GAZHANELERDE DÖNÜŞÜMÜN DUBLİN İLKELERİ KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ ve YEDİKULE GAZHANESİ İŞLEV ÖNERİSİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 18, 70 - 93, 29.04.2023

Selin Arabulan , Bünyamin Demirel

https://doi.org/10.54707/meric.1271910

Öz

19.yüzyılda varlığı yoğun olarak hissedilen Sanayi devrimi teknolojiye yön verdiği kadar şehirlerin kentleşme süreçlerine de yön vermiştir. Ulaşım ağları, bu ağlara ve su kaynaklarına yakın konumlanan geniş kapsamlı sanayi tesisleri, tesis çalışanları için üretilen konut ve lojmanlar dönemin kentlere kattığı önemli donatılardır. Nüfus artışları ve hızlı şehirleşme hareketleri ile kentlerin merkezlerinde kalan bu sanayi alanları 1950’li yıllardan itibaren değişen üretim sistemleri nedeniyle terk edilmişlerdir. Bu merkezi konumları ve geniş kullanım potansiyelleri nedeniyle tüm dünyada kentsel dönüşüm ve yeniden işlevlendirme projelerinin cazip alanları haline gelmişlerdir.
Çalışmada, kullanım dışı kalmış endüstriyel miras alanlarından Yedikule gazhanesine odaklanılmıştır. Bu yapının atıl durumundan çıkarılarak güncel ve doğru bir işlevle sürecine devam etmesi ve kentsel belleğe katkıda bulunması hedeflenmektedir. Doğru işlevi belirleyebilmek amacıyla önce endüstri mirasının belgelenmesine, korunmasına, konservasyonuna, değerinin anlaşılmasına yardımcı olmak amacıyla 2011 yılında kabul edilen Dublin ilkeleri açıklanmış ve tablolaştırılmıştır. Gazhane yapılarının tanınır dünya örnekleri Viyana Simmering ve Londra King’s Cross Gazhaneleri ve ülkemizde işlevlendirilmiş Hasanpaşa ve Kuzguncuk Gazhane yapıları ilke tabloları yardımıyla çözümlenmiş ve değerlendirilmiştir.
Çalışma konusu Yedikule Gazhane birimleri detaylı olarak tanımlanmıştır. Yapıyı alan olarak seçen mimari yarışmalar ve araştırma içerikli yazılı materyaller işlev önerisi açısından derlenmiştir. Bulgular değerlendirilip yorumlanarak öneri geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Endüstriyel Miras, Yeniden İşlevlendirme, Sanayi Devrimi, Toplumsal Bellek, Gazhane Yapıları, Yedikule Gazhanesi.

Kaynakça

• Arkitera a (2022). Gaz Deposu Havzasının Parka Dönüşümühttps://www.arkitera.com/haber/gaz-deposu-havzasinin-parka-donusumu/,adresinden 15.12.2022 tarihinde alınmıştır.
• Arkitera b (2022). Hasanpaşa Gazhanesinin Bilinemeyen Geleceğihttps://www.arkitera.com/haber/hasanpasa-gazhanesinin-bilinemeyen-gelecegi/adresinden 15.12.2022 tarihinde alınmıştır.
• Arkitera c (2022). Çuhardaroğlu Alüminyum 2016 Öğrenci Proje Yarışmasıhttps://www.arkitera.com/etiket/cuhadaroglu-aluminyum-2016-ogrenci-proje-yarismasi/adresinden 02.03.2023 tarihinde alınmıştır.
• Büyüktaşkın, H. A. A. ve Türkel, E. (2019).Geçmişten Günümüze Gazometre Yapıları ve Dolmabahçe Gazometresi İçin Olası İşlevlendirme Önerileri,TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, (19), 55-74.
• Cmmimarlik (2023). Yedikule Gazhanesi, https://cmmimarlik.com.tr/proje/yedikule-gazhanesi/adresinden 02.03.2023 tarihinde alınmıştır.
• Çuhadaroğlu (2016).https://cms.cuhadaroglu.com/uploads/%C3% 96%C4%9Frenci%20Proje%20Yar%C4%B1%C5%9Fmas%C4%B1%202016.pdfadresinden 02.03.2023 tarihinde alınmıştır.
• Ercivan, A. (2004).“Gazhanelerin Yeniden İşlevlendirilmesi”,[Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Eskiistanbul (2022) Yedikule Hava Fotoğrafı, http://www.eskiistanbul.net/4760/yedikule-hava-fotografi-1952adresinden 21.11.2022 tarihinde alınmıştır.
• Gadararchitecture (2022). Gazhane İstanbul www.gadarchitecture.com/tr/gazhane-istanbul, adresinden 21.11.2022 tarihinde alınmıştır.
• Gedik, Ü. (2019).“İşlevselliğini Yitiren Kent İçi Sanayi Alanlarının Dönüşümü: Ankara İli İskitler Küçük Sanayi Sitesi Örneği”[Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Gülay, A. (2019).“Endüstriyel Mirasın Korunması Ve Turizm Açısından Değerlendirilmesi: Zonguldak İli Örneği”[Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi].Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Icomos (2023) Endüstri Mirası Sitleri, Yapıları, Alanları ve Peyzajlarının korunması için ICOMOS-TICCIH ortak ilkeleri Çeviri: Zeynep Ahunbay, 2017 ,http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0914779001536912340.pdfadresinden 01.02.2023 tarihinde alınmıştır.
• İBB (2017), İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı, Kültür Varlıkları Projeler Müdürlüğü, Yedikule Gazhanesi Yenileme Alanı Rölöve Proje Raporu.
• İBB (2022). Müze Gazhaneye Kardeş Geliyorhttps://www.ibb.istanbul/arsiv/40375/muze-gazhaneye-kardes-geliyor adresinden18.07.2022 tarihinde alınmıştır.
• İlknur, A. R. ve Başar, M. E. (2021). Mimari Miras Yapılarına Önerilen Yeni İşlevlerin Kullanıcı Katılımlı Seçim Sonuçlarının Bellek Aktarımı Bağlamında Değerlendirilmesi: Uluağaç Rum Okulu Örneği, HumanitiesSciences, 16(2), 86-106.
• Kariptaş, S.F., Erdinç, J. ve Diçer, B. (2015). Endüstriyel Mirasın Kentlerdeki Kültürel Sürdürülebilirlik Bağlamında İncelenmesi, 2nd International SustainableBuildingSymposium, 512-516.
• Kavut, E. ve Selçuk, H.E. (2022). Tarih Endüstri Yapılarının Yeniden İşlevlendirilmesinde Parazit Mimari Kullanımı: Santral İstanbul ve Müze Gazhane, MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (25), 198-220.
• Kültürenvanteri a (2022). Yenikule Gazhanesihttps://kulturenvanteri.com/tr/yer/yedikule-gazhanesi/#16/40.990723/ 28.923069, adresinden 06.10.2022 tarihinde alınmıştır.
• Kültürenvanteri b (2022). Kuzguncuk Gazhanesihttps://kulturenvanteri.com/arastir/d/?_ara=kuzguncuk+gazhanesiadresinden 11.05.2022 tarihinde alınmıştır.
• Li, H. (2020).History, TypesandRegeneration of Gasholders. 2nd International Conference on Architecture: Heritage, TraditionsandInnovations (AHTI 2020), 318-324, Atlantis Press.
• Manifold.press (2021). Gazometrelerin Potansiyeli, https://manifold.press/gazometrelerin-potansiyeli.adresinden 23.11.2021 tarihinde alınmıştır.
• Mazak, M. (2015). İstanbul Gazhaneleri, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, https://istanbultarihi.ist/358-istanbul-gazhaneleri, adresinden 06.10.2022 tarihinde alınmıştır.
• Mimarlikdergisi,http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=407&RecID=4114, adresinden 06.10.2022 tarihinde alınmıştır.
• Müzegazhane, https://muzegazhane.istanbul/erişim tarihi: 11.05.2022
• Özden, P. P. (2002).“Yasal ve Yönetsel Çerçevesiyle Şehir Yenileme Planlaması ve Uygulaması: Türkiye Örneği”[Yayınlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Özolcay, Ö. (2018). “Tarihi Endüstriyel Yapılarda Yeniden İşlevlendirme ve Kuzguncuk Gazhanesi Örneği” [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi].Maltepe Üniversitesi.
• Öztürk, S. S. ve Koramaz, E. K. (2020). Endüstri Mirasının Yeniden İşlevlendirilmesi ve Londra CoalDropsYard Alışveriş Merkezi Örneği, İstanbul Ticaret Üniversitesi Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi, 3(1), 121-135.
• Polyucee, http://www.polyucee.hk/cecspoon/lwbt/Case_Studies/Gasometer_City/pic01_plan.jpgerişim tarihi: 21.11.2022
• Saral, D.U. (2022) Yedikule’de Palimpsest, https://xxi.com.tr/i/yedikulede-palimpsest, 2017, adresinden 15.12.2022 tarihinde alınmıştır.
• Sözcü (2022). İmamaoğlu Duyurdu Yedikule Gazhanesi Açılıyor, https://www.sozcu.com.tr/2022/gundem/imamoglu-duyurdu-yedikule-gazhanesi-aciliyor-7255852/adresinden18.07.2022 tarihinde alınmıştır.
• Tabak, D. (2011). “Endüstriyel Miras Alanlarında Peyzaj Tasarımı Yaklaşımı Yedikule Gazhanesi Örneği” [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• The-dots, https://the-dots.com/projects/kx-gasholders-argent-kings-cross-regeneration-masterplan-162040, adresinden 15.12.2022 tarihinde alınmıştır.
• Timetoast, https://www.timetoast.com/timelines/hasanpasa-gazhanesi,adresinden 11.05.2022 tarihinde alınmıştır.
• Üsküdaristanbul, https://www.uskudaristanbul.com/firmadetay.asp?id=1410üadresinden 11.05.2022 tarihinde alınmıştır. Yavaşoğlu,
• F. ve Özgül, C. G. (2020). Endüstri Mirasının Korunması ve Dönüşümü: Malatya Şeker Fabrikası Yerleşkesi Örneği. İDEALKENT, 11(Kentleşme ve Ekonomi Özel Sayısı), 972-996.