The Arrangement of Fatāwā Ali Efendi: An Examination on Early Manuscripts

Year 2025, Volume: 68 Issue: 68, 31 - 74, 30.06.2025

Muharrem Midilli

https://doi.org/10.15370/maruifd.1667170

Abstract

Fatāwā Ali Efendi, one of the four fatwā (Islamic legal opinion) collections recognized as authoritative by the Fatwāhāne, was completed and copied in the life of Shaykh al-Islam Ali Efendi (d. 1103/1692). It was widely reproduced throughout the 12th/18th century and was printed in more than ten editions from the following century onwards. Hundreds of manuscripts and printed copies are preserved in libraries. The development and interrelationship of the copies produced during the compilation and arranging process of the Fatāwā Ali Efendi have led to some attribution errors in fatwā literature. In fact, some copies of the Fatāwā, which differ in arrangement from the commonly accepted version, have been mistakenly attributed to other muftis. This article focuses on the process of compilation and arrangement of the Fatāwā, providing evidence that it was in fact produced in two distinct arrangements at different times. It also analyzes and classifies its early copies according to their respective arrangement. Although nearly all available manuscripts of the Fatāwā have been examined, the majority of those studied date from within two decades of Ali Efendi’s death, as they are closer to the original process of compilation and arrangement. In comparing the manuscripts, the first and last chapters were considered, along with the chapter on mahr (dowry), which was randomly selected as a sample. Two key figures played a significant role in the compilation and arrangement of Fatāwā Ali Efendi: Kerebneshī Mustafa Efendi (d. 1093/1682), who served as the chief fatwā officer during the first third of Çatalcalı Ali Efendi’s tenure as shaykh al-Islam, and his student Gelibolulu Mahmud Efendi (d. 1120/1708), who began working as a clerk of fatwās under him. With the encouragement of his teacher, Mahmud Efendi started compiling Ali Efendi’s fatwās in a structured manner and continued this work after his teacher left office. Over time, as the fatwās originally grouped under broad headings- became disorganized and difficult to locate, Mahmud Efendi restructured the collection. This revised arrangement, described in some copies as the “second” or “new” version, was completed in 1104 (1692), five months after Ali Efendi’s death. Copies produced before this date follow the first (old) arrangement, which served as the foundation for subsequent fatwā manuscripts. Recognizing that Fatāwā Ali Efendi developed around these two primary arrangements is essential for accurately establishing the origins and classification of its copies.
An examination of the manuscript copies of Fatāwā Ali Efendi in various libraries reveals that they exist in two primary arrangements. The first-arrangement served as the foundation for compiling the fatwās, and the second was completed on Muharram 8, 1104 (September 19, 1692). In this study, copies following the arrangement completed on this date are referred to as the “second/new-arrangement” based on the terms “thānī” and “jadīd” found in some manuscripts. Meanwhile, copies adhering to the earlier arrangement are designated as the first/old order. The earliest known copies of the first-arrangement were completed and inscribed in the life of Ali Efendi. Although these copies share common structural features, such as the subheading system and the arrangement of fatwās, they exhibit minor variations in secondary aspects. Within this context, it appears that the first-arrangement developed around three main copies. By contrast, the second-arrangement copies are more standardized. The earliest dated manuscript in this arrangement is from 1106/1694. However, several undated manuscripts, which contain records of compilation and arrangement transferred from the original copy, deserve particular attention, as they may represent some of the earliest examples of this second-arrangement. Among these, The Tevfik Efendi copy dated 1115/1704 is especially noteworthy due to its extensive network of influence and its role as one of the primary sources for the printed edition. The second-arrangement copies were produced by revising the fatwās from the first-arrangement, incorporating additions and omissions, and restructuring the fatwās under subheadings -often doubling their number. As a result, the two arrangements differ significantly in appearance, at times to the extent that they seem like entirely separate collections. Given that each arrangement contains fatwās absent from the other, it is crucial for studies on Fatāwā Ali Efendi to consider both arrangements to achieve a comprehensive understanding of the text.

Keywords

Islamic Law , Fatwā , Fatāwā Ali Efendi , Çatalcalı Ali Efendi , Arrangement

Fetâvâ-yı Ali Efendi’nin Tertibi: Erken Tarihli Nüshalar Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Fetvahâne nezdinde muteber kabul edilen fetva mecmuaları arasında önemli bir yere sahip olan Fetâvâ-yı Ali Efendi, Şeyhülislâm Çatalcalı Ali Efendi’nin hayatında cem ve tertip edilmiştir. Mecmuanın cem ve tertip sürecine ilişkin kapalı kalmış noktalar fetva literatüründe bazı aidiyet hatalarına yol açmıştır. Özellikle mecmuanın matbu nüshalarından farklı tertipte olan kimi nüshaları müstakil eser zannedilip başka müftülere atfedilmiştir. Fetâvâ-yı Ali Efendi’nin cem ve tertip sürecine odaklanan bu makale, erken tarihli nüshaları mehir babı örneğinde karşılaştırmakta ve nüshaların temelde iki ayrı tertip etrafında geliştiklerini gösteren kanıtlar sunmaktadır. Mecmuanın cem ve tertip sürecinde iki ismin ön plana çıktığı görülmektedir. Bunlar Ali Efendi’nin ilk şeyhülislâmlık yıllarında fetva emini olan Kerebneşî Mustafa Efendi ve öğrencisi Gelibolulu Mahmud Efendi’dir. Fetvahâne’de müsevvit olarak göreve başlayan Mahmud Efendi hocasının teşviki ve yönlendirmesiyle Ali Efendi’nin fetvalarını belli bir tertibe göre derlemeye başlamış ve görevini hocası eminlikten ayrıldıktan sonra da sürdürmüştür. Bu süreçte Fetâvâ-yı Ali Efendi’nin ilk nüshalarının ortaya çıktığı anlaşılmaktadır. Makalede ilk nüshaların ve sonraki kopyalarının tertibi “birinci/eski” olarak nitelenmiştir. Zaman içinde genel başlıklar altında birikmeye devam eden fetvalar arandığında bulunamaz hâle gelince Mahmud Efendi mecmuayı yeniden tertip etmiştir. Yeni tertibin hâkim olduğu bazı nüshalarda “tertîb-i sânî” ve “tertîb-i cedîd” kayıtları bulunmaktadır. İkinci/yeni tertip nüshalar birinci/eski tertip nüshalardaki fetvaların gözden geçirilmesi ve bazı ekleme-çıkarmalarla birlikte en az iki kat artırılan alt başlıklar altında yeniden dizilmesiyle meydana getirilmiştir. Neticede iki tertip arasında farklı mecmualar oldukları izlenimi verecek derecede görünüm farklılıkları ortaya çıkmıştır. Fetâvâ-yı Ali Efendi’nin derlenme sürecinin bu şekilde iki ayrı tertip etrafında ortaya çıkan ve gelişen nüshalarla ilişkilendirilmesi, nüshalarının doğru şekilde sınıflandırılması ve müellif-aidiyet ilişkilerinin daha sağlam temellere oturtulması bakımından önemlidir.

Keywords

İslam Hukuku , Fetva , Fetâvâ-yı Ali Efendi , Çatalcalı Ali Efendi , Tertip

References

• Arslan, Emine. “Nukûllü Fetva Mecmûaları ve Mehmed Fıkhî’nin el-Ecvibetü’l-Kâni´a Adlı Eserinin Bunlar Arasındaki Yeri”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2010.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Esad Efendi no. 01065-001, ist. 1102 (Mayıs-Haziran 1691), müst. Abdülbâkî b. Hüseyin, vv. 1b-238a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Hazreti Nasuhi Dergâhı, ist. 5 Ramazan 1104 (10 Mayıs 1693), no. 00077, vv. 0b-233b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Yazma Bağışlar, ist. Rebîülevvel 1105 (Ekim-Kasım 1693), müst. Mustafa el-İzmirî, no. 04587, vv. 2b-231b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Atıf Efendi Ktp. Atıf Efendi, ist. 10 Rebîülevvel 1106 (29 Ekim 1694), no. 01143, vv. 1b-242a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp. Yazma Eserler, ist. Şaban 1107 (Mart-Nisan 1696), müst. Bayburt ve Erzurum kadısı Muhammed, no. 007390, vv. 0b-383b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Hasan Hayri Abdullah Efendi, ist. 1107 (1695-96), müst. Mustafa b. Ahmed, no. 00178-001, vv. 1b-248a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Yazma bağışlar, ist. 1108 (1696-97), no. 02303, vv. 0b-401a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Balıkesir Mutasarrıf Ömer Ali Bey Ktp. Balıkesir İl Halk Ktp. ist. 1110 Muharrem (Temmuz 1698), müst. Hüseyin b. Mustafa, no. 404, vv. 0b-411a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Topkapı Sarayı Ktp. Sultan III. Ahmed Kitaplığı, ist. 1 Safer 1112 (18 Temmuz 1700), no. 000885, vv. 1b-202b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp. Yazma Eserler, ist. 7 Receb 1112 (18 Aralık 1700), no. 005681, vv. 1b-203b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Nuruosmaniye Ktp. Nuruosmaniye, ist. Recep 1112 (Aralık-Ocak 1700-1), müst. Mustafa Mevlâzâde el-Köstendilî, no. 02020, vv. 0b-260a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Milli Ktp. Yazmalar, ist. 29 Şevval 1114 (14 Mart 1703), müst. Mehmed b. Mustafa, no. 06 Mil Yz B 862, vv. 0b-286b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Milli Ktp. Çankırı İl Halk Ktp. ist. Rebîülâhir 1114 (Eylül 1702), no. 18 Hk 248, vv. 0b-252a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Esad Efendi, ist. Cemâziyelâhir 1114 (Kasım 1702), no. 01082, vv. 0b-204a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp. Yazma Eserler, ist. 1114, müst. Mustafa b. Veliyyüddin, 004109, 1b-289a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Yahya Tevfik, ist. Zilkâde 1115 (Mart 1704), müst. es-Seyyid Mustafa b. es-Seyyid Muhammed no. 00162, vv. 1b-309b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp. Yazma Eserler, ist. 1115 (1703-4), no. 002536, vv. 1b-221a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp. Yazma Eserler, ist. 21 Rebîülâhir 1116 (23 Ağustos 1704), müst. Abdülmecid b. Muhammed el-Emîn Sivasîzâde, no. 005621, vv. 1b-258a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp. Yazma Eserler, ist. 1 Receb 1119 (28 Eylül 1707), müst. Muhammed b. Hasan, no. 008197, vv. 1b-236b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Şehit Ali Paşa, ist. 1119 (1707-8), müst. Ali b. Osman b. Süleyman el-Babavî, no. 01044, vv. 0b-283a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Milli Ktp. Yazmalar, ist. 1 Şaban, 1120 (16 Ekim 1708), no. 06 Mil Yz B 59, vv. 1b-235a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Yazma Bağışlar, ist. Rebîülâhir 1120, msüt. Mustafa b. Receb, no. 04203-003, vv. 1b-308b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Arslan Kaynardağ, ist. 12 Rebîülevvel 1121 (22 Mayıs 1709), müst. Yahyâzâde Ahmed b. Mustafa, no. 00062, vv. 1b-260b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Yazma Bağışlar, ist. 1121 (1709-10), no. 00049, vv. 9b-296b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Topkapı Sarayı Ktp. Revan Köşkü Kitaplığı, ist. 20 Rebiülevvel 1122 (19 Mayıs 1710), no. 000668, vv. 1b-284b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Atıf Efendi Ktp. Atıf Efendi, ist. Muharrem 1123 (Mart 1711), müst. Sunullah b. Abdullah, no. 01142, vv. 1b-329b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü, Bölge Yazma Eserler, ist. Recep 1123 (Ağustos/Eylül 1711), müst. Receb İbnü’l-Hacc Mustafa, no. BY0000006162, vv. 0b-204b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Balıkesir Mutasarrıf Ömer Ali Ktp. Balıkesir İl Halk Ktp. ist. Ramazan 1123 (Kasım 1711), müst. Ali Baba b. Muhammed Baba, no. 238, vv. 1b-389b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Bursa İnebey Ktp. Genel, ist. 22 Muharrem 1125 (18 Şubat 1713), müst. Esad İbnü’l-Hacc Muhammed, no. 1079, vv. 1b-239a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Milli Ktp. Yazmalar, ist. 2 Ramazan 1125 (22 Eylül 1713), müst. Ahmed b. Şaban, no. 06 Mil Yz B 913, vv. 1b-251b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Milli Ktp. Ankara Adnan Ötüken İl Halk Ktp. ist. 1126 (1714-15), müst. Muhammed b. Ahmed el-İstanbulî, no. 06 Hk 4905/1, vv. 1b-298a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Milli Ktp. Yazmalar, ist. 1126 (1714-15), müst. Abdülbâkî b. el-Hacc Hüseyin el-Yenişehrî, no. 06 Mil Yz B 281, vv. 1b-231a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Milli Ktp. Ankara Adnan Ötüken İl Halk Ktp. ist. Cemâziyelevvel 1128 (Nisan-Mayıs 1716), no, 06 Hk 1042, vv. 0b-179a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Nuruosmaniye Ktp. Nuruosmaniye, ist. Safer 1128 (Ocak 1716), no. 02013, vv. 1b-298b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Nuruosmaniye Ktp. Nuruosmaniye, ist. 1129 (1716-17), müst. İsmail b. Süleyman, no. 02011, vv. 1b-266b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Milli Ktp. Ankara Adnan Ötüken İl Halk Ktp. ist. 1129 (1716-17), müst. Muhammed b. Mahmud, no. 06 Hk 4259, vv. 1b-235a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp. Yazma Eserler, ist. 1130 (1717-18), no. 002839, vv. 1b-351b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Amasya Beyazıt Ktp. Amasya Beyazıt, ist. 1133 (1720-21), no. 513, vv. 0b-176a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Çelebi Abdullah, ist. Recep 1135 (1722-23), no. 00155, vv. 1b-311b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Serez, ist. 22 Safer 1137 (10 Kasım 1724), müsevvit ve Rize müftüsü Ali b. Selim, no. 01133, vv. 1b-433a.
• Çatalcalı Ali Efendi, Fetâvâ-yı Ali Efendi, Beyazıt Ktp., ist. 29 Şaban 1142 (19 Mart 1730), müst. Süleyman b. Ali el-Üsküdârî, no. B2794, 0b-259a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Atıf Efendi, ist. 1142 (1729-30), no. 01144, vv. 1b-232b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Topkapı Sarayı, ist. 16 Zilhicce 1142 (2 Temmuz 1730), no. 000669, vv. 1b-233b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Yazma Bağışlar, ist. 1145 (1732-33), no. 05260, 1b-321b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp. Yazma Eserler, ist. 5 Şaban 1146 (11 Ocak 1734), no. 005222, vv. 1b-290b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Mihrişah Sultan, ist. 22 Muharrem 1146 (5 Temmuz 1733), müst. Eyyüb b. İbrahim, no. 00137, vv. 1b-225a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Beyazıt Ktp. Beyazıt, ist. 1148 (1735-36), no. B9036, vv. 1b-247b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü, Bölge Yazma Eserler, ist. 24 Safer 1149 (4 Temmuz 1736), müst. Şânîzâde İbrahim b. Ahmed el-İstanbulî, no. BY0000006283, vv. 1b-188b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. ist. 5 Muharrem 1160 (17 Ocak 1747), müst. Mustafa, Serez, no. 01113, vv. 0b-226b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. ist. Şaban 1190 (Eylül-Ekim 1776, müst. Muhammed Emin b. Ahmed b. Muhammed, İzmir, no. 251, vv. 1b-269b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Topkapı Sarayı Ktp. Bağdat Köşkü Kitaplığı, müst. Hüseyin, no. 000106, vv. 1b-257b.
• Çatalcalı Ali Efendi, Fetâvâ-yı Ali Efendi, Topkapı Sarayı Ktp. Medine’den Gelen Kitaplar no. 000378, vv. 1b-225b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Beyazıt Ktp. Veliyyüddin Efendi no. V1507, vv. 1b-235b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Nuruosmaniye Ktp. Nuruosmaniye no. 02016, vv. 1-b-242b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Milli Ktp. Yazmalar no. 06 Mil Yz B 155, vv. 1b-274a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Milli Ktp. Ankara Adnan Ötüken İl Halk Ktp. no. 06 Hk 1934, vv. 1b-220a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Milli Ktp. Ankara Adnan Ötüken İl Halk Ktp. no. 06 Hk 4835, vv. 0b-259b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Çorum Hasan Paşa Ktp. Hasan Paşa Yazma no. 6711, vv. 1b-344b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Bursa İnebey Ktp. Genel no. 3951, vv. 1b-211b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Sivas Ziya Bey Ktp. Sivas Yazma no. 45, vv. 1b-258b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Beyazıt Ktp. Beyazıt no. B2701, vv. 0b-262a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp. Yazma Eserler no. 006703, vv. 1b-264b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Yazma Bağışlar no. 05193, vv. 0b-305a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Muhtasar-ı Fetâvâ-yı Ali Efendi, Manisa İl Halk Ktp. Akhisar Zeynelzâde Kitaplığı no. 1419, vv. 1b-224b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Amasya Beyazıt Ktp. Gümüşhacıköyü no. 199, 1-513.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Yeni Cami no. 00647, vv. 1b-215b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Milli Ktp. Ankara Adnan Ötüken İl Halk Ktp. no. 06 Hk 2593/1, vv. 1b-298a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, İstanbul Müftülüğü Ktp. no. 160, vv. 1b-253b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü, Bölge Yazma Eserler no. BY0000004071, vv. 0b-321a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp. Yazma Eserler no. 004445, vv. 0b-349b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Köprülü Ktp. Mehmed Asım Bey no. 00123, vv. 1-b-290b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Edirne Selimiye Ktp. Selimiye Yazmalar no. 4952, vv. 1b-169a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü, Bölge Yazma Eserler no. BY0000006501, vv. 1b-270.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Yazma Bağışlar no. 04244, vv. 1b-229b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp. Yazma Eserler no. 004000, vv. 0b-244b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Esad Efendi no. 01068, vv. 1b-249b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Mehmed Nuri Efendi no. 00096, vv. 1b-258a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Süleymaniye Ktp. Yozgat no. 00320, vv. 1b-283b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Ktp. Türkçe Yazma no. 00931, vv. 1b-286b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Beyazıt, Veliyyüddin Efendi no. V1506, vv. 1b-329a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp. Yazma Eserler no. 003655, vv. 1b-259b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Milli Ktp. Ankara Adnan Ötüken İl Halk Ktp. no. 06 Hk 5026, vv. 1b-296a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi, Millet Ktp. Ali Emiri Şeriyye, no. 82, vv. 1b-268a.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi (Fetâvâ-yı Karahisarî). İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Ktp. Türkçe Yazma no. 00924, vv. 5b-285b.
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi (Fetâvâ-yı Akkirmânî), Süleymaniye Ktp. Esad Efendi no. 01071, vv. 1b-228b. https://portal.yek.gov.tr/works/detail/184015 (27.03.2025).
• Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi (Fetâvâ-yı Akkirmânî), Bursa İnebey Ktp. Orhan no. 546, vv. 0b-356a. https://portal.yek.gov.tr/works/detail/35688 (27.03.2025).
• Çatalcalı Ali Efendi, Fetâvâ-yı Ali Efendi. Hazırlayan Esra Kılavuz Eser, İstanbul: İsar Yayınları, 2021.
• Fetâvâ-yı Şerîfe Asılları. İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Ktp. Türkçe Yazma no. 2112, vv. 1a-108b. el-Gedûsî, Hâfız Mehmed b. Ahmed. Zeyl-i Fetâvâ-yı Çatalcalı Ali Efendi, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp. Yazma Eserler no. 001248, vv. 1b-239b.
• Gelibolulu, Mahmud Efendi. Vâkıât, Süleymaniye Ktp. Esad Efendi, ist. 22 Zilhicce 1150 (12 Nisan 1738), müst. Abdullah, no. 01045, vv. 1b-261a.
• el-İmâdî, Ali b. İbrahim. Fetâvâ-yı Ali Efendi, İstanbul Müftülüğü Ktp. no. 237, 1b-150b.
• el-İmâdî, Ali b. İbrahim. Fetâvâ-yı Ali Efendi, İstanbul Müftülüğü Ktp. no. 232, 1b-166a.
• Kallek, Cengiz. “Fetâvâ-yı Ali Efendi”, DİA, 12: 438.
• el-Kerebneşî, Mustafa b. Ahmed er-Rûmî. Mecmûatü’l-Fetâvâ, İstanbul Müftülüğü Ktp. ist. Receb 1102 (Mart/Nisan 1691) müst. Ali b. Mustafa, no. 185, vv. 0b-313b.
• el-Kerebneşî, Mustafa b. Ahmed er-Rûmî. Fetâvâ-yı Krebneşî, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp. Yazma Eserler, ist. 8 Rebîülâhir 1117 (30 Temmuz 1705), müst. Ahmed b. Abdurrahman, no. 001257, vv. 1b-321b.
• el-Kerebneşî, Mustafa b. Ahmed er-Rûmî. Fetâva’l-Kerenbeşî, Süleymaniye Ktp. Laleli, ist. 21 Şevval 1118 (26 Ocak 1707), müst. es-Seyyid Mustafa b. es-Seyyid Muhammed, no. 01275, vv. 2b-319b.
• el-Kerebneşî, Mustafa b. Ahmed er-Rûmî. Fetâvâ-yı Kerebneşî, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp. Yazma Eserler, ist. 24 Şaban 1121 (29 Ekim 1709), müst. el-Hacc Mustafa b. eş-Şeyh Muhammed, no. 001222, vv. 0b-273a.
• el-Kerebneşî, Mustafa b. Ahmed er-Rûmî. Fetâva’l-Karanbişî, Süleymaniye Ktp. Hamidiye, ist. 23 Zilhicce 1136 (12 Eylül 1724), müst. el-Hacc İbrahim b. Ali, no. 609, vv. 1b-313a.
• el-Kerebneşî, Mustafa b. Ahmed er-Rûmî. Fetâvâ-yı Krebneşî, ist. 1164 (1750-51), müst. Mustafa Muhterem b. Abdülbâkî el-Kırımî, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp. Yazma Eserler, no. 001247, vv. 1b-207a.
• el-Kerebneşî, Mustafa b. Ahmed er-Rûmî. Fetâvâ-yı Krebneşî, Süleymaniye Ktp. Hafid Efendi, ist. Cemâziyelâhir 1167 (Mart/Nisan 1754), müst. Muhammed b. Mustafa, no. 00106, vv. 1b-334b.
• el-Kerebneşî, Mustafa b. Ahmed er-Rûmî. Fetâva’l-Kerenbişî, Süleymaniye Ktp. Carullah, no. 958, vv. 0b-306a.
• Kılavuz Eser, Esra. “17. Yüzyıl Şeyhülislâmlarından Çatalcalı Ali Efendi’nin (1631-1692) Fetvaları Işığında Fıkıh Düşüncesi”. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2020.
• Midilli, Muharrem. “Osmanlı Fetva Literatüründe Aidiyete İlişkin Bir Tashih: Fetâvâ-yı Ali Efendi’nin Kısa Bir Versiyonu Olarak Fetâvâ-yı Karaçelebizâde”. Darülfunun İlahiyat Dergisi 35:2 (2024): 615-628.
• Şeyhî Mehmed Efendi. Vekâyi‘u’l-Fuzalâ: Şeyhî’nin Şakâyık Zeyli (İnceleme-tenkitli metin-dizin). (haz. Ramazan Ekinci), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2018.