Üftâde Divanında Zikir

Year 2023, Volume: 10 Issue: 2, 725 - 751, 31.12.2023

Muhammet Hamza Çoban

https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1375621

Abstract

Mehmed Muhyiddin Üftâde Efendi 16. yüzyılda Bursa’da yaşamış önemli bir irfan şairi ve mutasavvıftır. Küçüklüğünden itibaren tasavvufî bir çevrede yetişen Üftâde, Celvetiyye tarikatının pîri olarak bilinmektedir. Hemen her mutasavvıf gibi şiirle iştigal eden Üftâde Efendi, içerisinde altmış civarında manzume bulunan bir divana sahiptir. Şiirlerini zâhidâne bir üslupla, sade ve anlaşılır bir Türkçeyle kaleme alan Üftâde, şiirlerinde dünyanın fanîliğinden bahsetmiş, insanları Allah’a ibadete ve itaate davet etmiştir. Üftâde, Allah’a ibadete davet ederken zikre ayrı bir önem atfetmiştir. O, zikri insanı Allah’ın rızasına ve cemâline kavuşturan bir rehber olarak görmektedir. Seyr ü sülûkta ilerlemek isteyen ve Allah’a vasıl olmak isteyenlere daima zikri tavsiye eden Üftâde, zikrin sadece dilde kalmayıp kalbe de tesir etmesi gerektiğini öğütlemektedir. Üftâde divanında bulunan şiirler incelendiğinde zikir konusunun önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir. Üftâde bazen şiirin tamamında, bazense belli beyitlerde zikre temas etmektedir. Bu çalışmada Üftâde divanında yer alan zikirle ilgili şiirler incelenmiş ve Üftâde’nin zikre olan bakışı ele alınmıştır.

Keywords

Türk İslam Edebiyatı, Tasavvuf, Edebiyat, Üftâde, Divan, Zikir.

Ethical Statement

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Dhikr in Üftāde's Dīvān

Abstract

Mehmed Muhyiddin Üftāde Efendi is a significant mystic poet and Sufi who lived in Bursa during the 16th century. Raised in a Sufistic environment from an early age, Üftāde is known as the spiritual guide of the Celvetiyye tariqat. Much like almost every Sufi, Üftāde Efendi engaged with poetry and had a dīvān (collection of poems) comprising around sixty odes. He penned his poems in an ascetic style, utilizing simple and understandable Turkish, where he discussed the transience of worldly life, inviting people to worship and obey Allah. Üftāde accorded special importance to dhikr (remembrance of Allah) while calling people to worship. He regarded dhikr as a guide that brings individuals closer to Allah's pleasure and beauty. Consistently advising those who wish to progress in spiritual path (sayr u sulūk) and aspire to reach Allah to engage in dhikr, Üftāde emphasizes that dhikr should not only resonate on the tongue but also affect the heart. Upon examining the poems in Üftāde’s dīvān, it is apparent that the subject of dhikr holds a significant place. In some instances, Üftāde addresses dhikr in the entirety of a poem, while in others, he touches upon it in certain verses. This study has examined the poems related to dhikr in Üftāde's dīvān and analyzed Üftāde’s perspective on dhikr.

Keywords

Turkish Islamic Literature, Islamic Mysticism, Literature, Üftāde, Dīvān, Dhikr.

Ethical Statement

It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

References

• Azamat, Nihat. “Üftâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/282-283. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Bayrakcı, Sami. Meşhur Osmanlı Sûfilerinden Üftade (1490-1580) ve Hal-i Tarikat İsimli Eseri (Metin Transkribe ve Tahlili). Konya: Selçuk Üniversitesi, 2010. http://ktp.isam.org.tr/?url=tezilh/findrecords.php
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavku’n-Necât, 1. Basım, 1422/2001.
• Çetin, Hilal. Vâkıât-ı Hüdâyî’nin tahlîl ve tahkîkî (17 Ramazan 986/30 Rebiü’l ahir 987). Kayseri: Erciyes Üniversitesi, 2017.
• Efendi, İlyas. İsmail Hakkı Bursevi’nin Kitabu’s-silsileti’l-celvetiyye’si. İstanbul: Marmara Üniversitesi, 1994. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Ekici, Hacer. Vâkıât-ı Hüdâyî’nin Tahlîl ve Tahkîki (1 Rabîu’l-âhir-9 Şevvâl/987). Kayseri: Erciyes Üniversitesi, 2017.
• Gökmen, Zehra. Hüdâyî’nin Vâkıât-ı Üftâde İsimli Eserinin Muizzüddin Celvetî Tarafından Yapılan Tercümesi (Metin ve İnceleme). İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2019.
• Kara, Mustafa. Bursa’da Tekkeler ve Tarikatlar. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi, 2012.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’an Yolu: Türkçe Meâl ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 8. baskı., 2020.
• Koçoğlu, Turgut. İki Kutup Hüdayi ve Üftade Bir Eser Vakıat Tercümesi. Ankara: Laçin Yayınevi, 1. Basım, 2014.
• Kur’ân Yolu. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Nalbat, Mustafa. Vâkıât-ı Hüdaî’nin tahlil ve tahkiki (II. Cild). Kayseri: Erciyes Üniversitesi, 2017.
• Öngören, Reşat. “Zikir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/409-412. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Türer, Osman. “Hû”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/260-261. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Üftâde, Mehmed Muhyiddin. Üftâde Divanı. haz. Mustafa Bahadıroğlu. İstanbul: Semerkand Yayınları, 1. Basım, 2011.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. “Hak Dini Kur’an Dili”. Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. Erişim 26 Kasım 2023. http://ekitap.yek.gov.tr/urun/hak-dini-kur-an-dili--1-cilt-_743.aspx?catid=279
• Zülfe, Ömer. “Refref (Edebiyat)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/534-535. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.