Yeni Irkçılık Bağlamında Yoksulluk Söylemi

Year 2022, , 201 - 224, 30.11.2022

Işıl Demir Çarkacı , Seçil Deren

https://doi.org/10.56202/mbsjcs.1188595

Abstract

Bundan yüzyıl önce Walter Lippmann zihnimizdeki resimlerden bahsederken
medyanın tedirgin edici özelliklerinden birine dikkat çekiyordu. Günümüzde haber
medyası, biz ve onlar arasındaki ikiliğe hizmet eden belirli önyargıları yaymaya
devam etmekte ve toplumun belli kesimlerinin marjinalleşmesini normalleştiren
bir söylem üretmektedir. Haber medyasının bu söylemi egemen ideolojiyi sürdürür
ve yeniden üretirken belli kimlikleri belli resimlere hapsetmektedir. Kimliklerin bu
önyargılı ve kalıp resimlere indirgenmesi ise yeni ırkçılığa hizmet etmektedir. Yeni
ırkçılık, 21. yüzyılda resmileştirilmiş ayrımcılık uygulamaları olmamasına rağmen
güç dengesizliklerini kolaylaştıran, normalleştiren ve doğallaştıran ve böylece kalıcı
eşitsizliklere zemin hazırlayan kodlara, mantıklara ve ideolojilere verilen isimdir.
Bu bakış açısıyla bu çalışma, yeni ırkçılığın yoksulluğu konu edinen haberlere
nasıl sindiğini incelemektedir. Tıklanma oranı yüksek olan internet haber sitelerinde
(Hürriyet, Milliyet, Sözcü) yoksullukla ilgili 18 haber Teun van Dijk’in eleştirel
söylem analizi yöntemine göre çözümlenmiştir. İncelenen haberlerde yoksulların
tehditkar, huzur bozan, saldırgan, sapkın, suçlu kişiler olarak temsil edildikleri
görülmüştür. Haberlerin çözümlemesi, haberlerde yoksulluğun gündeme geldiği
konu değişse de yoksulluğun temelde bireysel bir sorun olarak görüldüğü varsayımının
yaygın olduğunu göstermiştir. İncelenen haberlerde yoksulların olumsuz
bir şekilde resmedildiği ve aşağılandığı, baskın ideolojiye uygun olarak haberlerde
yoksulluk sorununun makro düzeyde ele alınmadığı görülmüştür. Bu da “yoksul”-
luğun bir kimlik olarak yeni ırkçılığın hedefi olduğunu göstermektedir.

Keywords

Yeni ırkçılık, yoksulluk, eleştirel söylem analizi, haber, van Dijk

Discourse of Poverty in the Context of New Racism

Abstract

A hundred years ago, when Walter Lippmann was talking about the pictures
in our minds, he was drawing attention to one of the troubling features of the media.
Today, the news media continue to propagate certain prejudices that serve the
duality between us and them and produce a discourse that normalizes the marginalization
of certain segments of society. While this discourse of the news media
maintains and reproduces the dominant ideology, it imprisons certain identities in
certain pictures. The reduction of identities to these prejudiced and stereotypical images serves the new racism. New racism is the name given to codes, logics and
ideologies that facilitate, normalize and naturalize power imbalances, thus paving
the way for permanent inequalities, despite the absence of formalized discriminatory
practices in the 21st century. From this perspective, this study examines
how new racism permeates the news on poverty. 18 news stories about poverty in
internet news sites with the highest visiting rates (Hürriyet, Milliyet, Sözcü) were
analyzed according to Teun van Dijk’s critical discourse analysis method. In the
news analyzed, it was seen that the poor were represented as threatening, disturbing,
aggressive, deviant and criminal people. Analysis of the news showed that although
the topic on which poverty is discussed in the news varies, the assumption
that poverty is viewed primarily as an individual problem is widespread. It has
been seen that the poor are negatively portrayed and humiliated in the news examined,
and the poverty problem is not addressed at the macro level in accordance
with the dominant ideology. This shows that “poor” as an identity is the target of
the new racism.

Keywords

New racism, poverty, critical discourse analysis, news, van Dijk

References

• Adaman, Fikret ve Keyder, Çağlar. (2006). Türkiye’de Büyük Kentlerde Gecekondu ve Çöküntü Mahallelerinde Yaşanan Yoksulluk ve Sosyal Dışlanma, Avrupa Birliği için Rapor erişim. http://ec.europa.eu/employment_ social/social_inclusion/docs/2006/study_turkey_tr.pdf.
• Ahmed, Umar, vd. (2020). “Racial Discrimination and Poverty Reduction for Sustainable Development”. No Poverty: Encyclopedia of the UN Sustainable Development Goals. Walter Leal Filho et al. (eds) içinde. Springer, Cham. 1-11.
• Akıllı, Hüsniye ve Dirikoç, Abdullah (2017). “Türkiye’de Kent Yoksulluğu ve Çocuk: Nevşehir Örneği.” Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 26: 197-224.
• Aksoy, Erman ve Kocataş Güzey, Özlem (2017). “Gecekondu Alanlarında Uygulanan Kentsel Dönüşüm Projelerinin Meşruiyet Zemini Olarak Yoksulluk ve Suç”. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi 7 (14): 275-295.
• Aksoy, Seyhan (2010). “Yoksulluğun Türkiye Yazılı Basınında Sunumu.” Journal of Yasar University 19: 3221-3236.
• Ansell, Amy Elizabeth (1997). New Right, New Racism Race and Reaction in the United States and Britain. London: Macmillan Press.
• Aykurt, Yıldırım Aylin (2010). Yapısal Yanlılık Perspektifinden Medyada Yoksulluk; Haberlerde Yoksulluğun Temsili. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gazetecilik Ana Bilim Dalı.
• Balibar, Étienne (2000a). “Bir “Yeni-Irkçılık” Var mı?”. Irk Ulus Sınıf Belirsiz Kimlikler, Étienne Balibar, Immanuel Wallerstein (der.) içinde. Çev., Nazlı Ökten. İstanbul: Metis Yayınları. 25-38.
• Balibar, Étienne (2000b). “Sınıf Irkçılığı”. Irk Ulus Sınıf Belirsiz Kimlikler, Étienne Balibar, Immanuel Wallerstein (der.) içinde. Çev., Nazlı Ökten. İstanbul: Metis Yayınları. 254-269.
• Barker, Martin (1981). New Racism: Conservatives and the Ideology of the Tribe. London: Junction Books.
• Bauman, Zygmunt (1997). Modernite ve Holocaust. Çev., Suha Sertabiboglu. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• BBC (2016). “10 başlıkta Türkiye ekonomisinin 2016 karnesi”. 30 Aralık 2016.
• BBC (2018a). “Trump: ‘Bu bok çukuru ülkelerden niye insan kabul ediyoruz?”. 12 Ocak 2018a.
• BBC (2018b). “Trump: ‘Bu bok çukuru ülkelerden niye insan kabul ediyoruz?”. 12 Ocak 2018b.
• Bhambra, Gurminder K. (2017). “Brexit, Trump, and ‘methodological whiteness’: on the misrecognition of race and class”. The British Journal of Sociology 68 (S1): 214-232.
• Birgün (2018). “ODTÜ Öğretim Üyesi Prof. Necmi Erdoğan: İslamcıların Yoksullarla Anlamlı Organik Bağı Yok”. 15.01.2018.
• Blaut, James Morris (1992). “The Theory of Cultural Racism”. Antipode 24(4): 289-299.
• Boztepe, Veli (2015). Bir Sosyal Dışlanma Biçimi Olarak Yoksulluğun Türkiye’deki Televizyon Haberlerine Yansımaları. [Yayınlanmamış Doktora Tezi] Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Chauhan, Apurv and Foster, Juliet (2014). “Representations of poverty in British newspapers: a case of ‘othering’ the threat?”. Journal of Community and Applied Social Psychology 24 (5): 390-405.
• Clarke, Simon (2003). “New Racism(s) for Old”.Social Theory, Psychoanalysis and Racism. London: Palgrave Macmillan. 28-42.
• Cömertler, Necmiye ve Kar, Muhsin (2007). “Türkiye’de Suç Oranının Sosyo-Ekonomik Belirleyicileri: Yatay Kesit Analizi”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 62 (02): 37-57.
• Çınar, Mahmut (2013). “Habercilik ve Nefret Söylemi”. Medya ve Nefret Söylemi, Kavramlar, Mecralar, Tartışmalar. Mahmut Çınar(ed.) içinde. İstanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları. 137-154.
• Dedeoğlu, Necati (2004). “Yoksulluk ve Sağlık”. Toplum ve Hekim 19 (1): 51-53.
• DHA (2021). “Pandemide Online Haber Siteleri Günlük Trafiklerini Ortalama 1,1 Milyon Artırdı”. 20 Nisan 2021.
• Doğan, Adem (2015). “Yoksulluk ve Medya: Yoksulların Bakış Açısından Yoksulluğun Medyada Temsili”. The Journal of International Social Research 8(38): 887-898.
• Doğanay, Ülkü (2018). “Ayrımcılık, Söylem ve Medya”. Ayrımcılığın Yüzleri. Ülkü Doğanay (der.) içinde. Ankara: Kapasite Geliştirme Derneği. 16- 38.
• Dubiel, Helmut (1998). Yeni Muhafazakârlık Nedir?. Çev., Erol Özbek. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Duffield, Mark R. (1984). “New Racism . . . New Realism Two Sides of the Same Coin”. Radical Philosophy (37): 29-34.
• Dursun, Çiler (2007). “Hak Haberciliğinin Doğası ve Olanağı”. İnsan Hakları Haberciliği. Sevda Alankuş (ed.) içinde. İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları 9. 105-127.
• Ergül, Hakan vd. (2013). “Eski Yoksulluk, Yeni Medya: Yoksullukla Baş Etmede Yeni Medya Kullanılıyor (mu?)”. Sahanın Sesleri İletişim Araştırmalarında Etnografik Yöntem. Hakan Ergül (ed.) içinde. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Erman, Tahire (2004). “Gecekondu Çalışmalarında ‘Öteki’ Olarak Gecekondu Kurguları. European Journal of Turkish Studies, Social Sciences on Contemporary Turkey.” https://journals.openedition.org/ejts/85.
• Essed, Philomena (1991). Understanding Everyday Racism. United States of America: Sage Publications.
• Gökalp, Emre vd. (2010). “Türkiye’de Yoksulluğun ve Yoksulların Ana Akım Basında Temsili”. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi 13(1): 145-182.
• Hablemitoğlu, Şengül (2009). “Medyatik Hayırseverlik ve Muhafazakâr Popülizm Kıskacında “Sosyal Haklar” Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu 22-23 Ekim. Antalya.
• Harrison, Matthew S. vd. (2008). “Skin Color Bias in the Workplace: The Media’s Role and Implications Toward Preference”. Racism In The 21st Century. Ronald E. Hall (ed.) içinde. USA: Springer. 47-62.
• Heywood, Andrew (2013). Siyasi İdeolojiler. Çev., Ahmet K. Bayram vd. Ankara: Adres Yayınları.
• Hunter, Margaret (2008). “The Cost of Color: What We Pay for Being Black and Brown”. Racism In The 21st Century. Ronald E. Hall (ed.) içinde. USA: Springer. 63-76.
• Hürriyet (2016). “Site Sakinlerinin Gecekondu İsyanı”. 9 Aralık 2016.
• Hürriyet (2017a). “5 Kişilik Aile Çaresizlikten Gardırop İçinde Yaşıyor”. 25 Mart 2017.
• Hürriyet (2017b). “Ev Kredi Taksitlerini Ödeyemeyince İntihar Etti”. 9 Ocak 2017.
• Hürriyet (2017c). “Eviniz Onun İçin Güvenli Mi?”. 7 Mayıs 2017.
• Hürriyet (2019). “Fakir Bir Ailede Doğdu… Ne Okula Ne İş Görüşmesine Gidecek Parası Yoktu! Şimdi Herkes Tanıyor”. 16 Mayıs 2019.
• Hürriyet (2021). “Uyuşturucu Bağımlısı Kızını Sokak Ortasında Dövdü”. 24 Eylül 2021.
• İnal, M. Ayşe (1996). Haberi Okumak. İstanbul: Temuçin Yayınları.
• Karakuş, Hüseyin ve Karakuş, Ece (2012). “Yoksulluğun Medyadaki Temsili: Kimse Yok mu Gönüllüler Programı Örneği”. İletişim ve Kuram Dergisi 35 (Naci BOSTANCI Özel Sayısı-Güz 2012): 135-146.
• Kendall, Diana (2011). Framing Class, Media Representations of Wealth and Poverty in America. 2. Baskı, United Kingdom: Rowman & Littlefield Publishers.
• Kim, Sei-Hill vd. (2010). “Talking about Poverty: News Framing of Who is Responsible for Causing And Fixing the Problem”. Journalism & Mass Communication Quarterly 87(3-4): 563-581.
• Konda, (2012). Gündelik Hayatta Öteki Algısı Araştırma Raporu.
• Kozaoğlu, Hayri vd. (2008). Neoliberalizmin Gerçek Yüzü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Köker, Eser ve Doğanay, Ülkü (2010). Irkçı değilim ama... Yazılı Basında Irkçı- Ayrımcı Söylemler. Ankara: İHOP.
• Kurnaz, Avşar, Şebnem ve Coşkun, Selim. (2009). Türkiye’de Çocuk Yoksulluğu. [Sosyal Yardım Uzmanlık Tezi]. Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Lippmann, Walter (1998). Public Opinion. (With a New Introduction by Michael Curtis), Transaction Publishers, U.S.A. ve U.K.: New Brunswick.
• Milliyet (2016a). “Sıcak Suyla Saldırılan Minik Çocuk Konuştu”. 10 Mayıs 2016.
• Milliyet (2016b). “Kaçak Yapıların Yıkımı Gergin Başladı”. 9 Kasım 2016.
• Milliyet (2017a). “Bu İş Hem Yürek Hem Yetenekle Alakalı”. 7 Mayıs 2017.
• Milliyet (2017b). “Kadıköy Fikirtepe’de Hayat Kabusa Döndü”. 7 Mayıs 2017.
• Milliyet (2017c). “Uyuşturucu Bağımlısı Gencin Beni Kurtarın Çağrısı”. 26 Ocak 2017.
• Milliyet (2017d). “Sadaka Taşı Kültürü Bu Okulda Yaşatılıyor”. 13 Nisan 2017.
• Perspektif (2016). “Müslüman Cemaatlerle Devlet Anlaşmaları İfade Özgürlüğü Yeni Irkçılığın Dışa Vurumu”. 3 Kasım 2016.
• Sputnik (2018). “Sayın Başkan Siz Irkçı Mısınız?”. 12 Ocak 2018.
• Sözcü (2017). “Türkiye’de Gençler Daha Yoksul”. 21 Ocak 2017.
• Sözcü (2018a). “Çocuğuna Okul Kıyafeti Alamayan Baba İntihar Etti”. 21 Eylül 2018.
• Sözcü (2018b). “Atanamayan Genç Öğretmen İntihar Etti”. 17 Nisan 2018.
• Sözcü (2020).” İşsizlik Zor İş, İşsiz Baba Olmak Daha Zor”. 06 Mayıs 2020.
• Sözcü (2021a). “66 Milyon Kişi Aç ve Yoksul”. 02 Temmuz 2021.
• Sözcü (2021b). “Dünya Bankası: Türkiye’de Mutlak Yoksul Sayısı 3,2 Milyon Kişi Arttı”. 28 Nisan 2021.
• Taçyıldız, Özen (2006). Türkiye’de Yoksulluk ve Basına Yansıması. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Taguieff, Pierre-André (1990). “The New Cultural Racism in France”. Telos 83: 109-122.
• Timisi, Nilüfer (2010). “Medyada Hak Haberciliği”. www.bianet.org. Erişim tarihi: 20.05.2018.
• Van Dijk, A., Teun (1994). “Discourse And Inequality”. Universidad de Chile Lenguas Modernas 21:19-37.
• Van Dijk, A., Teun (2003). “Söylem ve İdeoloji Çokalanlı Bir Yaklaşım”. Söylem ve İdeoloji Mitoloji, Din, İdeoloji. Barış Çoban ve Zeynep Özarslan (haz.) içinde. İstanbul: Su Yayınları. 14-112.
• Van Dijk, A., Teun (2000). “New(S) Racism: A Discourse Analytical Approach”. Ethnic Minorities And The Media (37): 33-49.
• Vardar, Deniz (1995). “Yeni Irkçılığın Doğuşu: Başlangıca Dönüş mü?”. Birikim Dergisi (76): 1-21.
• Wallerstein, Immanuel (2000). “Karşısında Evrenselcilik”. Irk Ulus Sınıf Belirsiz Kimlikler, Étienne Balibar, Immanuel Wallerstein (der.) içinde. Çev., Nazlı Ökten. İstanbul: Metis Yayınları.39-49.
• Yanardağ, Merdan (2013). Yeni Muhafazakârlık Neo-Conlar Dünya’da ve Türkiye’de Post-Modern Gericilik. 3. Baskı. İstanbul: Destek Yayınlar 391.
• Yılmaz, Bediz (2008). “Türkiye’de Sınıf-altı: Nöbetleşe Yoksulluktan Müebbet Yoksulluğa”. https://tyap.net. Erişim tarihi: 05.09.2021.