Ebû Mutî‘ Rivâyetli el-Fıkhü’l-ekber Şerhi’nin Müellifi Meselesi

Year 2008, Issue: 35, 25 - 40, 05.03.2014

Züleyha Birinci

Abstract

Özet
Ebû Hanîfe’ye nispet olunan akaid risâlelerinden biri de Ebû Mutî‘ el-Belhî rivâyetiyle günümüze
kadar gelen el-Fıkhü’l-ekber’dir. Birçok araştırmacı tarafından, bu risâle üzerine kaleme alınan
Şerhu’l-Fıkhi’l-ekber adlı şerhin Ebü’l-Leys es-Semerkandî’ye ait olduğu ileri sürülmektedir. Kanaatimizce
bu iddia, Şerhu’l-Fıkhi’l-ekber’in bütün nüshalarının tam olarak incelenmemesinden ve
buna bağlı olarak yapılan eksik değerlendirmelerden kaynaklanmaktadır. Bu çalışmada, önce el-
Fıkhü’l-ekber ve şerhleri hakkında kısa bilgiler verilecek, daha sonra Türkiye kütüphanelerindeki
Şerhu’l-Fıkhi’l-ekber’lerin yazma nüshaları incelenip değerlendirilecek, ardından da bu söz konusu
şerhin Ebü’l-Leys es-Semerkandî’ye değil Atâ b. Ali el-Cûzcânî’ye nispetinin daha isabetli olduğu
görüşü vurgulanacaktır.
Anahtar Kelimeler: el-Fıkhü’l-ekber, el-Fıkhü’l-ebsat, Şerhu’l-Fıkhi’l-ekber, Ebü’l-Leys es-
Semerkandî, Atâ b. Ali el-Cûzcânî.
Abstract
One of the well-known tractates on Islamic creed related to Abu Hanifa is al-Fikh al-Akbar which
has come to the present day with the trasmission of Abu Mutı‘ al-Balkhi. There is a commentary
made on this tractate, entitled Sharh al-Fikh al-Akbar. Many researchers claim that this commentary
belongs to Abu’l-Layth al-Samarkandi. In my opinion this claim arises from a deficient analysis
of the manuscripts and therefore, depends on some false assessments. Firstly, I will give in this
study some information about al-Fikh al-Akbar and its commentaries and then analyze all the
manuscripts of Sharh al-Fikh al-Akbar as available in the libraries in Turkey. Based upon this
analysis I will also suggest that it’s more accurate to ascribe this commentary to Ata b. Ali al-
Cuzcani than to Abu’l-Layth al-Samarkandi.
Key Words: Abu Hanifa, al-Fiqh al-Akbar, al-Fiqh al-Absat, Sharh al-Fiqh al-Akbar, Abu’l-Layth
al-Samarkandi, Ata b. Ali al-Cuzcani.

Keywords

el-Fıkhü’l-ekber, el-Fıkhü’l-ebsat, Şerhu’l-Fıkhi’l-ekber, Ebü’l-Leys esSemerkandî, Atâ b. Ali el-Cûzcânî