Göç, Din ve Mekân Bağlamında Suriyeli Mültecilerin Yerleşme Süreçleri

Year 2025, Volume: 12 Issue: 1, 279 - 300, 30.06.2025

Hasan Ali Yılmaz

https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1658740

Abstract

Bu makale, 2011 yılında Suriye’de başlayan protestoların iç savaşa dönüşmesinin sonucunda milyonlarca Suriyelinin yerinden edilmesiyle ortaya çıkan göç olgusunu incelemektedir. Türkiye dini, kültürel ve coğrafi yakınlığı ve açık kapı politikası nedeniyle milyonlarca Suriyeli mülteciye ev sahipliği yapmaktadır. Genellikle göç çalışmaları konuya ev sahibi toplum veya devlet açısından bakarak uyum ve entegrasyon kavramlarını esas almaktadır. Bu araştırma ise analitik bir çerçeve olarak “yerleşme” kavramını kullanmaktadır. Bu, göçmen deneyimine odaklanarak göçmen merkezli bir yaklaşıma olanak tanımaktadır. Bu bağlamda mültecilerin yerleşme sürecinde mekânlara odaklanmak suretiyle dini kaynakların (kimlik, bilgi, ilişki ve pratik) nasıl bir işlev gördüğünü ve göçmenlerin yaşam deneyimlerini anlamak önem arz etmektedir. Araştırmanın verileri, Suriyeli mülteciler ile din konusuna odaklanan ve nitel yöntemle yürütülen TR Dizin indeksinde taranan 20 makalenin bulgular kısmından elde edilmiştir. Toplanan veriler içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Çalışmanın araştırma soruları şu şekildedir: Göçmenlerin “yerleşme” sürecinde mekanların rolü nedir? Mekanların dönüşümünde dini kaynakların işlevi nedir? Çalışma, göçmenlerin yeni ortamında dini kaynaklar (kimlik, bilgi, ilişkiler ve uygulamalar) aracılığıyla camiler, dernekler ve evler gibi mekanları dönüştürdüğünü ortaya koymaktadır. Ancak, ev sahibi toplumdaki önyargılı tutumlar ve mülteciler ve yaşanan ayrımcılık deneyimleri yerleşme sürecini zorlaştırmaktadır. Bu makale, mültecilerin “yerleşme” sürecinde dini kaynakların oynadığı önemli rolü vurgulayarak göç/mülteci çalışmaları alanına önemli bir teorik ve pratik katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

Keywords

Din Sosyolojisi , Göç , Din , Yerleşme , Mekân

Emplacement Processes of Syrian Refugees in the Context of Migration, Religion and Space

Abstract

The article analyses the mass movement of Syrians caused by the 2011 protests and civil war. Turkey hosts millions because of proximity and an open-door policy. Migration studies generally look at the issue from the perspective of the host society or state, using the concepts of adaptation and integration. This research uses the concept of “emplacement” as an analytic framework, focusing on the migrants/refugees’ experiences to understand how religious resources function during the refugee resettlement process. The data for this study came from 20 articles in the TR Index on Syrian refugees and religion, using a qualitative method. The data was analysed using content analysis. The research questions were: What is the role of spaces in the process of “emplacement” of refugees? And, what is the role of religious resources in the transformation of spaces? The study shows how refugees change spaces such as mosques, associations and homes through religious resources in their new environment, but prejudicial attitudes and discrimination make the “emplacement” process harder. This article aims to contribute to the field of migration studies by highlighting the interplay between religious resources and the process of refugee “emplacement”.

Keywords

Sociology of Religion , Migration , Refugee , Religion , Emplacement , Space

References

• Açıkgöz, Öznur Alkan - Yemenici, Ahmet. “Türkiye’de Bulunan Geçici Koruma Statüsündeki Suriyelilerin Türkiye’deki Din Eğitimi Deneyimlerinin Değerlendirilmesi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 11/4 (2022), 2242-2266.
• Adıgüzel, Yusuf. Göç Sosyolojisi. Ankara: Nobel Yayınları, 2018.
• Akkır, Ramazan. “Din, Sosyalleşme ve Toplumsal Uyum: Suriyeli Mülteciler Örneği”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 11/2 (2019), 953-971.
• Apak, Hıdır. “Suriyeli Göçmenlerin Kente Uyumları: Mardin Örneği”. Mukaddime 5/2 (2014), 53-70.
• Baltacı, Ali vd. “Suriyeli Sığınmacı Öğrencilerin Din Eğitimi Sorunları: Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenleri Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Darulfunun İlahiyat 30/2 (2019), 383-405.
• Blunt, A - Dowling, R. M. Home. London: Routledge, 2006.
• Boym, S. “On Diasporic Intimacy: Ilya Kabakov’s Installations and Immigrant Homes”. Critical Inquiry 24/2 (1998), 498-524.
• Brah, Avtar. Cartographies of Diaspora: Contesting Identities. London and New York: Routledge, 1996.
• Brickell, Datta - Datta, Ayona. Translocal Geographies Spaces, Places, Connections. Farnham and Burlington, VT: Ashgate, 2011.
• Creswell, John W. Qualitative Inquiry & Research Design Choosing Among Five Approaches. London and New Delhi: Sage, 2nd Basım, 2007.
• Çelik, Celaleddin. Geleneksel Şehir Dindarlığından Modern Kent Dindarlığına: Dindarlığın Değişen Kentsel Görünümleri. Ankara, Hikmetevi Yayınları., 2013.
• Çınar, Ramazan - Çapcıoğlu, İhsan. “Dinî-Sosyokültürel Yakınlığın Çatışma Dinamiklerine ve Toplumsal Uyum Sürecine Etkisi: Altındağ Olayları Örneği”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 65/1 (2024), 1-32.
• Datta, Ayona. “Building Differences: Material Geographies of Home(s) among Polish Builders in London”. Transactions of the Institute of British Geographers 33/4 (2008), 518-531.
• Efe, İbrahim - Ülker, Osman. “Social Media, Politics, and the Rise of the Anti-refugee Far-right in Turkey”. Journal of Language and Politics 12/5 (2024).
• Eppsteiner, Holy Straut vd. (ed.). Intersections of Religion and Migration: Issues at the global crossroad. New York: Palgrave Macmillan, 2016. Emplacement Processes of Syrian Refugees in the Context of Migration, Religion and Space • 297 marifetname | ISSN: 2757-752X
• Erdoğan, Murat. Suriyeliler Barometresi: Suriyelilerle Uyum İçinde Yaşamın Çerçevesi. İstanbul: Orion Kitabevi, 2020.
• Erkan, Erol. “Suriyeli Göçmenler ve Dini Hayat: Uyum, Karşılaşma, Benzeşme Gaziantep Örneği”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 16/2 (2016), 51-92.
• Erkan, Erol. “Suriyeli Sığınmacıların Entegrasyonunda Dinî Grupların Rolü: Haznevî Tarikatı Örneği”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 22/3 (2023), 685-701.
• Fortier, Anne-Marie. “Community, Belonging and Intimate Ethnicity”. Modern Italy 11/1 (2006), 63-77.
• Glick Schiller, Nina - Çağlar, Ayşe. “Displacement, Emplacement and Migrant Newcomers: Rethinking Urban Sociabilities within Multiscalar Power”. Identities 23 (2016), 17-34.
• Hage, G. “At Home in the Entrails of the West: Multiculturalism, Ethnic Food and Migrant Home-building’, in (eds), Home/World: Space, Community and Marginality in Sydney’s West”. Home/world: Space, community and marginality in Sydney’s west 6/12 (1997), 99-153.
• Jacoby, Tim vd. “Islam, the State and Turkey’s Syrian Refugees: The Vaiz of Bursa”. Journal of Refugee Studies 32/2 (2019), 237-256.
• Karagöz, Damla. Emplacement Process of Syrians: The Case of Altındağ, Ankara. Middle East Technical University: Middle East Technical University, Ph.D.Thesis, 2024.
• Kaya, Mahmut. “Suriyeli Çocukların Eğitiminde Alternatif Eğitim Mekânları: Kurslar”. Gaziantep University Journal Of Social Sciences 21/3 (2022), 1667-1679.
• Kirman, Mehmet Ali. Göç ve Din - Disiplinlerarası Bir Yaklaşım. ed. Mehmet Ali Kirman - İlbey Dölek. Ankara: Astana Yayınları, 2020.
• Massey, Doreen. For space. London: Sage, 2008.
• Öz, Nedim. “Suriyeli Göçmen Ailelerin Çocukları İçin Çoğunlukla İmam Hatip Liseleri ve İmam Hatip Ortaokullarını Tercih Etme Sebepleri”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/2 (2022), 563-585.
• Şallı, Ayşe. “’Kriz’den ’Uyum’a Türkiye’deki Suriyeli Göçmenler Ve Sosyo-Kültürel Boyutları Bağlamında Din”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19 (2022), 24-45.
• Şimşek, Muhammed Emin. “Göçmenlerin Sosyo-Kültürel Uyumu ve Din Eğitimi”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2023), 145-156. 298 • Göç, Din ve Mekân Bağlamında Suriyeli Mültecilerin Yerleşme Süreçleri https://dergipark.org.tr/tr/pub/marifetname
• Tanrıverdi, Abdullah - Ulu, Mustafa. “Kayseri’deki Suriyelilerin Vatan Algısı, Savaş Öncesi ve Sonrası Yaşantılarına Dair Görüş ve Düşünceleri”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3/1 (2020), 262-289. T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı. “Geçici Koruma”. Erişim 03 Mart 2025. https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638
• Tobin, Sarah Ann. “Self-Making in Exile: Moral Emplacement by Syrian Refugee Women in Jordan”. Journal of Religious Ethics 48/4 (2020), 664-687.
• Tweed, Thomas A. Crossing and Dwelling: A Theory of Religion. Cambridge, MA and London: Harvard University Press, 2006.
• Tweed, Thomas A. “Space”. The Journal of Objects, Art and Belief 7 (2011), 116-123.
• Ülker, Osman - Efe, İbrahim. “Göç Teolojisi: Kilis Örneğinde Dinin Toplumsal Kabule Etkisinin İncelenmes”. Ortadoğu Etütleri 13/2 (2021), 255-286.
• Wise, Amenda. “You would not know what’s in there would you? Homeliness and ‘foreign’ signs in Ashfield”. Translocal Geographies Spaces, Places, Connections. ed. Katherine Brickell - Ayona Datta. 93-109. Farnham and Burlington, VT: Ashgate, 2011. Yaralıoğlu, Yusuf - Güngör, Özcan. “Suriyeli Sığınmacılarda Yapısal Uyum, Dini Sosyalleşme Bağlamında Sosyolojik Bir Değerlendirme: Kilis Örneği”. Dini Araştırmalar 23/57 (2020), 143-172.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin, 12. Basım, 2021.
• Yılmaz, Hasan Ali. “Interplays between Anti-Islam and Anti-migration Sentiments in the Turkish context”. Xenophobia in the Media. ed. Senthan Selvarajah vd. 179-191. London and New York: Routledge, 2024.
• Yılmaz, Hasan Ali. “Mekan Arayışından Mekan Kaybetme Kaygısına: Samsun Çiftlik Mahallesi Örneği”. Şehir, Toplum ve Kimlik. ed. Musa Öztürk. 217-255. Ankara: Bem-Bir-Sen, 2023.