The Issue of the Estates of the Turks in Rhodes and the Dodecanese Islands and War Indemnity Claims

Year 2025, Issue: 74, 138 - 151, 25.06.2025

Tuğba Belenli

https://doi.org/10.55590/literatureandhumanities.1565281

Abstract

Rhodes and the Dodecanese Islands were under Italian occupation from 1912 to 1943 and German occupation from 1943 to 1945. Since 1912, Italy pursued an “Italianization” policy in the islands under its rule. During this period and during the Second World War, some of the Turks in the islands returned to Turkey. It was observed that the Italians made it difficult for the Turks living in the islands or those who returned to Turkey to sell their estates by creating various obstacles or expropriating them below the market value. During the German occupation, the islands were subjected to British bombardments and the estates of the Turks in the islands were damaged as a result of the bombardments. Unlike the Italian period, it is understood that German soldiers also damaged the estates of the Turks. Turkish archives show that Turkish citizens in the islands sent numerous petitions to the Turkish government for compensation for the damages they suffered from the Italians and Germans. There is no information about any compensation agreement or payment in the official sources we examined.

Keywords

Rhodes , Dodecanese , War indemnity , Italy , Germany

Rodos ve Oniki Ada’daki Türklerin Mülkleri Meselesi ve Savaş Tazminatı Talepleri

Abstract

Rodos ve Oniki Ada 1912’den 1943’e kadar İtalyan ve 1943-1945 yıllarında Alman işgalinde kalmıştır. 1912 yılından itibaren İtalya hâkim olduğu adalarda “İtalyanlaştırma” politikası takip etmiştir. Bu dönemde ve İkinci Dünya Savaşı sırasında adalardaki Türklerin bir kısmı Türkiye’ye dönmüştür. İtalyanların adalarda yaşayan ya da Türkiye’ye geçen Türklerin mülklerini satma girişimlerini çeşitli engeller çıkararak zorlaştırdıkları ya da piyasa değerinin altında istimlak ettikleri görülmüştür. Alman işgali sırasında ise adalar İngiliz bombardımanlarına maruz kalmış ve adalardaki Türklerin mülkleri bu sefer bombardımanlar neticesinde zarar görmüştür. İtalyan döneminden farklı olarak Alman askerlerinin Türklerin mallarına da zarar verdikleri anlaşılmaktadır. Türk arşivlerinde adalardaki Türk vatandaşlarının İtalyan ve Almanlardan gördükleri zararların tazmin edilmesi konusunda Türk Hükümetine çok sayıda dilekçe gönderdikleri görülmüştür. İncelediğimiz resmî kaynaklarda herhangi bir tazminat anlaşmasına ve ödemesine rastlanmamıştır.

Keywords

Rodos , Oniki Ada , tazminat , İtalya , Almanya.

References

• Akça, B. (2010). II. Dünya Savaşı yıllarında Ege Adaları’ndan Batı Anadolu sahillerine sığınan mülteciler meselesi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE), (24), 1-11.
• Akşam, 5 Eylül 1944.
• Akşam Postası, 16 Temmuz 1940.
• Belenli, T. (2019). Türkiye-İtalya-Yunanistan üçgeninde Rodos ve Oniki Ada (1911-1930). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (64), 69-102.
• Cumhuriyet, 11 Eylül 1944.
• Cumhuriyet, 16 Mart 1982.
• Ediz, İ. (2016). İtalya’nın Oniki Ada’yı işgali ve Güney Arnavutluk sorunu (1912-1918). Akademik İncelemeler Dergisi, 11(1), 35-59.
• Erim, N. (1953). Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, (Osmanlı İmparatorluğu Anlaşmaları). I, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Hayta, N. (1994). Rodos ile 12 Ada’nın İtalyanlar Tarafından İşgali ve İşgalden Sonra Adaların Durumu (1912-1918). OTAM, (5), 131-144.
• Hayta, N. (1996). İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Ege Adaları Sorunu. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XII (36), 817-847.
• Hayta, N. (2006). Ege Adaları Sorunu 1911’den Günümüze. Gazi Kitabevi.
• Ilgar, İ. (1975). Ege Denizi’ndeki Adaları Nasıl Kaybettik? Hayat Tarih Mecmuası, 5(10), 18-21.
• İnal, T. (2011). Savaş Hukukunda Tecavüz ve Yağmayı Yasakla(ma)yan Rejimler Lahey Sözleşmeleri (1899, 1907). Uluslararası İlişkiler, 8(29), 27-47.
• Kaymakçı, M., & Özgün, C. (2015). Rodos ve İstanköy Türklerinin yakın tarihi-Ege Denizi’nde yükselen sessiz çığlık.
• Keser, U. (2010). Kızılay Belgeleri Işığında Yunanistan’da Ölüm, Açlık, İşgal 1939-1949. Türk Kızılayı Yayınları.
• Kurtcephe, İ. (1991). Rodos ve Oniki Ada’nın İtalyanlarca işgali. OTAM, (2), 201-216.
• Law of belligerent occupation, (1945). J. A. G. S: Text no. 11, The Judge Advocate General's School Ann Arbor.
• Mengeş, Y. (2017). İkinci Dünya Savaşı’nda Menteşe (Rodos, 12 Ada ve Meis) Adaları. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVII(34), 279-318.
• Muhacir, A. (2022). II. Dünya Savaşı ve sonrasında Türkiye’nin Oniki Ada Türkleri Politikası (1939-1947). XIII. Türk Tarih Kongresi 1-5 Ekim 2018 Ankara, Kongreye Sunulan Bildiriler, (Semiha Nurdan, Muhammed Özler, Haz.). IX, TTK Yayınları, 1-20.
• Ottolenghi, M. (2004). The Stars and Stripes in Al-Fardos Square: The İmplications for the İnternational Law of Belligerent Occupation. Fordham Law Review, 72(5), 2177-2218.
• Özgün, C. (2014). Rodos ve İstanköy Türklerinde Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Yaşam. Rodos ve İstanköy Türklüğü, (Mustafa Kaymakçı, Cihan Özgün, Ed.), 153-183.
• Resmî Gazete, Sayı: 7866, 24.7.1951.
• Saka, M. (1955). Ege Denizi Adalarında Türk Hakları. Yıldız Matbaası.
• Sassou, M., & Bouvier, A. A. (2006). How does Law Protect in War? Cases, Documents and Teaching Materials on Contemporary Practice in İnternational Humanitarian Law. I, Second Edition, ICRC.
• Sav, Ö. (2015). Uluslararası İnsancıl Hukuk Açısından Savaş ve Barış Hukuku. Türkiye Barolar Birliği.
• Son Telgraf, 2 Mayıs 1939.
• Şıvgın, H. (1989). Trablusgarp Savaşı ve 1911-1912 Türk-İtalyan İlişkileri. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Tan, 4 Mayıs 1942.
• Tanin, 1 Ocak 1944.
• Tanin, 6 Eylül 1944.
• Tanin, 8 Mart 1946.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 1, İçtima Senesi: 1, Yedinci İçtima, 21.8.1339.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Dönem 9, Cilt 9, Birleşim 99, 13.7.1951.
• Treaties of peace with Italy, Bulgaria, Hungary, Roumania and Finland (English versions). (1947). Published by Washington Department of State.
• Turan, Ş. (1965). Rodos ve 12 Ada’nın Türk Hâkimiyetinden Çıkışı. Belleten, XXIX(113), 77-119.
• Türkiye dış politikasında 50 yıl-İkinci Dünya Savaşı yılları (1939-1946). (1973). T.C. Dışişleri Bakanlığı.
• Ulus, 17 Nisan 1939.
• Ulus, 15 Şubat 1944.
• Ulus, 1 Mart 1944.
• Ulus, 7 Aralık 1944.
• Ulus, 2 Mart 1945.
• Ulus, 8 Mart 1946.
• Vakit, 16 Ekim 1944.
• Vakit, 8 Mart 1946.
• Yeni Sabah, 16 Temmuz 1940.