The Punctuation and Ḥaraka of the Qur'an in the Context of Its Scientific, Social, Cultural and Political Effects and the Contribution of Abū ‘Amr al-Dānī to this Process

Year 2024, Volume: 11 Issue: 2, 471 - 495, 30.12.2024

İmran Çelik

https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1583774

Abstract

The corruption of the previous heavenly books has led Muslims to be more sensitive about the authenticity of the Qur'an. The dictation of the Qur'an by the Prophet and its memorization by the Companions and its subsequent preservation, its correct reading, the preservation of its words, and the dispositions made on the Mushaf for its correct reading were all considered important. It is seen that the Qur'an's jem'an, istinsah, punctuation, and calligraphy are efforts based on the need as a requirement of the social, cultural, and scientific process that is taking place. In this study, the Qur'an's punctuation and halakhicization are discussed in terms of its historical course, socio-cultural, scientific and political motives. In addition, the issue of the possibility of recitation of the Qur'an by non-scientists without nakt and i'cam was evaluated by giving examples, and three of al-Dānī's works on this subject, which can be considered as masterpieces, were introduced in this context. In this research, it has been implicitly tried to show that although the Prophet did not punctuate and move, the Ummah of Muhammad's use of such a design is not a distortion, but a service to the correct and authentic/easy reading of the Qur'an.

Keywords

Recitation, The Punctuation and Ḥaraka, Scientific, Social, Cultural and Political Effects, Abū ‘Amr al-Dānī, al-Muḥkam, al-Muqni

İlmî, Sosyal, Kültürel ve Siyasi Etkileri Bağlamında Kur’an’ın Noktalanma ve Harekelenmesi ve Ebû Amr ed-Dânî'nin Bu Sürece Katkısı

Abstract

Önceki semavi kitapların tahrifi, Kur’an’ın mevsûkiyeti konusunda Müslümanları daha hassas davranma psikolojisine sevk etmiştir. Kur’an’ın Hz. Peygamber tarafından yazdırılması ve sahabeler tarafından ezberlenilmesi ve sonraki süreçlerde; korunması, doğru okunması, lafızlarının muhafazası ve Mushaf üzerine yapılan ve yine sahih okumaya yönelik tasarrufların hepsi önemli addedilmiştir. Kur’an’ın cem’i, istinsahı, noktalama ve harekeleme işlemleri, yaşanmakta olan sosyal, kültürel ve ilmî sürecin bir gereği olarak ihtiyaca mebni gayretler olduğu görülmektedir. Bu çalışmada, Kur’an’ın noktalanması ve harekelenmesi; tarihi seyri, sosyo-kültürel, ilmî ve siyasi saikleri ile ele alınmıştır. Ayrıca ehl-i ilim olmayanların nakt ve i’cam olmadan Kur’an’ın okumasının imkânı meselesi örnekler vermek suretiyle değerlendirilmiş ve Dânî’nin bu konu üzerine yazmış olduğu başyapıtlardan sayılabilecek üç eseri bu bağlamda tanıtılmıştır. Bu araştırmada, Hz. Peygamber tarafından noktalama ve harekeleme yapılmadığı halde ümmet-i Muhammed’in böyle bir tasarrufa gitmesinin tahrif değil, Kur’an’ın doğru ve sahih/kolay okunmasına bir hizmet olduğu zımnen ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Keywords

Kıraat, Noktalama ve Harekeleme, Sosyal-Kültürel-Siyasi Etki, Dânî, el-Muhkem, el-Mukni’

References

• Akdemir, Mustafa Atilla. “Dabtu’l-Mushaf ve Tecvid’li Mushaf Basımına Dair Bazı Tespit ve Değerlendirmeler”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43 (2012), 291-303.
• Aksu, Ali. Emevî Saltanatının Irak Valisi Haccâc b. Yûsuf. İstanbul: Kitabevi, 2009.
• Altıkulaç, Tayyar. “el-Mukni‘”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/138-139. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Aslan, Nevrin Nur. Mushaf İmlası Edebi̇yatının Kaynak Anali̇zi̇: Danî’ni̇n el-Mukni̇’i̇ Örneği̇. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2018.
• Aycan, İrfan vd. Emeviler Dönemi Bilim, Kültür ve Sanat Hayatı. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2003.
• Aycan, İrfan. “Emeviler Dönemi Kültür Hayatında Dini İlimlerin Tarihsel Gelişimi”. Dinî Araştırmalar 2/5 (1999), 337-364.
• Aydemir, Mehmet Ali. “Ebû ‘Amr ed-Dânî’ni̇n el-Muhkem Fî Nakti̇’l-Mesâhi̇f Eseri̇ni̇n Resmul-Musfah Açisindan Anali̇zi̇”. The Journal of Social Sciences 71 (2024).
• A’zami, Muhammed Mustafa. Vahyedilişinden Derlenişine Kur’an Tarihi Eski ve Yeni Ahit ile Karşılaştırmalı Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
• Başal, Abdulhalim. Endülüs Kıraat Ekolü Tarihi, Kaynakları ve Yöntemleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2022.
• Çelik, İmran vd. (ed.). Hatibin Hitâbeti. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2023.
• Çetin, Abdurrahman. “Dânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/459-461. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Çetin, Abdurrahman. “Ebü Amr ed-Dânî ve Eserleri̇” 3/3 (1991), 31-40.
• Çetin, Abdurrahman. “el-Muhkem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/44. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân. Ahrufu’s-seb’a li’l-kıraat. Mekke: Mektebetü’l-Menare, 1987.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân. el-Muhkem fî nakdi’l-mesâhif. thk. Muhammed Hasan İsmâil Muhammed Hasan. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân. el-Mukniʿ fî maʿrifeti mersûmi mesâhifi ehli’l-emsâr. thk. Muhammed Sadık Kamhâvî. Kahire: Mektebetül-Külliyetül Ezheriyye, ts.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân. en-Nakt. thk. Muhammed Sadık Kamhâvî. Kahire: Mektebetül-Külliyetül Ezheriyye, ts.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân ed-. Câmiʿu’l-beyân fi’l-kırâʾâti’s-sebʿ. thk. Muhammed Sâdık el-Cezâirî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân ed-Dânî ed-. et-Teysîr fi’l-kırââti’s-seb’. thk. Otto Pretzl. Beyrut: Dâru’l-kitâbu’l-arabî, 1984.
• Ergin, Mehmet Cevat. “Arap Nahvinin Doğuşu”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (2005), 111-141.
• Erkoçoğlu, Fatih. Emevî Devleti’nin Dönüm Noktası Abdulmelik Bin Mervân. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
• Goldzıher, Ignaz. İslam Tefsir Ekolleri. çev. Mustafa İslamoğlu. İstanbul: Denge Yayınları, 1997.
• Hârûf, Muhammed Fehd. el-Müyesser fi’l-kırââti’l-aşri’l-mütevâtira min tarîki tayyibeti’n-neşr. Beyrut: Medâbiu Yusuf Beyzûn, 6. bs., 2020.
• Hatîp, Dr. Abdullatif el-. Mu’cemü’l-kırâât. 11 Cilt. Dimaşk: Dâru Sadi’d-Dîn, 2000.
• İbni Cinnî, Ebü’l-Feth Osmân b. Cinnî el-Mevsılî el-Bağdâdî. el-Mühteseb fî tebyîni vucûhi şevâzzi’l-kıraâti ve’l-izâhi anhâ. thk. Muhammed Abdulkadir Atâ. Beyrut/Lübnân: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
• Küçükturgut, Muzaffer Ekrem - Çakıcı, İrfan. “Kıraat İlminde Müdrec Olgusu”. Hikem 2/1 (2024), 17-38.
• Maşalı, Mehmet Emin. “Mushaf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/242-248. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Mekkî, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Tâlib Hammûş b. Muhammed el-Kaysî. el-Keşf ʿan vücûhi’l-kırâʾâti’s-sebʿ ve i’lelihâ ve hücecihâ. thk. Şeyh Abdurrahîm et-Tarhûnî. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2007.
• Okumuş, Mesut. “Kur’ân İmlâsının Gelişim Süreci Üzerine Bazı Tespit ve Değerlendirmeler”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/17 (2010), 5-37.
• Özbek, Ömer - Bozmaz, Enes. “Kıraatlerin İştihârında Sosyo-Kültürel Ortam ve Siyâsî İlişkilerin Rolü”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 7/2 (2023), 743-765.
• Özdemir, Mehmet. “Endülüs”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 11/225-232. Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1995.
• Öztürk, Mustafa - Ünsal, Hadiye. Kur’an Tarihi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Şan, Lokman. “Resm-i Mushafın İ‘câzı Meselesi”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/18 (2022), 754-775.
• Şen, Ziya. “Haccac b. Yusuf ve Mushaf Tarihindeki̇ Yeri”. Electronic Turkish Studies 9/5 (2014).
• Uzun, Yakup. “Mushafların Gelişim Süreci”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 5/1 (2021), 383-425.
• Watt, W. Montgomery. Kur’an’a Giriş. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 4. Baskı Ekim 2013.
• Yücel, Hasan. “Ayet Numaralarının Mushafa Ekleniş Amacı Üzerine”. Dini Araştırmalar 24/61 (2021), 375-426.
• Yücel, Hasan. “Kur’ân Metninin Modern Arap Yazısındaki Noktalama İşaretleri İle Yazımı”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 24/3 (2020), 1307-1331.
• Yücel, Hasan. “Reşîd Rızâ’nın Tefsirinde Ayetlerin Noktalama İşaretleri İle Yazımı Üzerine”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 4/3 (ts.), 165-200.