Cinsiyet Eşitliği Bakımından Türk Medeni Kanunu’na Eleştirel Bir Bakış

Year 2025, Issue: 29, 1 - 24, 15.01.2025

Tuğçem Seçer

Abstract

Türk Medeni Kanunu’nda kadın ve erkeğe eşit haklar tanındığı belirtilir. Ancak anılan bu eşitliğin medeni hukukun başlangıcından beri süregeldiği düşünülmemelidir. Türk kadını uzun mücadeleler sonucunda eşitliğe yaklaşabilmiş, ancak yine de tam anlamıyla ulaşamamıştır. Öyle ki, evli bir kadının kocasının soyadını alma zorunluluğu, sadece kadının yeniden evlenebilmesi için bekleme süresini geçirme zorunluluğu, evlilik mallarına ve nafakaya ilişkin hükümler kadın-erkek eşitliğinin hala sağlanamadığının açık göstergesidir. Ancak kadın ve erkek eşitliğinin tam olarak sağlanabilmesiyle eşitlikçi bir hukuki düzenlemeye ulaşılabilmesi mümkün olur. Yalnız bu noktada, eşitlik kavramı tek yönlü olarak değerlendirilmemelidir. Hukuki anlamda eşitlik bireylerin kanun önünde ayrım yapılmaksızın değerlendirilmesidir. Ancak mutlak hukuki eşitlik, kadın ve erkeğin sosyal, ekonomik ve kültürel durumları değerlendirildiğinde her zaman adaleti sağlamayabilir. Bu çerçevede, Türk Medeni Kanunu’nun hükümlerinin kadın ve erkek eşitliğini sağlayacak şekilde yenilenmesi gerekmektedir. Buna karşın, yapılacak düzenlemelerde kadın haklarının korunması amacıyla getirilen ve pozitif ayrımcılık içeren hükümler korunmalıdır.

Keywords

Eşitlik, Cinsiyet Temelli Ayrımcılık, Soyadı, İddet Müddeti, Nafaka

A CRITICAL OVERVIEW OF THE TURKISH CIVIL CODE IN THE CONTEXT OF GENDER EQUALITY

Abstract

In terms of the Turkish Civil Code, it is stated that equal rights are granted to men and women. However, it should not be assumed that there has been equality since the beginning. Turkish women were able to approach equality through long struggles, but they still could not totally reach it. So much so that the obligation of a married woman to take her husband’s surname, the obligation of a waiting period only for the woman to remarry, and provisions regarding marital property can clearly indicate that equality between men and women is still not achieved. An egalitarian legal system can only be achieved by guaranteeing equality for men and women. However, it is not appropriate to consider a concept of equality one-dimensional. In legal terms, equality refers to how everyone is treated equally under the law. However, when comparing the social, economic, and cultural circumstances of men and women, absolute legal equality may not always guarantee equality. To ensure equality for men and women in this context, the regulations of the Turkish Civil Code should be updated. On the contrary, the provisions introduced to protect women’s rights that include positive discrimination should be preserved.

Keywords

Equality, Gender-based Discrimination, Surname, Waiting Period, Alimony.

References

• Akkurt S, “TMK m. 175 Hükmünün Yoksulluk Nafakasının Süresine İlişkin Yaklaşımının Hukuki Yorum Yöntemleri Çerçevesinde Tahlili” Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10/1 (2024): 1-18.
• Akıntürk T./Ateş D, Aile Hukuku İkinci Cilt, (22nd Edition Beta Yayıncılık, İstanbul 2020).
• Arsebük E, Medeni Hukuk Cilt II, (Recep Ulusoğlu Basımevi, Ankara 1940).
• Atasoy H, “Evli Kadının Soyadı Sorunu ‘Anayasal’ mı ‘Bireysel’ mi?”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 5 (2015): 131-170.
• Ayan S, “Anayasa Mahkemesi Kararları ve Çocuklar ile Kadının Soyadına İlişkin Değişiklik Tasarısı Taslağı Işığında Soyadının İlk Kez Edinilmesi Kendiliğinden Değişmesi ve Değiştirilmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XVI (2012): 19-90.
• Aydın Şafak A, Feminist Bir Bakışla Türk Aile Hukukunda Kadın Bedeni, (Oniki Levha Yayınları, İstanbul 2014).
• Baş S and Baş S, “Anayasa Mahkemesi’nin TMK M. 187 Hükmüne İlişkin İptal Kararından Sonra Evlenen Kadının Soyadı”, Kırıkkale Hukuk Mecmuası, 4/2 (2024): 493-526.
• Baş S and Özcan N, “Yoksulluk Nafakasında Süre Sorununun Anayasal ve Medeni Hukuk Boyutuyla Tartışılması ve Bir Öneri Olarak Boşanma Tazminatı”, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4/1 (2022): 328-383.
• Başaklar E, Nafaka Davaları, (Halkevleri Kültür Vakfı Basımevi, Ankara 1974).
• Carbone J, “Economics, feminism, and the reinvention of alimony: A reply to Ira Ellman” Vanderbilt Law Review, 43/5 (1990): 1463-1501.
• Cengiz K, “Aile Hukuku’nda Eşlerin Eşitliği”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 40/1 (1988): 251-279.
• Ceylan M, “Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye’nin Hazırlanışı, Uygulanması ve Kapsamı”, Adalet Dergisi, 66 (2021): 701-726.
• Cin H, İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme (Second Edition, Selçuk Üniversitesi Basım Evi, Konya 1988).
• Çakırca S, “Evli Kadının Soyadına İlişkin Güncel Gelişmelerin Değerlendirilmesi” İÜHFM, LXX/2 (2012): 145-164.
• Çataloğlu B. B and Güneş Peschke S, “30.09.2015 tarihli HGK Kararı ve Sonrası Evli Kadının Soyadına İlişkin Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 69/2 (2020): 399-417.
• Çeker O, Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnâmesi, (4th Edition, Mehir Vakfı Yayınları No:3, Konya 2016).
• Çelt D, “TMK M. 187’nin İptali Kararının Çocuğun Soyadına Olası Etkileri ve Olması Gereken Hukuk Bağlamında Bir Öneri” Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, II (2024): 1065-1095.
• Dedeoğlu S, “Eşitlik mi, Ayrımcılık mı? Türkiye de Sosyal Devlet, Cinsiyet Eşitliği Politikaları ve Kadın İstihdamı” Çalışma ve Toplum Dergisi, 21/2 (2009): 41-54.
• Demir M, Türk Medeni Hukuk Öğreti ve Uygulamasında Yoksulluk Nafakası (Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018).
• Dinçkol B, “Kadın-Erkek Eşitliği İçin Pozitif Ayrımcılık” İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8/4 (2005): 101-118.
• Dollahite D et al., “Why Religion Helps and Harms Families: A Conceptual Model of a System of Dualities at the Nexus of Faith and Family Life: Why Religion Helps and Harms Families” Journal of Family Theory & Review, 10/2 (2018): 219-241.
• Douglas G, “Women in English Family Law: When Is Equality Equity?” Singapore Journal of Legal Studies, Special Issue (2011): 18-36.
• Dural M, Öğüz T and Gümüş M. A, Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku, (17th Edition, Filiz Kitabevi, İstanbul 2022)
• Ekinci E. B, “Mecelle Hakkında Değerlendirmeler”, Adalet Dergisi, 62-63 (2019): 335-356.
• Ellman I, “The Theory of Alimony” California Law Review, 77 (1989): 3-81.
• Gayretli Aydın S, “Kadın ve Kanuni Bekleme Süresi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 136 (2018): 263-292.
• Geçioğlu A and Döner E, “İslâm’da Evlilik ve Aile Bağlamında Günümüzde Tartışılan Konular Üzerine Psiko-Sosyal Bir Değerlendirme” Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19/2 (2019): 603-627.
• Gençcan Ö. U, Boşanma Hukuku, (10th Edition Yetkin Yayınları, Ankara 2021).
• Hatemi H, Aile Hukuku, (9th Edition On İki Levha Yayınları, İstanbul 2021).
• Ho-Po C. W, “Can’t Wait Any Longer? The Effects of Shorter Waiting Periods on Divorce and Remarriage” American Law and Economics Review, 23/2 (2021): 255-306.
• Kaneti S, “A General Review of the New Turkish Civil Code Project” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 52/1-4 (1987): 335-344.
• Karahasanoğlu Osmanağaoğlu C, “Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye’nin Yürürlüğe Girişi ve Türk Hukuk Tarihi Bakımından Önemi”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 29 (2011): 93-124.
• Karataş F, “İslam Hukukunda İddet” Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/8 (2013): 161-190.
• Kayabaş E, Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemi İtibarıyla Aile Hukukunun Gelişimi -Hukuk-ı Aile Kararnamesi-, (Filiz Kitabevi, İstanbul 2009).
• Keleş D, “Toplumsal Cinsiyet Karşıtı Hareketlerin Bir Örneği Olarak “Süresiz Nafaka Mağdurları Platformu” Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, VI/2 (2023): 517-544.
• Kılıçoğlu A. M, Aile Hukuku, (4th Edition Turhan Kitabevi, Ankara 2019).
• Macclintock H, “Sexism, Surnames, and Social Progress: The Conflict of Individual Autonomy and Government Preferences in Laws Regarding Name Changes at Marriage” Temple International & Comparative Law Journal, 24/1 (2014): 277-312.
• Mahoney A et al., “Religion and the Sanctification of Family Relationships” Review of Religious Research, 44/3 (2003): 220-236.
• Morgan L, “Double Dipping: A Good Theory Gone Bad [notes]” Journal of the American Academy of Matrimonial Lawyers, 25/1 (2012): 133-151.
• Nalbant Ülger Ş, İslam Hukuku ve Türk Medenî Kanunu’nda İddet. Kocatepe İslami İlimler Dergisi, 5/2 (2022): 597-616.
• Özdemir H, “Türk ve İsviçre Medeni Hukukunda Ad Üzerindeki Hak ve Korunması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 57 (2008): 561-598.
• Pomahiya et al., “Legal Consequences of Marriage During Iddah Period Based on Compilation Islamic Law” Estudiente Law Journal, 4/3 (2022): 708-719.
• Rahmawati et al., “Gender Equality in Islamic Family Law: Should Men Take Iddah (Waiting Period After Divorce)?” Russian Law Journal, 11/3 (2023): 1132-1138.
• Reyhani Yüksel S, “Kadın ve Erkeğin Eşit Haklara Sahip Olması İlkesinin Aile Hukuku Alanında Uygulanması” TBB Dergisi, 145 (2019): 397-420. (Aile Hukuku Alanında Uygulanması)
• Reyhani Yüksel S, “Türk Medeni Kanunu Bakımından Kadın-Erkek Eşitliği” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XVIII (2014): 175-200.
• Rosenhaft M, “The Right of Men to Change Their Names Upon Marriage” Journal of Constitutional Law, 5/1 (2002): 186-218.
• Sağlam İ, Turkish Family Law, (Oniki Levha Yayınları, İstanbul 2019).
• Seçer T, “Çocuğun Soyadı”, Yargıtay Dergisi, 49/3 (2023): 599-634.
• Seçer T, “Eşlerin Soyadı ve Kanun Metni Önerisi”, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9/1 (2024): 253-291.
• Soltani H et al., “The Effect of Scientific Progress on Waiting Period Legal Law” Cumhuriyet Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi, 36/3 (2015): 3159-3164.
• Şafak A. A, Feminist Bir Bakışla Türk Aile Hukukunda Kadın Bedeni (On İki Levha Yayınları, İstanbul 2014).
• Şahin M, “Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararı Ardından Türk Hukukunda Evli Kadının ve Çocuğun Soyadı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 170/36 (2024): 1-38.
• Tacir H, “Evli Kadının Kendi Soyadını Kullanması Konusunda Anayasa Mahkemesinin Yaklaşımının Temel Hak ve Özgürlükler Bakımından Değerlendirilmesi” Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5/1 (2017): 49-70.
• Tekinay S. S, Türk Aile Hukuku (4th Edition, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1982).
• Tuncay A. C, “Adalet Nedir?” Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 171-172/13 (2018): 199-238.
• Ulucan D, “Eşitlik İlkesi ve Pozitif Ayrımcılık” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15/Özel Sayı (2014): 369-384.
• Ünal Özkorkut N, “Kadının Vazgeçilebilir Kişilik Hakkı: Soyadı- Kadının Soyadı Üzerindeki Hakkının Türkiye’deki Tarihsel Gelişimi” I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri V.1 (2014).
• Yılmaz S, “Türkiye’de Kadınların Çalışma Hayatındaki Yeri ve Sosyal Güvenlik Hukuku Düzenlemeleri” Sosyal Çalışma Dergisi, 2/2 (2018): 63-80.
• Yurtseven Y, “1917 Tarihli Hukuk-ı Aile Kararnamesi ve Osmanlı Aile Hukukuna Getirdiği Yenilikler”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11 (2003): 199-250.
• Yücer Aktürk İ, “Kadınlara Özgü Bekleme Süresi ve Sınırlı Evlenme Yasağı Sorunu”, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9/2 (2023): 195-208.
• Zevkliler A, Medeni Hukuk (Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No:5, Diyarbakır 1986).
• Zimmerman C, “Family and Religion” Social Science, 48/4 (1973): 203-215.