Nif Dağı Kazısı Karamattepe ve Ballıcaoluk’ta Bulunan Ok Uçları

Yıl 2015, Cilt: 9 Sayı: 12, 1 - 40, 01.04.2015

Daniş Baykan

Öz

İzmir kent merkezinin hemen doğusunda yer alan Nif Dağı, Buca, Bornova, Torbalı ve Kemalpaşa İlçeleri’nin sınırlarında kalmaktadır. Doğusu Karabel Kaya Anıtı’yla sınırlanan Nif Dağı’ndaki kazılar güneydoğu yamaçtadır; çalışma alanları, Karamattepe, Ballıcaoluk, Başpınar ve Dağkızılca olarak adlandırılmaktadır. Burada değerlendirmeye alacağımız buluntular ise Karamattepe ve Ballıcaoluk’ta bulunan ok uçlarıdır. Nif Dağı Kazısı’nda bulunan ok ucu tipleri detaylı olarak ve yüzeysel olarak daha önceden de tanıtılmıştı. Burada yeniden ele alınmasının asıl nedeni özellikle Ballıcaoluk buluntusu Nif Tip 8 ve Nif Tip 9’un ilave olması ve Nif Dağı Kazısı ok ucu buluntularındaki sayısal artıştır.

Anahtar Kelimeler

Nif Dağı, Karamattepe, Ballıcaoluk, Bronz ok ucu, Demir ok ucu

Arrowheads Found at Nif Mountain Karamattepe and Ballıcaoluk Excavations

Öz

Nif Mountain is in the East of İzmir City Centre, and around the borders of suburbs of Buca, Bornova, Torbalı, and Kemalpaşa. The Nif Mountain is bordered by the Karabel Rock Monument in the East and its excavations carried out by the team led by Prof. Dr. Elif Tül Tulunay reside on the Southeast cliffs. The research is divided into four sectors, namely Karamattepe, Ballıcaoluk, Başpınar, and Dağkızılca. The finds we will attempt to interpret in this article are the arrowheads found in Karamattepe and Ballıcaoluk. The arrowheads obtained in the Nif Mountain Excavation are previously presented in summary and in detail. The reason behind re-evaluating same material is the addition of discovery of Nif Type 8 and Nif Type 9 from Ballıcaoluk, and, as a result of Nif Mountain Excavation, the increase in the quantity of arrowheads found.

Anahtar Kelimeler

Nif Mountain, Karamattepe, Ballıcaoluk, Bronze arrowhead, Iron arrowhead

Kaynakça

• Athenaeus Mechanicus / Περὶ µηχανηµάτων: Wescher, C., Poliorcétique des Grecs. Paris, 1867.
• Frontinus Strategemata: Bennett, C. E., Mcelwain, Mary B., Stratagems. Aqueducts of Rome, Loeb, Londra, 1925.
• Hero Παραγγέλµατα πολιορκητικά: Sullivan, D., Siegecraft, Dumbarton Oaks Yayınları, Washington, 2000.
• Herodotos Ἱστορίαι: Herodotos, The Persian Wars, Çev. D. Godley, Londra, Harvard Üniversitesi Yayınları, 1986.
• Herodotos, Herodot Tarihi, Çev. M. Ökmen, İstanbul, Remzi Kitapevi Yayınları, 1991.
• Ksenophon Κύρου παιδεία: Gleason, C. W. , The Cyropaedia of Xenophon, Chicago, 1897.
• Philon βελοποιικά: Diels, H., Schramm, E., Philons Belopoiika, Berlin, 1919.
• Poluainos Στρατηγηµατα: Melber, I., Polyaeni Strategematon Libri Octo, Leipzig, 1887.
• Vegetius De re Militari: De Crissé, T., Commentaires sur les Institusions Militaires de Végéce, Paris, 1779.
• Vitruvius De Architectura Libri Decem: On Architecture, Çev. F. Granger, Londra, Harvard Üniversitesi Yayınları, 1970.
• Akurgal 1993: Akurgal, E., Eski İzmir I, Yerleşim Katları ve Athena Tapınağı, TTKY, Ankara, 1993.
• Baitinger 2001: Baitinger, H., Die Angriffswaffen aus Olympia, Olympische Forschungen 29, Berlin, 2001.
• Baram-Pelleg 1981: Baram, J., Pelleg, J., “Bronze Arrowheads Containing Magnesium from the Fifth Century B.C.E.”, Metallography 14, 1981, 347-358.
• Baykan (C) 2013: Baykan, Ceren, “Nif Dağı Kazısı Demir Eserlerin Koruma ve Onarımları”, Türkiye Arkeolojisinde Metal: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar Bildiriler Kitabı, Ankara, 2013, 198 - 205.
• Baykan (C) 2016a: Baykan, Ceren, 2016a, “Nif Dağı Kazısı Metal İşleme Fırınlarının Korunması / Preservation Procedure of the Metal Furnaces in Nif Mountain Excavations”, MT Bilimsel (Madencilik Türkiye Bilimsel Yer Altı Kaynakları Dergisi / Journal of Underground Resources) 9, s. 34-41.
• Baykan (C) 2016b: Baykan, Ceren, “Nif Dağı Kazısı Altın Diademlerinin Onarımı”, Lidya Altın Ülke: Uluslararası Katılımlı Altın, Gemoloji ve Kuyumculuk Sempozyumu Bildiriler, Salihli Belediyesi Kültür Yayınları, Manisa, 2016b, 383-389.
• Baykan (C) 2017a: Baykan, Ceren, “Restorations and Conservations Process Applied for Bronze Finds of Nif (Olympos) Mountain Excavations”, Ancient Bronzes from Anatolia and Neighbouring Regions, Ed. E. Laflı, G. Kan Şahin, British Archaeological Reports (BAR), Oxford, 2017a, (baskıda).
• Baykan (C) 2017b: Baykan, Ceren, “Nif Dağı Kazısında Bulunan Bir Hydrianın Koruma ve Onarımı”, Tarihi Eserleri Koruma ve Onarım Çalıştayı Işığında Seramik Eserlerin Konservasyonu, YTÜ İSTYAM Yayınları, İstanbul, 2017b, 98-107. (baskıda)
• Baykan 2012: Baykan, Daniş, Nif (Olympos) Dağı Kazısı Metal Buluntularının Tipolojik ve Analojik Değerlendirmesi, 27. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2012, 231-246.
• Baykan 2013a: Baykan, Daniş, “Batı Anadolu’dan Yeni Arkeo-metalürjik Veriler”, 28. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2013a, 191-204.
• Baykan 2013b: Baykan, Daniş, “M.Ö.1 Bin Batı Anadolu Demirciliğine Ait Yeni Veriler”, III. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı: Türkiye Arkeolojisinde Metal: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar Bildiriler Kitabı, Ed. P.
• Ayter, Ş. Demirci, A. M.Özer, Ankara, 2013b,157-165.
• Baykan 2015: Baykan, Daniş, “Metal Finds from Nif-Olympos”, Recent Studies on the Archaeology of Anatolia, Ed. E. Laflı, S. Patacı, British Archaeological Reports (BAR), International Series 2750, Oxford, 2015, 41-48.
• Baykan 2016a: Baykan, Daniş, “Antik Madencilik Çerçevesinde Nif Dağı Kazıları / Nif Mountain Excavations in the Frame of Ancient Mining”, MT Bilimsel (Madencilik Türkiye Bilimsel Yer Altı Kaynakları Dergisi / Journal of Underground Resources) 9, 2016a, 25-33.
• Baykan 2016b: Baykan, Daniş, “M.Ö. 1. Bin Nif Dağı Metalürji Verileri”, 31. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2016b, 21-36.
• Baykan 2016c: Baykan, Daniş, “Nif Dağı Kazısı Kuyumculuk Verileri”, Lidya Altın Ülke: Uluslararası Katılımlı Altın, Gemoloji ve Kuyumculuk Sempozyumu Bildiriler, Manisa, 2016c, 374-382.
• Baykan 2017a: Baykan, Daniş, “Karamattepe (Nif Dağı) Verilerinin Anadolu Arkeometalürjisine Katkıları”, 32. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2017a, baskıda.
• Baykan 2017b: Baykan, Daniş, “Archaic Bronzes from Nif Excavation”, Ancient Bronzes from Anatolia and Neighbouring Regions, Ed. E. Laflı, G. Kan Şahin, British Archaeological Reports (BAR), Oxford, 2017b, (baskıda).
• Belli 2005: Belli, O., Ceylan, Alpaslan, “2003 Yılı Aşağı ve Yukarı Anzaf Urartu Kaleleri Kazısı”, 26. KST I, Ankara, 2005, 175-188.
• Bilgi 2004: Bilgi, Ö., Anadolu Dökümün Beşiği, Graphis Matbaa, İstanbul, 2004.
• Bilgin-Derin 2013: Bilgin, Mustafa, Derin, Burcu, “Nif (Olympos) Dağı Karamattepe Yerleşmesi’nde Bulunan Kuşlu Kotyle ve Skyphoslarla İlgili İlk Değerlendirmeler”, K. Levent Zoroğlu’na Armağan, İstanbul, 2013, 97 - 113.
• Blinkenberg 1931: Blinkenberg, C., Lindos, Fouilles dee L’acropole 1902-1914 I Les petites objects, Walter de Gruyter Yayınları, 1931.
• Boardman 1967: Boardman, J., Excavations in Chios, 1952-1955: Greek Emporio, Oxford, 1967.
• Boehmer 1972: Boehmer, M. R., Boğazköy, Die Kleinfunde aus den Grabungskampagnen 1931-39 und 1952-69, Boğazköy-Hattuşa VII Wissenschaftliche Veröffentlichungen der Deutschen OrientGesellscarft, Berlin, 1972.
• Cahill 2010: Cahill, N., “Sardeis’te Pers Tahribi”, Lidyalılar ve Dünyaları, Ed. N. Cahill, YKY, İstanbul, 2010, 339-362.
• Campbell 2003: Campbell, D. B., Greek and Roman Artillery 399 BC - AD 363, Oxford, 2003.
• Campbell 2005: Campbell, D. B., Ancinet Siege Warfare Persians, Greeks, Carthaginians and Romans 546-146 BC, Oxford, 2005.
• Conze 1912: Conze, A., Stadt und Landschaft, Berlin, 1912.
• Crowfoot-Kenyon 1957:Crowfoot, J. W. / G. M. - Kenyon, K. M.: The Objects from Samaria, Londra, 1957.
• Çilingiroğlu 2005: Çilingiroğlu, A., “Bronze Arrowheads of Ayanis (Rusahinili Eidurukai): Indicate Ethnic Identity ?”, Anatolian Metal III, Der Anschnitt Zeitschrift für Kunst und Kultur im Bergbau, Beiheft 18, Bochum, 2005, 63-66.
• Daragan 2015: Daragan, M. (М. Дараган), “Prescythian and Early Scythian Arrowheads: Manufacturing, Metrology and Markings (Rusça)”, Archaeology Without Borders Collection, Problems, Studies, Hypotheses, Transactions of The State Hermitage Museum LXXVII, 2015, 127-170.
• Daragan 2016: Daragan, M. (М. Дараган), “An early Scythian quiver from Burial 1 of Kurgan 4 near Gladkovschina (Rusça)”, The Caucasus and The Steppes in The Late Bronze-Early Iron Age, Proceedings of the International Scholarly Conference Dedicated to the Memory of Maria Nikolaevna Pogrebova (Ed. A. Balakhvantsev, S. Kullanda), Moskova, 2016, 62-75 (+6 Levha).
• Dardeniz 2007: Dardeniz, G., Chemical Analysis and Characterization of First Millenium B.C. Arrowheads From Tarsus, Boğaziçi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Üniversitesi Kimya Bölümü, İstanbul, 2007.
• Davidson 1952: Davidson, G.R., Corinth Vol. XII, The Minor Objects, New Jersey, 1952.
• Davis 2013: Davis, T. A., Archery in Archaic Greece, Kolombiya Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kolombiya, 2013.
• Deonna 1938: Deonna, W., Exploration Archéologique de Délos, le Mobilier Délien, Boccard Yayınları, Paris, 1938.
• Erzen 1988: Erzen, A., Çavuştepe I Urartian Architectural Monument of the 7th and 6th Centuries B.C. and a Necropolis of the Middle Age, TTKY, 1988.
• Goldman 1963: Goldman, H., Excavation at Gözlükule, Tarsus The Iron Age III, Princeton Üniversitesi Yayınları, New Jersey, 1963.
• Gottlieb 2016: Gottlieb, Y., “Beer-Sheba Under Attack: A Study of Arrowheads and The Story of The Destruction of The Iron Age Settlement”, BeerSheba III The Early Iron IIa Enclosed Settlement and The Late Iron IIa-Iron IIb Cities, Indiana, 2016, 1192-1228.
• Greenewalt 1997: Greenewalt, J., “Arms and Weapons at Sardis in the Mid Sixth Century B.C. / M.Ö. VI.Yüzyıl Ortasında Sardis’de Askeri Teçhizat ve Silahlar”, Arkeoloji ve Sanat 79, 1997, 2-20.
• Greenewalt-Rautman 1998: Greenewalt, J. - Rautman, M.L., “The Sardis Campaigns of 1994 and 1995”, AJA 102, 1998, 469-505.
• Haggis vd. 2007: Haggis, D., vd., “Excavations at Azoria 2003-2004 Part 1 The Archaic Civic Complex” Hesperia 76, 2007, 243-321.
• Kakavas 2013: Kakavas, G. (ed.), Leaving a Mark on History, Treasures From Grek Museums, Atina, 2013.
• Kaltsas vd. 2006: Kaltsas, N., vd., (ed.), Athens-Sparta Exhibition Catalogue: from the 8th to the 5th Centuries B.C., New York, 2006.
• Kaptan 2016a: Kaptan, Ergun, “Nif (Olympos) Dağı Karamattepe’de Bulunan Çok Çukurlu Taş Havan”, 31. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2016a, 93-102.
• Kaptan 2016b: Kaptan, Ergun, “Nif (Olympos) Dağı Karamattepe’deki Cevher Zenginleştirmede Kullanılan Taş Alet”, IV. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı Türkiye Arkeolojisinde Taş: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar, Prof. Dr. Hayriye Yeter Göksu Onuruna (7-9 Mayıs 2015), Ankara, 2016b, 45-50.
• Klebinder Gauss 2007: Klebinder Gauss, G., Bronzefunde aus dem Artemision von Ephesos, Forschungen in Ephesos 12/3, Avusturya Bilimler Akademisi yayınları, Viyana, 2007.
• Koçel Erdem 2010: Koçel Erdem, Z., “Tekirdağ Ganos 2009 Survey”, Anatolia Antiqua 18/1, 2010, 305-320.
• Landels 1996: Landels, J. G., Eski Yunan ve Roma’da Mühendislik, TÜBİTAK Yayınları, Ankara, 1996.
• van Loon 1999: van Loon, M. N., Korucutepe 3, Studies in Ancient Civilisation, New York, 1980.
• Marsden 1999: Marsden, E.W., Greek and Roman Artillery I-II Historical Development, New York, 1999.
• Miller 1982: Miller, Stephen G., “Excavations at Nemea, 1981”, Hesperia 51/1, 1982, 19-40.
• Muscarella 1988: Muscarella O.W., Bronze and iron. Ancient near eastern artifacts in the Metropolitan Museum of Art, New York, 1988.
• Nankov 2008: Nankov, E., “The Fortifications Of The Early Hellenistic Thracian City Of Seuthopolis: Breakıng The Mold”, Archaeologia Bulgarica XII-3, 2008, 15-56.
• Nekhrizov 2016: Nekhrizov, G., Kecheva, N., “Archaeological Field Survey in Kazanlak Valley”, Archaeological Discoveries and Excavations in 2015 (Bulgarca), Sofya, 2016, 869-872.
• Pantos 1974: Pantos, P. (Πάντος, Π.), “Η Τούµπα και το σπήλαιον παρά το ακρωτήριον Σέρρειον”(Yunanca), Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών VII 1, 1974, 76-86.
• Peker 2013: Peker, M., “A Double Bone Comb From Karamattepe, The Nif Mountain Excavation”, Oxford Journal of Archaeology 32.2, 2013, 147-161.
• Peker 2015: Peker, M., “İzmir İli Nif Dağı Kazısı Buluntusu Altın Diademler”, Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi V.2, 2015, 307-312.
• Robinson 1941: Robinson, D. M., Excavations at Olynthus Part X Metal and Minor Miscellaneous Finds, Johns Hopkins Yayınları, Londra, 1941.
• Scheich 2008: Scheich, C., “Efes Artemisionu’nda Bulunan Altın Eserler”, Efes Artemisionu Bir Tanrıçanın Kutsal Mekânı, Viyana, 2008, 173-214.
• Schmidt 1929: Schmidt, Erich F., “Test Excavation in The City on Kerkenes Dagh”, The American Journal of Semitic Languages and Literatures XLV-4, 1929, 221-274.
• Sivas-Tüfekçi Sivas 2007: Sivas, H., Tüfekçi Sivas, T., Friglerin Gizemli Uygarlığı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007.
• Snodgrass 1964: Snodgrass, A., Early Greek Armour and Weapons, from the end of the Bronze Age to 600 B.C., Edinburg Uni. Yayınları, Chicago, 1964.
• Summerer 2011: Summerer, L., “Die Persische Armee in Kelainai”, Kelainai I Kelainai-Apameia Kibotos: Stadtentwicklung im anatolishen Kontext, Bordo, 2011, 33-54.
• Szudy 2015: Szudy, M.J., Archery Equipment in the Neo-Assyrian Period, Viyana Üniversitesi yayınlanmamış Doktora Tezi, Viyana, 2015.
• Teleaga-Zirra 2003: Teleaga, E.; Zirra, V., Die Nekropole des 6.-1. Jhs. V.Chr. von Istria Bent bei Histria, Archäologische Untersuchungen zur Bevölkerung in der westlichen Schwarzmeerregion, Internationale Archäologie Band 83, Münih, 2003.
• Tulunay 2006: Tulunay, Elif Tül, “Nif (Olympos) Dağı Araştırma Projesi: 2004 yılı Yüzey Araştırması”, 23. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 2, Ankara, 2006, 189-200.
• Tulunay 2007: Tulunay, Elif Tül, “Nif (Olympos) Dağı Araştırma Projesi: 2005 Yılı Yüzey Araştırması”, 24. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2007, 351-362.
• Tulunay 2008: Tulunay, Elif Tül, “Nif (Olympos) Dağı Kazı ve Araştırma Projesi: 2006 Yılı Kazıları”, 29. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt 3, Ankara, 2008, 79-98.
• Tulunay 2009: Tulunay, Elif Tül, “Nif (Olympos) Dağı Kazı ve Araştırma Projesi: 2007 Yılı Kazıları”, 30. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt 3, Ankara, 2009, 411-426.
• Tulunay 2010: Tulunay, Elif Tül, “Nif (Olympos) Dağı Kazı ve Araştırma Projesi: 2008 Yılı Kazıları”, 31. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt 3, Ankara, 2010, 387-408.
• Tulunay 2012: Tulunay, Elif Tül, “Smyrna (İzmir) Yakınlarında Birçok Kültürü Barındıran Dağ: Nif (Olympos)”, Colloquium Anatolicum XI, 2012, 81-99.
• Tulunay vd. 2011: Tulunay, Elif Tül, vd., “Nif (Olympos) Dağı Kazı ve Araştırma Projesi: 2009 Yılı Kazıları”, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt 3, 2011, 405-423.
• Tulunay vd. 2012: Tulunay, Elif Tül, vd., “Nif (Olympos) Dağı Araştırma ve Kazı Projesi: 2010 Yılı Kazısı”, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt 3, Ankara, 2012,147-171.
• Tulunay vd. 2013: Tulunay, Elif Tül, vd., “Nif (Olympos) Dağı Araştırma ve Kazı Projesi: 2011 Yılı Kazısı”, 34. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt 2, Ankara, 2013, 233-252.
• Tulunay vd. 2014: Tulunay, Elif Tül, vd., “Nif (Olympos) Dağı Araştırma ve Kazı Projesi: 2012 Yılı Kazısı”, 35. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt 2, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Basımevi, 2014, 343-357.
• Tulunay vd. 2015: Tulunay, Elif Tül, vd., “Nif (Olympos) Dağı Araştırma ve Kazı Projesi: 2013 Yılı Kazısı”, 36. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt 3, Ankara, 2015, 695-717.
• Tulunay vd. 2016: Tulunay, Elif Tül, vd., “Nif (Olympos) Dağı Araştırma ve Kazı Projesi: 2014 Yılı Kazısı”, 37. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 2, Ankara, 2016, 383-406.
• Tulunay vd. 2017: Tulunay, Elif Tül, vd., “Nif (Olympos) Dağı Araştırma ve Kazı Projesi: 2015 Yılı Kazısı”, 38. Kazı Sonuçları Toplantısı, Edirne, 2017, baskıda.
• Türkmen 2011: Türkmen, M., “İzmir Nif Dağı Ballıcaoluk Yerleşimine İlişkin Gözlemler”, Colloquium Anatolicum X, 2011, 261-275.
• Türkmen 2012: Türkmen, M., “İzmir Nif Dağı’nda Bir Kale Yerleşimi: Ballıcaoluk”, Türkiye’de İskân ve Şehirleşme Tarihi, Ed.. M. A. Beyhan, İstanbul, 2012, 1-15.
• Türkmen Peker 2015: Türkmen Peker, M., “A Site in the Territory of Nif-Olympus: Ballıcaoluk”, Recent Studies on the Archaeology of Anatolia, Ed. E. Laflı, S. Patacı, BAR International Series 2750, Oxford, 2015, 19-25.
• Wartke 1990: Wartke, R.B., Toprakkale, Untersuchungen zu der Metalobjekten im Vorderasiatischen Museum zu Berlin, Schrifte zur Geschichte und Kultur des Alten Orients 22, Berlin, 1990.
• Yalçıklı 1999: Yalçıklı, D., Anadolu’da M.Ö. 12. Yüzyıldan M.Ö. 6. Yüzyıl Sonuna Kadar Metal Endüstrisi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 1999.
• Yalçıklı 2006: Yalçıklı, D., Pfeilspitzen, Eisenzeitliche Pfeilspitzen aus Anatolien, Universitätsforschungen zur Prähistorischen Archäologie Band 128, Bonn, 2006.
• Yalçıklı 2009: Yalçıklı, D., “Hinweise auf eine Pfeilspitzenwerkstatt in der ersten Hälfte des 1. Jahrtausends v. Chr.”, Praehistorische Zeitschrift 84-2, 2009, 181-190.
• Yalçıklı 2016: Yalçıklı, D., Anadolu’da Demir Çağı Metal Silahları, Saarbrücken, 2016.
• Yalçın vd. 1994: Yalçın, Ü., Belli, O., Maddin, R., “VanYukarı Anzaf Kalesi’inde Bulunan Metal Eserler Üzerinde Arkeometalurjik Araştırmalar”, X. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, 1994, 3955.
• Young 1957: Young, S. Rodney, “Gordion 1956: Preliminary Report”, AJA 61-4, 1957, 319-33