MENGÜ ERTEL’İN TASARIM ÜSLUBU (AFİŞ TASARIMLARI ÖRNEĞİ)

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 17, 259 - 279, 31.12.2022

Merve Gökalan , Orhan Sevindik

https://doi.org/10.54707/meric.1133170

Öz

Cumhuriyet’in kuruluş döneminde ortaya çıkan ve usta sanatçıların etkili desteği ile gelişen grafik tasarım sanatı, başarılı işlerle meyvelerini toplamaya başlamıştır. Grafik tasarım alanında Cumhuriyet dönemi sanatçısı olarak akla ilk gelen unutulmaz isim İhap Hulusi Görey’dir. Görey gibi Türkiye’de adından yapmış olduğu tasarımlarla -özellikle tiyatro afiş tasarımları- söz ettiren bir diğer grafik tasarımcı olan Mengü Ertel, Güzel Sanatlar Akademisi’nden itibaren batı tasarım dilini takip etmiştir. Polonya afişlerinin özgün duruşunu kendi tasarım diline yakın görse de, zaman içerisinde afiş tasarımlarında kendine özgü bir üslubu yakaladığı ve özgünleştiği yapmış olduğu tasarımlarda kendini göstermektedir. Yapılan bu araştırma, Mengü Ertel tarafından tasarlanan afişlerdeki, Ertel’e özgü üslubu, dönemin tasarım yaklaşımlarını da dikkate alarak incelemeyi amaçlar. Araştırma, “Mengü Ertel’in Afiş tasarımlarındaki üslup nasıldır?” sorusunun cevabını aramış ve bu bağlamda Ertel’in afiş tasarımları, tarama modeline bağlı olan “içerik analizi’ tekniğini kullanarak incelenmiştir. Araştırmada Mengü Ertel tarafından tasarımı yapılan 103 afiş analiz edilmiştir. Elde edilen bulgular, Mengü Ertel’in tasarım üslubunda kendine özgü desenlerin ön planda olduğu, kullanmış olduğu tipografik unsurların bilgi vermenin yanında bir tasarım nesnesi olarak da aktif olarak kullanıldığı görülmüştür. Özellikle renk seçiminde tüm afişlerine yansıyan bir renk paletinin olduğu tespit edilmiştir. Mengü Ertel’in hazırladığı afiş tasarımları incelendiğinde yaşanılan ekonomik çaresizlik sanatçının tasarımlarında ki başarısına engel olmamış tiyatro sanatına duyduğu sevgi ve merakı afiş tasarımları ekseninde yoğunlaştırarak özgün tasarımlar ortaya çıkarmıştır. Ayrıca araştırma, Mengü Ertel hakkında oldukça az olan akademik çalışmaya katkı sağlayarak Türkiye’nin önemli bir grafik tasarımcısı hakkında bilgi birikiminin oluşturulmasını da kendine yan bir hedef olarak belirlemiştir.

Anahtar Kelimeler

Grafik Tasarımı, Afiş, Mengü Ertel, Tasarım, Üslup

MENGÜ ERTEL'S DESIGN STYLE (SAMPLE OF POSTER DESIGNS)

Öz

The art of graphic design, which emerged in the establishment phase of the Republic and developed with the effective support of master artists, started to blossom through successful works. In the field of graphic design, the first unforgettable name that comes to mind as a Republican era artist is İhap Hulusi Görey. Another graphic designer, Mengü Ertel, who, like Görey, has made a name for himself in Turkey with his designs -especially theatrical poster designs-, has followed the western design language since the Academy of Fine Arts. Although he considered the original stance of Polish posters as close to his own design language, it is visible in the designs he made that he has captured a unique style in poster designs and became original over time. This research aims to analyze the Ertel-specific style in the posters designed by Mengü Ertel, taking into account the design approaches of the period. The research seeks to answer the following question: “How is the style in the poster designs of Mengü Ertel?” In this context, Ertel's poster designs were examined using the "content analysis" technique, which is based on the survey model. In the research, 103 posters designed by Mengü Ertel were analyzed. The findings show that unique patterns are at the forefront in Mengü Ertel's design style, and the typographic elements he used not only provide information, but are also actively used as design objects. It is identified that there was a color palette that was reflected in all posters, especially in selecting the colors. When the poster designs prepared by Mengü Ertel were examined, the economic desperation experienced did not prevent the artist from being successful in his designs, and he concentrated his love and curiosity for the art of theater on the axis of poster designs and created original designs. In addition, the research has set as a side goal of creating knowledge about a crucial graphic designer in Turkey by contributing to the very few academic studies about Mengü Ertel.

Anahtar Kelimeler

Graphic Design, Poster, Mengü Ertel, Design, Style

Kaynakça

• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2007). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri - SPSS Uygulamalı. Sakarya Yayıncılık.
• Arıcan, B. (2012). Grafik Tasarımın Sanata Etkileri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Haliç Üniversitesi.
• Arkitera (2014). Polonya’da Yüzyıllık Afiş Tasarımı. https://www.arkitera.com/haber/polonyada-yuzyillik-afis-tasarimi / E. T.: 07.02.2022
• Arlı, E. (2017). Grafik Tasarımda Fotoğraf ve Göstergebilim [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaptan, A. Y. (1996), Afişte İllüstrasyonun Yeri ve Önemi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Ondokuz Mayıs Üniveristesi.
• Kaplan, K. (2015), Tiyatro Afişlerinin Grafik Tasarım İlkeleri Bakımından Analizi ve Eğitsel Açıdan Değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Nobel Yayıncılık.
• Kulakoğlu, O. (2019), Günümüz Sinema Filmi Tanıtım Sürecinde Üretilen Filk Afiş Türleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Meegs, P. B. (2012). Meggs’ History of Graphic Design. (5th ed.). John Wiley and Sons, Inc.
• Mengü Ertel - Hayatı Bölüm II. (2021) https://www.menguertel.com/bolum-ii/E. T.: 07.11.2021
• Mengü Ertel - Hayatı Bölüm I. (2021) https://www.menguertel.com/bolum-i/ E. T.: 07.11.2021
• Selamet, S. (2011). Türk Grafik Sanatlar Tarihine Alternatif Bir Yaklaşım: Osmanlı’dan Grafik Yansımalar. Marmara İletişim Dergisi, (18), 239-251.
• Özdemir, F. ve Kurt, H. (2018). Jan Tschichold’dan Bugüne Yeni Tipografi. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 4 (2), 86-101. https://dx.doi.org/10.22252/ijca.530695
• Özpolat, K. (2020a). T.C. Sağlık Bakanlığı Tarafından COVID19 Pandemisine Yönelik Yapılan Afiş Tasarımlarının İncelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30 (2), 273-285. https://dx.doi.org/10.18069/firatsbed.724103
• Özpolat, K. (2020b). Mengü Ertel’in tiyatro afişleri üzerine bir inceleme. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(103), 208-219. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.41740
• Serin, A.Y., Sülür, E.N. ve Yavuz, E. (2006), Çağdaş Dünya ve Türk Afiş Sanatı Bağlamında, Türk Afiş Ustası İhap Hulusi Görey’in Tamamlanmamış Afişlerine Bir Eleştirel Bakış. Güzel Sanatlar Dergisi, 17, 113-123.
• Soğuksu, N. (2015) Pop Art’ın Grafik Tasarım Üzerindeki Etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], İstanbul Arel Üniversitesi.
• Tanrıkulu, M. (2009). Grafik Tasarım Ürünlerinden Afişin Bir Propaganda Aracı Olarak Kullanılması [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Mustafa Kemal Üniversitesi.
• Turani, A. (2011). Prehistoryadan Günümüze İnsanlığın Yarattığı Dört Temel Ekonomi ve Bunların Yaşam, Kültür ve Güzel Sanatlar Üzerine Etkileri. Sanat ve Tasarım Dergisi, 1 (8), 25-33.
• Tuzcu Tığlı, İ. (2012). Film Afişleri Tasarımında Göstergeler: Prof. Yurdaer Altıntaş’ın Film Afişleri Çözümleme Örneği [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Kültür Üniversitesi.
• Twemlow, A. (2008). Grafik Tasarım Ne İçindir? Yem Yayın.
• Uçar, T. O. (2019). Türkiye’de Bağımsız Sinema Üzerine Bir İnceleme: Emin Alper, Pelin Esmer ve Tolga Karaçelik [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yaşar Üniversitesi.
• Artan, H. İ. ve Uçar, F. (2018). Kaligrafi ve Tipografinin Afiş Sanatına Yansımaları. Akademik Sanat, 3 (6), 10-27. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/akademiksanat/issue/42391/435333
• Bektaş, D. (2011). Bir Meşk Gibi. Yapı Kredi Yayınları.
• Becer, E. (2009). İletişim ve Grafik Tasarım. Dost Kitapevi Yayınları.
• Berg, B. L. ve Lune, H. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (Çev. Ed. Aydın, H.). Eğitim Yayınevi.
• Boztaş, E. (2004). Grafik Tasarım Bilgisayar Destekli Paket Program Olarak Afiş [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Çakır, E. (2008), Cumhuriyet Dönemi Afiş Sanatında Başlangıcından Günümüze Tipografi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Çilingir, A. (2020). Ulusal Sinema Hareketi Çerçevesinde Halit Refiğ Sinemasında Doğu- Batı İkilemi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Çilingir, S. (2020). Sürrealizm Akımının Polonyalı Afiş Sanatçıları Üzerine Etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Danacı, E. (2003), İhap Hulusi Görey ve Harf İnkilabı’ndan Günümüze Afiş Sanatının Gelişim Süreci [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Demir, H. (2010). Geçmişten Günümüze Grafik Tasarımın İşlevi ve Başlıca Gelişim Evreleri. Sanat Dergisi, (4), Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunigsfd/issue/2592/33350
• Dinçeli, D. (2020), Modernizm Süreci İçerisinde Tiyatro Afişlerinin Yorumu ve Uygulanması [Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi.
• Gayret, T. (2018), Türkiye’de Grafik Tasarım ve Animasyon Sanatı Tarihi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Gümüştekin, N. (2012). İki Polanyalı Grafik Tasarımcı-Henryk Tomaszewski ve Franciszek Starowieyski– Örneğinde II. Dünya Savaşı Sonrası Tiyatro Afişleri. Sanat Dergisi, 0 (21), 63-74.
• Gümüştekin, N. (2013), Rengin Bir Grafik Tasarım Ürünü Olarak Afişe Katkısı: Tarihsel Bir İnceleme. YEDİ: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, Kış, 2013, 9:35-50.
• Haştemoğlu, D. (2014), Grafik Tasarımda Çağdaş Yönelimler: Yurdaer Altıntaş, Sadık Karamustafa ve Bülent Erkmen [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• İltaş, U. C. (2019), Türk Tiyatro Afişleri ve Devlet Tiyatroları İçin Afiş Tasarımları [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yakın Doğu Üniversitesi.
• Kahraman, A.D. ve Durgutluoğlu, S. (2019). Rengin Afişe Katkısı ve Mengü Ertel. İdil, 56 (2019 Mayıs), 495-501. https://dx.doi.org/10.7816/idil-08-56-07 https://dx.doi.org/10.7816/idil-08-56-07.
• Kaptan, A. Y. (1996), Afişte İllüstrasyonun Yeri ve Önemi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Ondokuz Mayıs Üniveristesi.
• Kaplan, K. (2015), Tiyatro Afişlerinin Grafik Tasarım İlkeleri Bakımından Analizi ve Eğitsel Açıdan Değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Nobel Yayıncılık.
• Kulakoğlu, O. (2019), Günümüz Sinema Filmi Tanıtım Sürecinde Üretilen Filk Afiş Türleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Meegs, P. B. (2012). Meggs’ History of Graphic Design. (5th ed.). John Wiley and Sons, Inc.
• Mengü Ertel - Hayatı Bölüm II. (2021) https://www.menguertel.com/bolum-ii/E. T.: 07.11.2021
• Mengü Ertel - Hayatı Bölüm I. (2021) https://www.menguertel.com/bolum-i/ E. T.: 07.11.2021
• Selamet, S. (2011). Türk Grafik Sanatlar Tarihine Alternatif Bir Yaklaşım: Osmanlı’dan Grafik Yansımalar. Marmara İletişim Dergisi, (18), 239-251.
• Özdemir, F. ve Kurt, H. (2018). Jan Tschichold’dan Bugüne Yeni Tipografi. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 4 (2), 86-101. https://dx.doi.org/10.22252/ijca.530695
• Özpolat, K. (2020a). T.C. Sağlık Bakanlığı Tarafından COVID19 Pandemisine Yönelik Yapılan Afiş Tasarımlarının İncelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30 (2), 273-285. https://dx.doi.org/10.18069/firatsbed.724103.
• Özpolat, K. (2020b). Mengü Ertel’in tiyatro afişleri üzerine bir inceleme. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(103), 208-219. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.41740.
• Serin, A.Y., Sülür, E.N. ve Yavuz, E. (2006), Çağdaş Dünya ve Türk Afiş Sanatı Bağlamında, Türk Afiş Ustası İhap Hulusi Görey’in Tamamlanmamış Afişlerine Bir Eleştirel Bakış. Güzel Sanatlar Dergisi, 17, 113-123.
• Soğuksu, N. (2015) Pop Art’ın Grafik Tasarım Üzerindeki Etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], İstanbul Arel Üniversitesi.
• Tanrıkulu, M. (2009). Grafik Tasarım Ürünlerinden Afişin Bir Propaganda Aracı Olarak Kullanılması [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Mustafa Kemal Üniversitesi.
• Turani, A. (2011). Prehistoryadan Günümüze İnsanlığın Yarattığı Dört Temel Ekonomi ve Bunların Yaşam, Kültür ve Güzel Sanatlar Üzerine Etkileri. Sanat ve Tasarım Dergisi, 1 (8), 25-33.
• Tuzcu Tığlı, İ. (2012). Film Afişleri Tasarımında Göstergeler: Prof. Yurdaer Altıntaş’ın Film Afişleri Çözümleme Örneği [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Kültür Üniversitesi.
• Twemlow, A. (2008). Grafik Tasarım Ne İçindir? Yem Yayın.
• Uçar, T. O. (2019). Türkiye’de Bağımsız Sinema Üzerine Bir İnceleme: Emin Alper, Pelin Esmer ve Tolga Karaçelik [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yaşar Üniversitesi.
• Umur, G. (2009), Türkiye’de Grafik Tasarımda Afiş ve Türk Sinema Afişlerinin 1904’ten Bugüne Gelişimi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Ülüş, Emel (2010), Atilla Atar’ın Taşbaskı (Litografi) Uygulamaları ve Türk Baskıresim Sanatına Katkısı [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Dokuz Eylül Üniveristesi.
• Ünsal, M. (2014), Grafik Tasarımda Görsel Bütünlük Oluşturmada Tipografi ve Görseller Arasındaki İlişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi.
• Yamur, B. (2019), Türk Sineması Film Afişlerinin Grafik İncelemesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi.
• Yarar, Z. (2021, Mayıs). İhap Hulusi Görey. Markut Endüstriyel Tasarım Dergisi, 9. Erişim adresi: https://www.markut.net/sayi-9/ihap-hulusi-gorey/ (E. T.: 07.11.2021)
• Yegen, A. C. (2020), Paleotik Çağdan Bugüne: Bir Duygu İfade Aracı Olarak Mağara Resimlerinden Emoji, Animoji, Memojilere [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Yeşilyurt, Ş. (2018), Tiyatro Afişlerinin Göstergebilimsel Açıdan İncelenmesi ve Oyun Atölyesi Tiyatrosu için Afiş Tasarımı [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Yiğitaslan, N. İ. (2019), Prof. Dr. Yurdaer Altıntaş’ın Tiyatro Afişlerinin Göstergebilimsel Analizi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ordu Üniversitesi.
• Görsel ve İncelenen Mengü Ertel Afiş Tasarımları Kaynakça
• Bektaş, D. (2011). Bir Meşk Gibi. Yapı Kredi Yayınları
• Görüntü 1- Mengü Ertel’in Devlet Opera ve Balesi İçin Hazırladığı Afiş Tasarımları.
• (Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü Arşiv Ve Bilgi Bankasından Alınmıştır)