi Yayınları.
• Alptekin, A. B. (1984a). Azerbaycan halk hikâyeleri. Türk folkloru, 5(54), Ocak İstanbul, 9–13.
• Alptekin, A. B. (1984b). Azerbaycan halk hikâyeleri. Türk folkloru, 5(55), Şubat İstanbul, 11–15.
• Altınbaş, G. (2020). Ses kaydının macerası. Z. Kültür Sanat Edebiyat Tematik Dergi, 2020(4), 447.
• Aslan, E. (2001). Doğu Anadolu ve Azeri sahasında halk hikâyesi anlatma geleneği. Erdem, Türk Halk Kültürü Özel Sayısı, (37), 53–71. [CrossRef]
• Avcı, C. (2021). Kent ve medya ortamlarında âşıklık geleneği Ozan Ali Dağcı. Grafiker Yay.
• Bilge Savcı, E. (2019). Umay Ana'dan Umay Hoca'ya Prof. Dr. Umay Günay Türkeş'e Armağan (İ. Çetin & B. Gül, Eds., pp. 195–210). Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Boratav, P. N. (1946). Doğu Anadolu’da folklor derlemeleri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 4(1), 85–95.
• Boratav, P. N. (1984). Köroğlu destanı. Adam Yayınları.
• Boratav, P. N. (2020). Halk hikâyeleri ve halk hikâyeciliği. Bilgesu Yayınları.
• Çevik, M. (2015). Televizyon dizileri halk hikâyelerinin modern şekli midir? Milli folklor(106), 34–46.
• Chodzko, A. (1842). Specimens of the popular poetry of Persia as found in the adventures and improvisations of Kurroglou, the Bandit-Minstrel of Northern Persia. Harrison and Sons, Limited.
• Durmaz, U. (2020). Elektronik kültür ortamında bir âşık: Şemsi Yastıman. Paradigma Akademi.
• Düzgün, D. (2022). Üretim ve icra ortamları bakımından sözlü ve yazılı kültür. Culture and Civilization, 1(3), 1–5.
• Feyzi, A. (2015). Darü’l Elhan’a ait Anadolu halk şarkıları defterlerinde Erzurum türküleri. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 54, 829–856.
• Feyzi, A., Sümbüllü, H. T., & Turhan, S. (2023). Darülelhan derlemeleri ve Anadolu halk şarkıları külliyatının melodi, ritim ve güfte açısından incelenmesi. Selçuk Türkiyat, 57, 403–421.
• Günay, U. (1992). Ahmet Yesevi'den hareketle yazılı kültürün sözlü kültüre etkisi konusunda tespitler. Milletlerarası Ahmet Yesevi Sempozyumu Bildirileri, 26-27 Eylül 1991, Ankara, 25–31.
• Güvenç, A. Ö. (2019). Halk anlatılarının yeniden yazım sürecinde Tepegöz. Ötüken Yayınları.
• Güvenç, A. Ö. (2020). Folklor ve sinema. Ötüken Neşriyat.
• Mahir, B. [Anlatan] (1973). Köroğlu destanı (M. Kaplan, M. Akalın & M. Bali, Der.). Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Özarslan, M. (2001). Erzurum âşıklık geleneği. Akçağ Yayınları.
• Özarslan, M. (2022). Kemal/Hafız Mıkdat, mikdat. Ahmet Yesevi Üniversitesi Türk edebiyatında isimler sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/k emal-hafiz-mikdat-mikdat
• Sadıç, G. (2014). Sözlü kültürden âşıkların hazırlayıp sunduğu radyo programlarına aktarılan unsurlar (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sırrı, Numan. (1931). Köroğlu Erzurum rivayeti. İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Lisans Tezi.
• Taşlıova, M. (2006). Kars’ta sözel hikâyecilik ve hikâyeler (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. TDK (Türk Dil Kurumu) (2011). Genel açıklamalı sözlük. TDK Yayınları.
• Türkmen, F. (1998). Hikâye. TDV İslam Ansiklopedisi, 17, 488.
• Yücel Çetin, A. (2016). Türk halk hikâyelerinde anlatıcı tipolojisi. Kitabevi Yayınları.