1895-1896 DÜRZÎ İSYANI VE HAVRAN SEYYAR KOLORDUSUNUN İSYAN BASTIRMA FAALİYETLERİ

Yıl 2024, , 121 - 135, 09.07.2024

Ahmet Turan

https://doi.org/10.60051/medbel.1494092

Öz

Bu makale, 1895-1896 yılları arasında meydana gelen Dürzî İsyanı ve Havran Seyyar Kolordusunun bu isyanı bastırma sürecini ele almaktadır. Havran, Cebelidürûz ve Şeria Vadisi arasında yer alan, Şam’ın önemli bir tarım ve hayvancılık bölgesidir. Osmanlı Devleti’nin Tanzimat Dönemi’nde merkezileşme çabaları, özellikle Dürzî toplumu gibi merkezî idareden bağımsız hareket eden yerel otoritelerin tepkisine neden olmuştur. Makale, Havran’daki Dürzî isyanının Osmanlı merkezi idaresine karşı direnişin bir parçası olarak nasıl ortaya çıktığını ve bu isyanın bastırılması sürecinde yürütülen askerî faaliyetleri detaylandırmaktadır. 1895 yılında Süveyde kışlasındaki Osmanlı askerleri ile Dürzîler arasında başlayan çatışmalar, Dürzîlerin bölgedeki Müslüman ve Hristiyan köylerine saldırıları ile devam etmiştir. İsyanı bastırmak için kurulan Havran Seyyar Kolordusu, bölgeye iki kez askerî harekât düzenleyerek bölgede düzeni sağlamaya çabalamıştır. Çalışma, Osmanlı arşiv belgeleri ve ikincil kaynaklardan yararlanarak, 1895 Dürzî isyanının detaylarını ve Osmanlı Devleti’nin isyanı bastırma çabalarını incelemektedir. İsyanın bastırılmasına yönelik olarak gerçekleştirilen askerî operasyonlar, seyyar kolordunun stratejik hareketleri ve isyanın sonuçları ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Makale, Dürzîlerin Osmanlı merkezi idaresine karşı direniş potansiyelini ve Havran bölgesindeki isyanın Osmanlı askerî yapısındaki zorluklarını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Havran, Dürzi İsyanı, II. Abdülhamid, İsyan Bastırma

Kaynakça

• Barkey, Karen. Eşkıyalar ve Devlet Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi. 2. bs., çev. Zeynep Altok İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2011.
• Buzpınar, Ş. Tufan. “Havran”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16:539-541. İstanbul: TDV Yayınları, 1997. 539-540.
• Ekici, Yunus. “Osmanlı Yönetiminden Fransız Manda İdaresine Kadar Lübnan’da Dürzî-Marunî Mücadelesi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. C. 30. S. 2 (2020): 555-565.
• Karakışla, Mehmet Deniz. “1840- 1861 tarihleri arasında Cebel-i Lübnan'da Dürzi-Marunî çatışması ve bu çatışmanın bölgeye etkisi”. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 2016.
• Kaynaklarıyla Osmanlı Coğrafyası Yer Adları Sözlüğü. İstanbul: Devlet Arşivleri Başkanlığı, 2020.
• Ölmez, Adem. 93 Harbinden Otuz Bir Mart Olayına Gazi Ethem Paşa ve Dönemi. Ankara: TTK, 2013.
• Polat, Habibe. “Osmanlı Dönemi Suriye Vilayeti’nde Göçmen ve Yerli Ahali Münasebetleri Bağlamında Çerkes-Dürzî İhtilafı (1880-1900)”. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. C. 8. S. 1 (2019): 77-89.
• Samur, Sabahattin. “Cebel-i Havran ’da Dürzîler ve Sultan Abdülhamit’in bunlarla ilgili Politikası (1878- 1900)”.
• Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. S. 5 (1994): 399-408.
• Sezen, Tahir. Osmanlı Yer Adları Sözlüğü. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2017.
• Varoğlu, Abdülkadir. Mesut Uyar. “The Impact of Asymmetric Warfare on the Military Profession and Structure: Lessons Learned from the Ottoman Military”. Armed Forces and Conflict Resolution: Sociological Perspectives. ed. G. Caforio, G, Kümmel, B. Purkayastha Bingley: Emerald, 2008.
• Yeşilçay, Rahmetullah. “XIX. yüzyılın ilk yarısında Dürziler”. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bitlis: Bitlis Eren Üniversitesi, 2021.
• Yıldız, Gültekin. “Kara Kuvvetleri”, Osmanlı Askeri Tarihi Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri 1792-1918. ed. Gültekin Yıldız. İstanbul: Timaş Yayınları, 2017, 47-111.
• Yiğit, Sibel Ceylan. “Cebel-i Lübnan’da Kimliksel Varoluşlar: Dürzîler ve Marunîler (1820-1860)”. (Yayımlanmamış doktora tezi). Mardin: Artuklu Üniversitesi, 2021.