Erken Cumhuriyet Döneminde Gençliğin Militarizasyonu: Askerliğe Hazırlık Dersleri

Year 2015, Volume: 3 Issue: 1, 81 - 102, 11.08.2015

Müzeyyen Ünal

Abstract

19. yüzyıldan itibaren modern devletler, zorunlu askerlik pratiği ve savaşların topyekûnlaşmasına
paralel olarak, gençleri askerliğe hazırlamak amacıyla gençlerin militarizasyonunu hedefleyen
politikalar uygulamaya başlamışlardır. Bu politikaların birisi de, gençlere sivil okullarda askerlik
eğitimi verilmesidir. Bu çalışmada, Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki benzer politikalar ele alınacak
ve 1926 yılında erkek ortaokul ve lise öğrencileri için müfredata konmuş olan Askerliğe Hazırlık
dersleri incelenecektir. İki dünya savaşı arasındaki ruh hali ve pratiklerden etkilenmiş bu dersler,
özellikle ders kitaplarından hareketle analiz edilecektir. Derslerin kitaplarında öne çıkan “milli
ordu” övgüleri ve “savaşların kaçınılmazlığı” fikri, itaat, disiplin gibi askerliğe ait değerlerin
ve ölümün yüceltilmesine dayanan aktarımlar ve “halkın seferberliği” mefhumu bağlamında
yapılan millet-i müsellaha (silahlanmış millet) tahayyüllerine odaklanılacaktır. Bu çalışmayla,
erken Cumhuriyet’in gençliğe bakışı, bu dönemdeki militarist eğitim ve gençlik politikaları gibi
tartışmalara katkı sunmak amaçlanmaktadır.

Keywords

Gençlik , Militarizasyon , Askerliğe Hazırlık Dersleri , Ders Kitapları

References

• Akın, Y. (2004) “Gürbüz ve Yavuz Evlatlar”: Erken Cumhuriyet’te Beden Terbiyesi ve Spor, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Akmeşe, H. N. (2005) The Birth of Modern Turkey: The Ottoman Military and the March toWorld War One, Londra: I.B. Tauris.
• Altınay, A. (2003), “Militarizm ve İnsan Hakları Ekseninde Milli Güvenlik Dersi”, içinde B. Çotuksöken (der.) Ders Kitaplarında İnsan Hakları: Tarama Sonuçları, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, ss. 138- 157.
• Altınay, A. (2004a) “Eğitimin Militarizasyonu: Zorunlu Milli Güvenlik Dersi”, içinde A. İnsel, ve A. Bayramoğlu (der.) Bir Zümre, Bir Parti. Türkiye’de Ordu, İstanbul: Birikim Yayınları, ss.179-200.
• Altınay, A. (2004b) The Myth of The Military-Nation, New York: Palgrave Macmillan.
• Altınay, A. (2009) “Can Veririm, Kan Dökerim”: Ders Kitaplarında Militarizm”, içinde G. Tüzün (der.) Ders Kitaplarında İnsan Hakları II: Tarama Sonuçları, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, ss.143-165.
• Askerliğe Hazırlık Tedrisatı, Askeri Ehliyetname Almak ve İhtiyat Zabiti Hazırlık Kıt’aları Hakkında 60 Numaralı Talimatname (1927) Ankara: Erkan-ı Harbiye Umumiye Matbaası.
• Ateş, S. Y. (2012) Asker Evlatlar Yetiştirmek: II. Meşrutiyet Dönemi’nde Beden Terbiyesi, Askeri Talim ve Paramiliter Gençlik Örgütleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Balcıoğlu, M. (1997) “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Gençliğin Savaşa Hazırlanması İle İlgili İki Belge İki Görüş”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 5(20): 465-473.
• Balcıoğlu, M. (1999), “Osmanlı Genç Derneklerinden İnkılap Genç Derneklerine”, http://www.atam.gov. tr/dergi/sayi-43/osmanli-genc-derneklerinden-inkilap-gencleri-derneklerine [Erişim tarihi: 16.07.2014].
• Beşikçi, M. (2009) “Militarizm, Topyekûn Savaş ve Gençliğin Seferber Edilmesi: Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu’nda Paramiliter Dernekler”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, 8: 48-92.
• Beşikçi, M. (2010), “Son Dönem Osmanlı Harp Tarihi ve Topyekün Savaş Kavramı”, Toplumsal Tarih, 198: 62-69.
• Bilgesu, H. [ty], Askerliğe Hazırlık Notları Ortaokul ve Liselere İlaveten Kız Çocuklara Okutulacak Kısım, İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• Bilgesu, H. [ty]a, Askerliğe Hazırlık Notları Birinci Kitap, İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• Bilgesu, H. [ty]b, Askerliğe Hazırlık Notları İkinci Kitap, İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• Birtek, F. (1942a) Askerliğe Hazırlık I, Ankara: Maarif Matbaası.
• Birtek, F. (1942b) Askerliğe Hazırlık II, Ankara: Maarif Matbaası.
• Birtek, F. (1942c) Askerliğe Hazırlık III, Ankara: Maarif Matbaası.
• Cemil T. (1928) Askerliğe Hazırlık Dersleri 1. Kitap, İstanbul: Harbiye Mektebi Matbaası.
• Cheron, A. (1911) “Militaire (Préparation)”, Edition électronique du Nouveau Dictionnaire de Pédagogie et d’Instruction primaire sous la direction de Ferdinand Buisson, http://www.inrp.fr/editionelectronique/lodel/dictionnaire-ferdinand-buisson/document.php?id=3184 [Erişim tarihi: 16.07.2014].
• Ezgeç, H. (1942a) Askerliğe Hazırlık I, Ankara: Maarif Matbaası.
• Ezgeç, H. (1942b) Askerliğe Hazırlık II, Ankara: Maarif Matbaası.
• Galland, O. (2002) Les jeunes, Paris: Éditions la Découverte.
• İnan, A. (1930) Askerlik Vazifesi, İstanbul: Devlet Matbaası.
• Kaplan, İ. (2002) “Milli Eğitim İdeolojisi”, içinde T. Bora (der.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 4: Milliyetçilik, İstanbul: İletişim Yayınları, ss.788-799. , Leonard, F. E. (1923) A Guide to the History of Physical Education, New York: Lea&Febirger.
• Levi, G. ve J. C. Schmitt (1997) A History of Young People in the West, Cambridge, London: Harvard University Press.
• Loriga, S. (1997) “The Military Experience”, içinde G. Levi ve J. C. Schmitt (der.), A History of Young People içinde the West, Cambridge, London: Harvard University Press, ss.11-36.
• Lucassen, J. ve E. J. Zürcher (2003) “Zorunlu Askerlik ve Direniş: Tarihi Çerçeve”, içinde E. J. Zürcher (der.), Devletin Silahlanması, Ortadoğu ve Orta Asya’da Zorunlu Askerlik, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, ss.1-22.
• Lüküslü, D. (2009) Türkiye’de “Gençlik Miti” 1980 Sonrası Türkiye Gençliği, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Lüküslü, D. ve Ş. Dinçşahin (2011) “Selim Sırrı Tarcan ve Beden Eğitimi”, Bilgi ve Bellek, 9: 44-64.
• “Maarif Şuunu - Erkek Lise Sınıflarıyla Erkek Muallim Mekteplerinin Son İki Sınıflarında Yapılacak Askeri Tedrisat ve Talimler Hakkında Talimatname” (1926) Muallimler Birliği Mecmuası, 17: 780-781.
• Maarif Vekaleti Tebliğler Mecmuası (1927) 14.
• Milli Savunma Bakanlığı (2014) Askerlik Hizmet Süreleri, http://www.asal.msb.gov.tr/er_islemleri/gun. kadar%20askerlik%20hiz.htm [Erişim tarihi: 17.07.2014].
• Neyzi, L. (2001) “Object Or Subject? The Paradox Of « Youth » In Turkey”, Autrepart, 18: 101-117.
• Özcan, G. (2010) “Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Ordusunda Prusya Etkisi” içinde E. Balta-Paker ve İ. Akça (der.) Türkiye’de Ordu, Devlet ve Güvenlik Siyaseti, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, ss.175-221.
• Özdamar, H. (2007) 1930-1945 Arası Dönemde Türkiye’de Militer Anlayış ve Yansıması, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özege, M. S. (1991) Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu Cilt I (A-D), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.
• Sakaoğlu, N. (2003) Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Terret, T. (2003) “France”, içinde J. Riordan ve A. Krüger A. (der.) European Cultures in Sport: Examining the Nations and Regions, Bristol: Intelect, ss.103-121.
• Tipi, T. (1941a), Askerliğe Hazırlık I: Kızlar İçin, Ankara: Maarif Matbaası.
• Tipi, T. (1941b) Askerliğe Hazırlık III: Kızlar İçin, Ankara: Maarif Matbaası.
• Toprak, Z. (1998) “Meşrutiyet ve Mütareke Yıllarında Türkiye’de İzcilik”, Toplumsal Tarih, 52: 13-20.
• Ünder, H. (2000) “Atatürk ve Kadınların Askerliği”, Tarih ve Toplum, 195: 51-58.
• Ünder, H. (2001) “Goltz, Millet-i Müsellaha ve Kemalizmdeki Spartan Öğeler”, Tarih ve Toplum, 206: 45-54.
• Üstel, F. (2004) Makbul Vatandaş’ın Peşinde, II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yaşınok, N. (1937a) Askerliğe Hazırlık Dersleri II, İstanbul: Hilmi Kitap Evi.
• Yaşınok, N. (1937b) Askerliğe Hazırlık Dersleri IV, İstanbul: Hilmi Kitap Evi.
• Yaşınok, N. (1937c) Askerliğe Hazırlık Dersleri V, İstanbul: Hilmi Kitap Evi.
• Yaşınok, N. (1939) Askerliğe Hazırlık Dersleri III, İstanbul: Hilmi Kitap Evi.
• Yaşınok, N. (1940-41) Askerliğe Hazırlık Dersleri I, İstanbul: Hilmi Kitap Evi.