Kutadgu Bilig’de Savunulan Hâkimiyet Anlayışı Ne Kadar Çağdaş?

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 5, 63 - 81, 22.10.2018

Muhammed Zahid Çığman

Öz

Klasik eserler, taşıdıkları sıfatın gereği olarak her dönemin okuyucusuna hitap edebilecek unsurlar içermektedirler. 11. asırda yaşamış Türk bilgini Yusuf Has Hâcib’in Kutadgu Bilig adlı siyasetnamesinin de günümüz insanı ve toplumu için öğretici olabilecek yönleri bulunmaktadır. Bu özelliği, eserin çağdaş bir eser gibi yorumlanması tehlikesini de beraberinde getirmekte, Yusuf Has Hâcib’in çağdaş bir devlet düzeninin ve bu arada çağdaş bir hâkimiyet anlayışının temsilcisi olduğu yönünde bir algı doğurabilmektedir. Bu çalışmada, yazıldığı toplumsal bağlam ekseninde yorumlanması suretiyle Kutadgu Bilig’deki hâkimiyet anlayışının geleneksel ve çağdaş yönleri ele alınmış, Yusuf Has Hâcib’in geleneksel hâkimiyet anlayışının savunucusu olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hâcib, Hâkimiyet

How Modern is the Understanding of Authority Advocated in the Kutadgu Bilig?

Öz

Classic works have the elements that may appeal to the readers of all periods as a requirement of the title they bear. Of the Turkish scholar lived in the 11th century, Yusuf Khass Hajib’s mirror of prince named Kutadgu Bilig also has the aspects that may be educational for today’s people and society. This characteristic of the work brings along the threat of the work’s interpretation as a modern work and may result in the creation of a perception of Yusuf Khass Hajib’s being the representative of a modern state order and meanwhile of a modern understanding of sovereignty. In this study, the traditional and modern aspects of the understanding of authority in the Kutadgu Bilig is discussed by interpreting it within the social context of the period it was written and it has been concluded that Yusuf Khass Hajib is an advocate of the traditional understanding of authority.

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig, Yusuf Khass Hajib, Authority

Kaynakça

• Adalıoğlu, Hasan Hüseyin. 2009. Siyâsetnâme. Diyanet İslam Ansiklopedisi. c.37. İstanbul. 304-306
• Adalıoğlu, Hasan Hüseyin. 2011. Bir Siyasetname Olarak Kutadgu Bilig. Doğumunun 990. Yılında Yusuf Has Hacib ve Eseri Kutadgu Bilig Bildirileri, 26-27 Ekim 2009, hazırlayan Musa Duman. Ankara: TDK. 31-44.
• Alan, Hayrunnisa. 2007. Bozkırdan cennet bahçesine. Timurlular. 2.basım. İstanbul: Ötüken
• Arat, Reşit Rahmeti. 1947. Giriş. Kutadgu Bilig I: Metin içinde. İstanbul:TDK. vii-xlv:
• Arsal, Sadri Maksudi. 1947. Türk Tarihi ve Hukuk:İstanbul
• Başer, Sait. 2006. Kutadgu Bilig’de Kut ve Töre, Sakarya Valiliği.
• Bombaci, Alesio. 2010. Kutadgu Bilig Hakkında Bazı Mülahazalar. 60. Doğum Yılı Münasebetiyle Fuad Köprülü Armağanı, hazırlayan Osman Turan vd. Ankara: TTK. 65-75
• Bosworth, C. E. 1993. Nasîhat al-Mulûk. The Encyclopaedia of Islam 2. Basım. c. 7. Leiden-New York: E.J.Brill. 984-988
• Çağatay, Saadet. 2008. 100. Doğum Yıldönümüne Armağan: Prof. Dr. Saadet Çağatay’ın Yayınlanmış Tüm Makaleleri, c.2, hazırlayan Aysu Ata, İstanbul: Ayaz Tahir Türkistan İdil-Ural Vakfı.
• Dahl, Robert. A. 1971. Polyarchy: Participation and Opposition. Yale U.P.
• Darling, L. T. 2013. A History of Social Justice and Political Power in the Middle East: The Circle of Justice from Mesopotamia to Globalization: Routledge.
• Demirbilek, Salih. 2009. Türklerde ‘Kut’ Kavramı, Kutadgu Bilig Merkezli, Doğumunun 990. Yılında Yusuf Has Hacib ve Eseri Kutadgu Bilig Bildirileri, 26-27 Ekim 2009, hazırlayan Musa Duman.Ankara: TDK. 181-97.
• Doğan, Nejat. (2002a). Kutadgu Bilig’in Devlet Felsefesi-I. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(12), 127–158.
• Doğan, Nejat. (2002b). Kutadgu Bilig’in Devlet Felsefesi-II. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(13), 77-94.
• el-Muheymid, A. b.Salih. 2001. Karahanlılar ve İslam’ın Yayılmasındaki Katkıları, çeviren Ali Aksu. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 5(1), 281-310
• Giritli, İsmet., Bilgen, Pertev, Akgüner, Tayfun. 2001. İdare Hukuku. İstanbul: DER.
• Gözler, Kemal. 2003. İdare Hukuku, c.1. Bursa: Ekin Kitabevi Y.
• Günday, Metin. 2003. İdare Hukuku. 8. basım. Ankara: İmaj Y.
• Hassan, Ümit. 2000. Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler. İstanbul: Alan Y.
• Hobbes, Thomas. 2012. Leviathan: veya bir din ve dünya devletinin içeriği, biçimi ve kudreti, çeviren S. Lim. 10. basım. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İnalcık, Halil. 1966. Kutadgu Bilig’de Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri. Reşid Rahmeti Arat İçin içinde. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 259-71
• İnalcık, Halil. 1959. Osmanlılar’da Saltanat Verâseti Usûlü ve Türk Hâkimiyet Telâkkisiyle İlgisi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 14(1),69-94
• Kafesoğlu, İbrahim. 1980. Kutadgu Bilig ve Kültür Tarihimizdeki Yeri. İstanbul: Kültür Bakanlığı Y.
• Kara, Mehmet. 2012. Bir Başka Açıdan Kutadgu Bilig. İstanbul: Nesil.
• Kazmaz, Süleyman. 2000. Hukuk ve Devlet Yönetimi Açısından Kutadgu Bilig: Kutadgu Bilig Üzerinde Hukukî Bir İnceleme, Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayını
• Kınalızâde Ali Çelebi. 2007, çeviren Mustafa Koç . Ahlâk-ı Alâî. İstanbul: Klasik.
• Konfüçyüs. (2017). Konuşmalar, çeviren Giray Fidan, İstanbul: Dedalus Kitap.
• Köprülü, M. Fuad. 1980. Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Ötüken.
• Kömbe, İlker. 2013. Dünya Düzeninin Temelleri: Adalet Dairesi Literatürüne Giriş. Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 18(35), 139-98
• Kur’an-ı Kerim.
• Levend, Agâh Sırrı. 1963. Siyaset-nameler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 167-94.
• Levend, Agâh. Sırrı. 1964. Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 89-115.
• Malinowski, Bronislaw. 2016. Yabanıl Toplumda Suç ve Gelenek, çeviren Şemsa Yeğin. İstanbul: İthaki.
• el-Muheymid, Ali b.Salih. 2001. Karahanlılar ve İslam'ın Yayılmasındaki Katkıları, çeviren Ali Aksu. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 5(1). 281-310
• Nizâmü’l-mülk. (1999). Siyâset-nâme. çeviren Mehmet Altay Köymen. Ankara: TTK.
• Orhun Abideleri. 1999. hazırlayan Muharrem Ergin. 24.basım. İstanbul: Boğaziçi Yayınları
• Ögel, Bahaeddin. 2000. Türk Kültür Tarihine Giriş. c.1 (Türklerde Köy ve Şehir Hayatı Göktürklerden Osmanlılara. 4. basım. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
• Ögel, Bahaeddin. 2002. Türk Mitolojisi: Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar. c.2. 2. basım. Ankara: TTK.
• Ögel, Bahaeddin. 2016. Türklerde Devlet Anlayışı: 13.Yüzyıl Sonlarına Kadar, İstanbul: Ötüken, Yayınları.
• Önder, Özgür. 2014. Siyasetname: Yönetimde Adalet ve Saadet Bir Nasihatname Geleneği. İstanbul: Lotus
• Önler, Zafer. 2011. Kutadgu Bilig’de Kut Kavramı”, Doğumunun 990. Yılında Yusuf Has Hacib ve Eseri Kutadgu Bilig Bildirileri, 26-27 Ekim 2009, hazırlayan Musa Duman.Ankara: TDK, 415-23.
• Özdemir, Gürbüz. 2014. Weberyan Anlamda Türklerde Otorite Ve Meşruiyet İlişkisi (15.yüzyıl Osmanlı Dönemine Kadar). Akademik İncelemeler Dergisi. 9(2), 69-90.
• Rousseau, Jean.-Jacques. 1997. Toplum Anlaşması. çeviren Vedat. Günyol. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Y.
• Sun Zi. 2018. Savaş Sanatı. Pulat Otkan, Giray. Fidan. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Şeker, Fatih. M. 2011. Türk Düşünce Tarihi Açısından Kutadgu Bilig. İstanbul: Dergâh.
• Turan, Fikret, Kutadgu Bilig’de sunulan Dünya Görüşünün Kaynakları. 2011. Doğumunun 990. Yılında Yusuf Has Hacib ve Eseri Kutadgu Bilig Bildirileri, 26-27 Ekim 2009, hazırlayan Musa Duman.Ankara: TDK. 553-63
• Turan, Osman. 1969. Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi: Türk Dünya Nizâmının Millî İslâmi ve İnsânî Esasları c. 1. İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu.
• Türk, H. Bahadır. 2012. Çoban ve Kral: Siyasetnamelerde İdeal Yönetici İmgesi. İstanbul: İletişim.
• Uğur, Ahmet. 2001. Osmanlı Siyâset-Nâmeleri. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Weber, Max. (2012). Ekonomi ve Toplum, c.1. çeviren Latif Boyacı. İstanbul: Yarın Y.
• Yasin, Yusufcan. 2016. Karahanlıların Hükümdar Sülalesi Üzerine. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi. (7), 85-104.
• Yılmaz, Coşkun. 2009. Siyâsetnâme. Diyanet İslam Ansiklopedisi içinde c. 37, 306-8. İstanbul.
• Yusuf Has Hâcib. 1947. Kutadgu Bilig: I Metin, hazırlayan Reşid Rahmeti Arat, İstanbul: TDK.
• Yusuf Has Hâcib. 1998. Kutadgu Bilig: II Çeviri, çeviren Reşid Rahmeti Arat, 7.bs., Ankara: TTK.
• Yücel, Yaşar. 1980. XIII-XV. Yüzyıllar Kuzey-Batı Anadolu Tarihi. Çoban-oğulları Candar-oğulları Beylikleri, Ankara: TTK.
• Yüksel, Ahmet. Turan. 2001. İlk Müslüman-Türk Devletlerinin Siyasî Kültürel ve Medeniyet Tarihi Üzerine. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (11), 67-99.
• Ziya Gökalp. 2007. Kitaplar 1. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.