6. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABININ ÇEVRE EĞİTİMİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Year 2019, Volume: 3 Issue: 1, 61 - 75, 30.06.2019

Melissa Ozdemir , Nazlı Gökçe

Abstract

20. yüzyıl itibariyle meydana gelen; endüstriyel ve
teknolojik gelişmeler, hızlı nüfus artışı, kontrolsüz ekonomik büyüme ve
tüketim doğal kaynakların tahrip edilmesine ve çevre sorunların artmasına neden
olmuştur. Yaşanan çevresel sorunların yeryüzünde yaşamı tehdit edecek boyuta
ulaşması, çevreye karşı duyarlı ve çevre bilincine sahip bireylerin yetişmesini
zorunlu kılmıştır. Bu amaç doğrultusunda bireylerin bilgi, bilinç, tutum ve
davranışlarını olumlu yönde değiştirmeyi amaçlayan çevre eğitimi yaklaşımı
gündeme gelmiştir.  Türkiye’de çevre
eğitimi uygulamaları eğitimin farklı kademelerindeki öğretim programları ve
derslerde yer almaktadır. Bu derslerden biri de Sosyal Bilgiler dersidir.
Sosyal Bilgiler dersi; multidisipliner yapısı, amacı ve kapsamı bakımdan
ilköğretim düzeyinde çevre eğitimi ile ilgili bilgi, beceri, değer, tutum ve
davranışların kazanılmasında önemli bir misyona sahiptir. Sosyal Bilgiler
dersinde çevre eğitimin amaçlarını gerçekleştirmek için kullanılan
materyallerin başında ders kitapları gelmektedir.  Bu kapsamda; Sosyal Bilgiler eğitiminde temel
materyal olarak kullanılan ders kitaplarının çevre eğitimi açısından
incelenmesi önemli görülmektedir. Bu araştırmanın amacı Sosyal Bilgiler ders
kitaplarında çevre eğitiminin yerini belirlemektir. Araştırmanın çalışma
grubunu 2018-2019 eğitim öğretim yılında okutulmak üzere hazırlanmış, Milli
Eğitim Bakanlığı yayınlarına ait 6. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabı
oluşturmaktadır. Araştırmada; nitel araştırma yöntemi ve doküman analizi
kullanılmıştır. Araştırma sonucunda incelenen Sosyal Bilgiler ders kitaplarında
çevre eğitimi ile ilgili metin, görsel ve etkinliklerin yüzeysel olarak ele
alındığı, mevcut içeriklerin çoğunlukla bilgi boyutunda olduğu ve eylem odaklı
çevre eğitimine yönelik içerik ve etkinlerin ihmal edildiği görülmüştür. Araştırmanın
sonuçlarına dayalı olarak incelenen ders kitaplarında çevre eğitiminin
geliştirilmesine yönelik olarak önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

sosyal bilgiler, ders kitabı, çevre eğitimi

References

• Akbaba, G. (2003). Yaparak ve yaşayarak öğrenmek. Bilim ve Teknik, 36(428), 28. Akçay, İ. (2006). Farklı ülkelerde okul öncesi öğrencilerine yönelik çevre eğitimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa. Akınoğlu O. Sarı A. (2009) İlköğretim programlarında çevre eğitimi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 30, 5-29. Alım, M. (2006). Avrupa birliği üyelik sürecinde Türkiye’de çevre ve ilköğretimde çevre eğitimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 599-616. Aşılıoğlu, G. (2004). Özel okullarda ve devlet okullarında öğrenim gören öğrencilerin çevre eğitimi düzeylerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Çoban, A. ve Temir, M. (2018) Türkiye’de sosyal bilgiler ders kitaplarında çevre eğitiminin yeri. The Journal Of Social Science, 5(19), 21-34. Erol, G.H. ve Gezer K. (2006). Prospective of elementary school teachers’ attitudes toward environment and environmental problems. International Journal Of Environmental And Science Education, 1, 65-77. Erten, S. (2006). Çevre eğitimi ve çevre bilinci nedir, çevre eğitimi nasıl olmalıdır? Çevre ve İnsan Dergisi, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın Organı, 65/66(25), 1-18. Gökçe, N. Kaya, E. Aktay S. Özden M. (2007), ilköğretim öğrencilerinin çevreye yönelik tutumları, İlköğretim Online, 6(3), 452-468. Gökçe, N. (2009). Çevre eğitiminde gazetelerden yararlanma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6) 251-265. Gülay, H. ve Ekici G. (2010). MEB okul öncesi eğitim programının çevre eğitimi açısından analizi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(1) 74-84. Güler, Y. T. (2007). Yaygın eğitimde çevre eğitimi. Çevre eğitimi içinde (99-116) Ankara: Türkiye Çevre Vakfı Yayını Hungerford, H. R. and Volk, T.L. (1990). Changing learner behavior through environmental education, The Journal of Environmental Education, 21, 8-21. İnam, A. (1993). Çevre eğitiminin felsefi temelleri. Eğitim Bilimleri 1. Ulusal Kongresi Çevre Eğitim Bilimleri Birinci Ulusal Kongresi, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı s. Kaypak, Ş. (2011). Küreselleşme sürecinde sürdürülebilir bir kalkınma için sürdürülebilir bir çevre. Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13 (20), 19-33. Kodan H. ve Bozdemir H. (2014). İlköğretim 4 ve 5 sınıf fen ve teknoloji ve Sosyal Bilgiler dersi kazanım ve etkinliklerinin çevre eğitimine yönelik analizi. International Journal Of New Trends In Arts, Sports Science Education, 3(3), 28-35. Laçin Şimşek, C. (2004). Fen bilgisi öğretim programı ve ders kitaplarına göre çevre eğitiminde etik ve estetik değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 2(7-8), 127-146. MEB (2015). Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Çevre Eğitimi Dersi Öğretim Programı, Ankara. MEB (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar), Ankara. Merriam, S.B. (1998). Qualitative research and case study applications in education. San Francisco:Jossey-Bass Publishers. Micmillian E. E. (2003), A method for evaluating the impact of an introductory environmental studies class on the values of student. Apllied Environmental Education And Communication 2, 91-98. Miles, M. B. and Huberman, M. A. (1994). An expanded sourcebook qualitative data analysis. London: Sage. Ozaner, F.S. (2004). Türkiye’de okul dışı çevre eğitimi ne durumda ve neler yapılmalı? 5. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi ve Biyologlar Derneği, s. 67-98. Özsevgeç, T, Artun, H . (2014). Fen ve teknoloji dersi öğretmenlerinin insan ve çevre ünitesine yönelik görüşleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27 (1), 67-84 Öztürk T. ve Zaimoğlu Öztürk F. ( 2016). Sosyal Bilgiler öğretim programının çevre eğitimi açısından analizi, Kastamonu Eğitim Dergisi. 24(3) 1533-1550. Punch, K.F. (2005). Sosyal araştırmalara giriş. (Çev: D. Bayrak, H.B. Arslan, ve Z. Akyüz). Ankara: Siyasal Kitabevi. Sauvé, L. (2005). Currents in environmental education mapping a complex and evolving pedagogical field. The Canadian Journal of Environmental Education, 10, 11-37. Sezer Ö. (2007). Küresel konferanslar ve çevre sorunları: çevre kalkınma ve etik açısından eleştirel bir değerlendirme. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, s. 761-780. Şallı, D. (2011). Proje tabanlı öğrenme yaklaşımı ile 48-60 aylık çocuklara geri dönüşüm kavramının kazandırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi. Tanrıverdi, B. (2009). Sürdürülebilir çevre eğitimi açısından ilköğretim programlarının değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 34 (151) 89-103. Tanrıverdi, Ö. (2012). Yaratıcı drama yöntemi ile verilen eğitimin okul öncesi öğrencilerinin farkındalığına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi. Tıraş, H .(2012). Sürdürülebilir kalkınma ve çevre: teorik bir inceleme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 57-73. Türkiye Çevre Atlası (2004). T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Ankara. UNESCO- UNEP. (1987). Environmental education and training. Moskova. UNESCO (1994). A prototype environmental education curriculum fort he middle school environmental education unit science and environmental section division for the renovation of the educational curricula and structures. Yaşaroğlu, C. (2012). İlköğretim birinci kademe öğrencilerinin çevreye ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (4), 93-118 Yıkmaz, R.F. (2011). Sürdürülebilir kalkınmanın ölçülmesi ve Türkiye için yöntem geliştirilmesi. Ankara: T.C Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Uzmanlık Tezi. Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yılmaz, O, Samsunlu, Ö, Peker, R. (2017). Üniversite öğrencilerinin çevre sorunlarına ilişkin görüşleri: Isparta ili örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 283-301.