NAKKAŞ HASAN MİNYATÜRLERİNİN KOMPOZİSYON ÖZELLİKLERİ

Year 2025, Volume: 3 Issue: 1, 135 - 151, 25.02.2025

Yasin Urhan

Abstract

Nakkaş Hasan, 16. yüzyılın ikinci yarısı ve 17. yüzyılın başlarında eser vermiş bir minyatür sanatçısıdır. Yaşadığı dönemde önemli yazmaların resimlemesine öncülük etmiştir. Osmanlı Dönemi klasik minyatür tavrıyla yirmi civarında eserin tasvirlerinin yapılmasında vazife almıştır. Sanatçılığı kadar devlet adamlığı kimliğiyle de tanınan Nakkaş Hasan, Enderun’da adım attığı eğitim hayatının ardından Rumeli beylerbeyliği ve vezirlik makamına kadar yükselmiştir. Dönemin ser nakkaşı Nakkaş Osman ile birlikte nakkaşhânede çalışmış 1590’lı yıllardan itibaren ise tasvir çalışmalarına öncülük etmiştir. Ehl-i hiref teşkilatı ve saray nakkaşhânesinde eserler üreten Nakkaş Hasan, minyatürlerini hikâye etme ve tasvir etme anlayışı ile tasarlamıştır. Sade ifade tarzı, gereksiz detaylardan kaçınması, yüzey bezemeciliğinden uzak durması onun üslubunu oluşturan özelliklerdendir. Tek figürlü minyatürlerden portrelere, kalabalık savaş sahnelerinden aşk hikâyeleri resimlerine kadar pek çok kompozisyon tasarlayan Nakkaş Hasan, bu noktada zengin bir veri sunmuştur. Bazı araştırmacılar yazma eserlerin daha çok muhteva unsurları üzerinde dururken eserleri kompozisyon düzeni açısından değerlendiren çalışmalar da mevcuttur. Bu araştırmada Nakkaş Hasan’a atfedilen minyatürlerin teknik açıdan ve kompozisyon düzeni yönünden incelenmesi amaçlanmıştır. Nakkaşın eserlerinden seçilen örnekler belirlenen tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmiştir.

Keywords

Nakkaş Hasan, Minyatür Sanatı, Kompozisyon Özellikleri

Compositional Features of Nakkaş Hasan Miniatures

Abstract

Nakkaş Hasan was a miniature artist who worked in the second half of the 16th and early 17th centuries. He pioneered the illustration of important manuscripts during his lifetime. He took part in the depiction of around twenty works in the classical miniature style of the Ottoman Period. Nakkaş Hasan, who is known as a statesman as well as an artist, rose to the position of Rumeli beylerbeylik and vizier after his education in Enderun. He worked in the nakkaşhâne together with Nakkaş Osman, the master painter of the period, and from the 1590s onwards, he pioneered the works of depiction. Nakkaş Hasan, who produced works in the Ahl-i hiref organization and the palace nakkaşhâne, designed his miniatures with the understanding of storytelling and depiction. His simple style of expression, avoiding unnecessary details, and staying away from surface ornamentation are among the features that constitute his style. Nakkaş Hasan, who designed many compositions ranging from single-figure miniatures to portraits, from crowded battle scenes to paintings of love stories, provided a rich data at this point. While some researchers focus more on the content elements of manuscripts, there are also studies that evaluate the works in terms of compositional order. This study aims to analyze the miniatures attributed to Naqqash Hasan in terms of technical and compositional organization. Samples selected from his works were evaluated in terms of design principles.

Keywords

Nakkaş Hasan, Miniature Art, Composition Features

References

• And, M. (2002). Osmanlı Tasvir Sanatları:1 Minyatür. Yapı Kredi Yayınları.
• Bağcı, S., Çağman, F., Renda, G., Tanındı, Z. (2006). Osmanlı Resim Sanatı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Banu, M. (2012). Osmanlı Minyatür Sanatı. Kabalcı Yayınevi.
• Becer, E. (1997). İletişim ve Grafik Tasarım. Dost Kitabevi.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Kepeci Tasnifi. Ruus Defteri. No. 238, Gömlek No. 397.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Kepeci Tasnifi. Ruus Defteri. No:239, Gömlek No. 243.
• Hasanbeyzâde A. (2004). Târih. N. Aykut (haz.), Türk Tarih Kurumu.
• Kanar, M. (2010). Şâhnâme. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları.
• Karayağmurlar, B. (1993). Sanatsal Yaratıcılıkta Soyutlama ve Günümüz Sanatındaki Yeri [Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Kazan, H. (2010). Nakkaş Osman Minyatürlerinde Kompozisyon Düzeni ve Sanatsal Üretimler. Osmanlı Araştırmaları, 35, 117-136.
• Keskiner, C. (2004). Minyatür Sanatında Doğa Çizim ve Boyama Teknikleri. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Koç, T. (2018). İslam Estetiği. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Meriç, R. M. (1953). Türk Nakış Sanatı Tarihi Araştırmaları 1. Vesikalar. Feyz ve Demokrat Ankara Matbaası.
• Tanındı, Z. (2020). Nakkaş Hasan Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları.
• Uzunçarşılı, i. H. (2019). Osmanlı Tarihi III. TDK Yayınları.
• Yaprak, T. (2022). Minyatür Sanatının Temel Özellikleri Bağlamında Eskiz ve Desen Anlayışı [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Yılmazer Z. (2023). Topçular Kâtibi Abdülkadir (Kadrî) Efendi Tarihi. Türk Tarih Kurumu
• Zeren Akalay Tanındı, Z. A. (1973, Ekim). XVI. Nakkaşlarından Hasan Paşa ve Eserleri. I. Milletlerarası Türkoloji Kongresi Türk Sanatı Tarihi Tebliğleri III. Tercüman Gazetesi-Türkiyat Enstitüsü Yayınları, İstanbul.