Abstract
Bitkilerin çeşitli hastalıkların tedavisi için ilaç geliştirme
amacıyla kullanılan önemli kaynaklar olduğu bilinmektedir
ancak bitkisel ilaçların tedavi amacıyla kullanılabilmesi için yan
etki profillerinin belirlenmesi gereklidir. Bu çalışmada, Satureja
khuzestanica uçucu yağının (SKEO) kimyasal bileşiminin
tespiti ve bir fare modelinde akut ve sub-akut toksisitesinin
gösterilmesi amaçlanmıştır. Satureja khuzestanica örnekleri
İran’ın batısındaki Lorestan bölgesinin kırsal alanlarından
toplanmıştır. SKEO’nun kimyasal bileşimi gaz kromatografisi/
kütle spektrometrisi (GC/MS) yöntemiyle belirlenmiştir.
Akut toksisitesinin belirlenmesi amacıyla SKEO, 0.5, 1, 2 and
4 ml/kg dozlarda 6’şar fareden oluşan 4 gruba intraperitoneal
enjeksiyonla uygulanmıştır. Uygulamadan 24 saat sonra ölen
fareler sayılmıştır. SKEO’nun sub-akut toksik etkilerinin
belirlenmesi için 14 gün boyunca oral yoldan 0.2, 0.4 and 0.8
ml/kg dozlarda SKEO uygulanan farelerin biyokimyasal ve
hemotolojik parametreleri incelenmiştir.
GC-MS yöntemiyle yapılan çalışmada SKEO içeriğinde
bulunan 23 bileşik tespit edilmiş ve bu bileşikler içerisinde en
yüksek miktarda bulunan türevin %64.4 oranıyla karvakrol
olduğu görülmüştür. İntraperitoneal enjeksiyon yoluyla
uygulanan SKEO’nun LD50 değeri 1.79 ml/kg, maksimum
öldürücü olmayan dozu ise 1.13 ml/kg olarak bildirilmiştir.
SKEO’nun; 0.2 and 0.4 ml/kg dozlarda uygulandığı gruplarda
ölüm tespit edilmezken bileşiğe 0.8 ml/kg dozda maruz falan
farelerden sadece biri ölmüştür (%12.5). Oral yoldan 0.2, 0.4
and 0.8 ml/kg dozlarda SKEO uygulanan farelerin biyokimyasal
ve hemotolojik parametreleri kontrol grubuna ait değerlerle
karşılaştırıldığında anlamlı bir farklılık tespit edilmemiştir
(P>0.05). Bu çalışma sonucunda elde edilen veriler; SKEO’nun,
farelerin karaciğer, böbrek dokuları ve kan parametreleri
üzerinde belirgin bir toksistesi olmadığını göstermiştir. Bu
nedenle SKEO’nun belirtilen dozlarda diğer memeliler için de
güvenli olduğu düşünülmektedir.