Akdeniz, Akdenizlilik ve Mobilite

Year 2018, Issue: 3, 7 - 29, 01.07.2018

İlhan Tekeli

https://doi.org/10.32325/iaad.2018.0

Abstract

Mobilite, Akdeniz ve Akdenizlilik olgusunu ve zaman içinde değişimini kavrayabilmek açısından verimli bir kavramdır. Bu çalışmada üç aşamada bu arayışa bir katkı yapmaya çalışacağım.Birinci aşamada Akdeniz ve Akdenizlilik kavramlarını irdeleyeceğim. Akdeniz fiziki coğrafyada kullanıldığında sınırları ve yayılımı kesin olarak belirlenmiş bir denize işaret ediyor. Oysa beşeri coğrafyada kullanıldığında bu deniz ve çevresindeki kara parçalarının oluşturduğu bir havzayı tanımlayan bir anlam kazanmaktadır. Yayılımı kesinlik taşımaz. Bu kavram bir “construct”tır. Değişik yazarlarca yayılımı ve ifade ettiği anlam farklı şekillerde tanımlanmışlardır. Akdeniz konusunda yapılan çalışmaların büyük bölümünü, beşeri coğrafyanın Akdeniz kavramını kullanarak yapılan tarihi-coğrafya çalışmaları olarak değerlendirebiliriz.Yapılan çalışmaların önemli bir bölümü de Akdeniz’den çok Akdenizliliği temele almaktadır. Bu çalışmalar bu coğrafyada oluşmuş bulunan yaşam bütünlüğü ve farklılıklarını içeren “Akdenizliliği” ortaya çıkarmaya, onun varlığını hissettirmeye yönelmişlerdir. Bu çabayı salt bir nostalji arayışı olarak değil, XXI. yüzyıl Akdeniz’ini bir çatışmalar denizi olarak değil bir barış ve işbirliği alanı olarak görmek arzusunun bir yansıması olarak da değerlendirmek gerekir.Bu çalışmada temelde mobilitenin, Akdeniz ve Akdenizlilik olgusuna etkileri çözümlenmek istenildiğinden, ikinci bölümde mobilite ve toplum ilişkisi konusunda ayrıntılı bir çerçeve oluşturulmaktadır. Mobilite insanların, nesnelerin ve fikirlerin/bilgilerin serbestçe ve kolayca yer değiştirebilme ya da yerlerinin değiştirilebilmesi kapasitesi olarak tanımlanmaktadır. Bu, kapsamlı bir tanımlamadır. Mobilitenin insanları, nesneleri ve fikirleri/bilgileri kapsayacak biçimde üç boyutlu olarak ele alınması, onun ortaya çıkan beşeri coğrafyayı çözümleme potansiyelini artırmaktadır.Son bölümde, Akdeniz’de mobilitenin gelişmesi bir bağımsız değişken olarak kullanılarak, mobilitedeki gelişmelerin Akdeniz ve Akdenizlilik olgularına ilişkin nesnel ve öznel sonuçları çözümlenmeye çalışılmaktadır. Bunun için on bin yıllık Akdeniz tarihi altı döneme ayrılmakta, her dönemde mobilite ve Akdeniz’in iç-dış ilişkilerinin gelişmeleri irdelenerek Faruk Tabak’ın kullandığı metafora paralel olarak Akdeniz’in nasıl solduğu ortaya konmaktadır

Keywords

Mobilite, tarihi coğrafya, Akdeniz, Akdenizlilik, ulus devletler

Mediterranean, Mediterraneanism, and Mobility

Abstract

Mobility is a productive concept to comprehend Mediterranean and Mediterraneanism and their transformation in time. In this article, I will contribute to this quest in three stages.In the first stage, I will focus on the concepts of Mediterranean and Mediterraneanism. As a term of physical geography, Mediterranean refers to sea whose borders and extent are definitely determined. However, as a term of human geography, it acquires a meaning that defines a basin, which is formed by the sea and its surrounding land. This concept is constructed and therefore its extent is not definitive. Its extent and meaning have been defined in different ways by various researchers. We can consider the majority of work on Mediterranean as historical-geographical that borrow the concept of Mediterranean from human geography.An important part of research takes Mediterraneanism rather than Mediterranean as its center. These studies are directed towards uncovering and making feel the “Mediterraneanism”, containing the totality and diversity of life in this geography. We should consider this effort not only as a quest for nostalgia but as reflection of a desire to consider Mediterranean of the 21st century as a sea of peace and cooperation instead of a field of conflict.Since the main objective of this article is to analyze the effects of mobility on the Mediterranean and Mediterraneanism, the second part provides a detailed framework on the relation between mobility and society. Mobility is defined as the capacity of humans, objects, and ideas/information to move or to be moved freely and easily, which is a comprehensive definition. Considering in this way mobility as three-dimensional increases its potential to analyze the human geography that emerges in this place.In the last part, by taking Mediterranean as an independent variable, I will try to analyze how the changes in mobility affected Mediterranean and Mediterraneanism. To do this, I have divided the 10,000-years of Mediterranean history into six parts and focused on the developments of Mediterranean internal and external relations and reveal in parallel with the metaphor used by Faruk Tabak how the Mediterranean faded away

Keywords

Mobility, historical geography, Mediterranean, Mediterraneanism, nationstates

References

• Abulafia, David. Büyük Deniz: Akdeniz’de İnsanlık Tarihi. Çeviren Gül Çağalı Güven. İstanbul: Alfa Yayıncılık, 2012.
• Archer, Margaret S. Making Our Way Through the World: Human Reflextivity and Social Mobility. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
• Bratianu, George Ioan. Recherches sur le commerce génois dans la mer Noire au XIIIème siècle. Paris: Librairie Orientaliste Paul Geuthner, 1929.
• Braudel, Fernand. The Mediterranean and the Mediterranean World in the Age of Philip II, 2 cilt. Çeviren Siân Reynolds. New York: Harper and Row Publishers, 1972.
• Broodbank, Cyprian. The Making of the Middle Sea: A History of the Mediterranean from the Beginning to the Emergence of the Classical World. Londra: Thames & Hudson Ltd, 2013.
• Broodbank, Cyprian. Orta Deniz’in Yapımı: Başlangıçtan Klasik Dünya’nın Doğuşuna Kadar Akdeniz’in Tarihi. Çeviren Ebru Kılıç. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Brunn, Stanley D. ve Thomas R. Leinbach, der. Collapsing Space and Time: Geographic Aspects of Communication and Information. New York: Harper Collins Academic, 1991.
• Burckhardt, Jacob. İtalya’da Rönesans Kültürü, 2 cilt. Çeviren Bekir Sıtkı Baykal. İstanbul: Maarif Basımevi, 1957-1958.
• Crowley, Roger. İmparatorlukların Denizi Akdeniz. Çeviren Cihat Taşçıoğlu. İstanbul: April Yayıncılık, 2008.
• Çolak, Kamil. “Mısır’ın Fransızlar Tarafından İşgali ve Tahliyesi (1798-1801)”. SAÜ Fen ve Edebiyat Dergisi 10, no. 2 (2008): 141-183.
• Daş, Mustafa ve Türkmen Töreli. “XIV. ve XIX. Yüzyıllarda Batılı Seyyahların Gözüyle Karadeniz Ticareti”. Tarih Boyunca Karadeniz Ticareti ve Canik içinde, derleyen Osman Köse, 843-848. Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları, 2013.
• Esin, Ufuk. İlk Üretimciliğe Geçiş Evresinde Anadolu ve Güneydoğu Avrupa (G.Ö. 10500-7000 Yılları Arası), 2 cilt. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1979- 1981.
• Gibbon, Edward. Roma İmparatorluğu’nun Gerileyiş ve Çöküş Tarihi, 3 cilt. Çeviren Asım Baltacıgil. İstanbul: Bilim Felsefe Sanat Yayınları, 1987.
• Harris, Wendell V. “The Mediterranean and Ancient History”. Rethinking the Mediterranean içinde, derleyen William Vernon Harris, 1-44. Oxford, New York: Oxford University Press, 2005.
• Heykel, M. Hasaneyn. Kahire Dosyası. Çeviren Berin Büktaş. Ankara: Bilgi Yayınları, 1974.
• Holt, Peter Malcolm. Haçlılar Çağı: 11. Yüzyıldan 1517’ye Yakındoğu. Çeviren Özden Arıkan. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
• Horden, Peregrine. “Travel Sickness: Medicine and Mobility in the Mediterranean From Antiquity to Renaissance”. Rethinking the Mediterranean içinde, der. W. V. Harris, 179- 199. Oxford, New York: Oxford University Press, 2005.
• Horden, Peregrine ve Nicholas Purcell. Corrupting Sea: A Study of Mediterranean History. Oxford: Blackwell Publishers, 2000.
• İnalcık, Halil. “The Ottoman State: Economy and Society. 1300-1600”. An Economic and Social History of the Ottoman Empire 1300-1914 içinde, derleyen Halil İnalcık ve Donald Quataert, 9-409. Cambridge: Cambridge University Press, 1994.
• Kocabaş, Ufuk. “İstanbul Üniversitesi Yenikapı Batıkları”. İstanbul Arkeoloji Müzeleri 1. Marmaray-Metro Kurtarma Kazıları Sempozyumu Bildiriler Kitabı 5-6 Mayıs 2008 içinde, derleyen Ufuk Kocabaş, 5-6. İstanbul, 2010.
• Kuran, Timur. Yollar Ayrılırken: Ortadoğu’nun Geri Kalma Sürecinde İslam Hukukunun Rolü. Çeviren Nurettin Elhüseyni. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2012.
• Landels, J.G. Engineering in the Ancient World. Londra: Chatto & Windus, 1980.
• Lane, Frederic Chapin. Venice, A Maritime Republic. Baltimore: The John Hopkins University Press, 1973.
• Mabro, Robert. The Egyptian Economy 1952-1972. Oxford: Clarendon Press, 1974.
• Millas, Herkül. Yunan Ulusunun Doğuşu. İstanbul: İletişim Yayınları, 1994.
• Necipoğlu, Gülru. Sinan Çağı: Osmanlı İmparatorluğu’nda Mimari Kültür. Çeviren Gül Çağalı Güven. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Örenç, Ali Fuat. Yakındönem Tarihimizde Rodos ve Oniki Ada. İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 2006.
• Saul, Norman E. Russia and the Mediterranean, 1797-1807. Chicago: University of Chicago Press, 1970.
• Sert, Özlem. “Aktif ve Demokratik Bir Yerel Yönetim Olarak İzmir İçin Bir Kimlik Politikası”, İzmir Büyükşehir Belediyesi İçin Yapılmış Bir Çalışma, 2011.
• Tekeli, İlhan ve Selim İlkin. Türkiye ve Avrupa Topluluğu I ve II. Ankara: Ümit Yayıncılık, 1993.
• Totan, Serhat. “Yeraltı ağı ile ağaçlar arasında büyük dayanışma, iletişim ve koruma var”. Erişim tarihi 6 Haziran 2017. http://herkesicinbilimteknoloji.com/haberler/ surdurulabilirlik/yeralti-agi-ile-agaclar-arasinda-buyuk-dayanisma-iletisim-ve- koruma-var.
• Turan, Şerafettin. Türkiye-İtalya İlişkileri. İstanbul: Metis Yayınları, 1990.
• Van Loon, Hendrik Willem. Ships and How They Sailed the Seven Seas (5000 B.C.-A.D. 1935). New York: Somerset Books, 1935.
• Yılmaz, Özgür. “20. Yüzyılın Başlarında Samsun Limanı: Fransız Konsolosu H. de Cortanze’nin Raporlarına Göre”. Tarih Boyunca Karadeniz Ticareti ve Canik içinde, der. Osman Köse, 181-195. Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları, 2013.
• Yılmaz, Özgür. “Victor Fontainer’nin Trabzon Konsolosluğu (1830-1832)”. OTAM 35 (Bahar 2014): 153-195.
• Zimmern, Alfred Eckhard. The Greek Commonwealth: Politics and Economics in Fifth-century Athens. Londra: Oxford University Press, 1931.