FARS EDEBİYATINDA BAHÂRİYYE

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 271 - 278, 31.12.2019

Çetin Kaska

Öz

Bahâriyye
baharla ilgili olan ve bahara ait manasına gelmektedir. Bahâriyyelerde bahar
manzaraları, baharın güzelliği ve çiçekler soyut bir şekilde anlatılmaktadır.
Bahâriyye Fars şiir ve edebiyatında defalarca tekrarlanan konulardandır. Hicri
dördüncü yüzyılda kasidenin şekillenmesi ve revaç kazanmasıyla, birçok
kasidenin tegazül ve teşbîb bölümünde bahar tarif edilmiştir. Fars edebiyatında
en meşhur ilk bahâriyye Rûdekî’ye aittir. Şair Menûçihrî’nin musammatları Fars
şiirinin en görkemli bahâriyyeleridir. Bu şiirler daha sonraki şairler
tarafında sürekli taklit edilmiştir. Firdevsî’nin Şâhnâme’si hamasi
mazmunlar içermesine rağmen bahar mevsiminin üzerinde diğer mevsimlerden daha
fazla durulmuştur. Hâfız cihanın geçici olduğunu ve bahar vaktinin ganimet
bilinmesi gerektiğini ifade etmiştir. Senâî’den önce bahara asla tasavvufi bir
nazarla bakılmamış ve irfan ehli kimseler baharı Senâî’nin tarif ettiği şekilde
yorumlamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Bahâriyye, Fars Edebiyatı, Bahar, Hâfız

Kaynakça

• İbtihâc, Hûşeng, Âyine Der Âyine: Ber Gozîde-i Şiʻr, (hz. Muhammed Rızâ Şefîʻi-i Kedkenî, Tahran, 1369.
• İbrahimî, Cafer, Şukûfehâ-yi Şiʻr, Tahran, 1362.
• Lazar, Gilbert, Eş’âr-i Perâkende-i Kedîmterîn Şuʻarâ-yi Fârsî Zebân; Ez Hanzala-i Bâdğîsî Tâ Dakîkî, c.2, Tahran, 1341.
• Emîr Muizzî, Muhammed b. Abdulmelik, Dîvân, (hz. Abbâs İkbâl Âştiyânî) Tahran, 1318.
• Emînpûr, Kayser, Be Kûl-i Perestû, Tahran, 1375.
• Emînpûr, Kayser, Teneffüs-i Sobh, Tahran 1368.
• Bahâr, Muhammed Nakî, Dîvân, (hz. Mihrdâd Bahâr) Tahran, 1368.
• Bidîl-i Dihlevî, Abdulkadir b. Abdulhâlık, Külliyât-i Bidîl, (hz. Ekber Behdârevend ve Pervîz Abâsî-i Dâkânî) Tahran, 1376. Cemâlzâde, Muhammed Alî, Bahâr-i Îrân ve Bahâriye Der Şiʻr Fârsî, 1346.
• Cûveynî, Atâmelik b. Muhammed, Kitâb-i Târîh-i Cihânguşâ, (hz. Muhammed v. Abdulvehâb-i Kazvînî) Leiden, 1911-1937.
• Hâfız, Şemseddîn Muhammed, Dîvân, (hz. Pervîz Nâtil Hânlerî) Tahran, 1362.
• Halîl-i Şirvânî, Cemâleddîn, Nüzhetü’l-Mecâlis (hz. Muhammed Emîn Riyâhî) Tahran, 1366.
• Hayyâm, Ömer b. İbrahim, Rubâiyyât-i Hayyâm, (hz. Havâşî Muhammed Alî Frugî ve Kâsım Ganî) Tahran, 1373.
• Devletâbâdî, Pervîn, Ber Kâyik-i Ebrhâ, Tahran, 1373.
• Rahmândûst, Mustafa, Çeşme-i Nûr, Tahran, 1374.
• Rûdekî, Cafer b. Muhammed, Rûdekî; Âsâr-i Manzûm (Rusça Tercüme) Moskova, 1964.
• Zerînkûb, Abdulhüseyîn, Bahr Der Kûze: Nakd ve Tefsîr-i Kısehâ ve Temsîlât-i Mesnevî, Tahran, 1366.
• Zerînkûb, Abdulhüseyîn, Sirrenî; Nakd ve Tefsîr-i Kısehâ ve Temsîlât-i Mesnevî, Tahran, 1366.
• Saʻdî, Muslih b. Abdullâh, Gazelyât-i Saʻdî, (hz. Habîb Yağmâî) Tahran, 1361.
• Saʻdî, Muslih b. Abdullâh, Gülistân-i Saʻdî, (hz. Gulâmhüseyîn Yusufî) Tahran, 1361.
• Saʻdî, Muslih b. Abdullâh, Metn-i Kâmil-i Dîvân-i Şeyh Ecel Saʻdî-yi Şîrâzî, (hz. Mezâher Musafâ) Tahran, 1340.
• Senâî, Mecdûd b. Âdem, Dîvân, (hz. Müderris Rezevî) Tahran, 1320.
• Şâmlû, Ahmed, Der Cidâl Bâ Hâmûşî; Müntehib-i Çehârde Defter Şiʻr, Tahran, 1376.
• Şaʻbânnejâd, Efsâne, Yek Âsmûn Dû Âsmûn, Tahran, 1375.
• Şefîʻi Kedkenî, Muhammed Rızâ, Tâzyânehâ-yi Sulûk; Nakd ve Tahlîl-i Çend Kasîde Ez Hekîm Senâî, Tahran, 1372.
• Şefîʻi Kedkenî, Muhammed Rızâ, Suver-i Hayâl Der Şiʻr-i Fârsî, Tahran, 1366.
• Sâib, Muhammed Alî, Külliyât-i Sâib-i Tebrîzî, (hz. Emîrî-i Fîrûzkûhî) Tahran, 1333.
• Arif-i Kazvînî, Ebû’l-Kâsım, Külliyât-i Dîvân-i Şâdrevân Mîrzâ Ebû’l-Kâsım Arif-i Kazvînî, (hz. Abdurahmân Seyf Âzâd) Tahran, 1357.
• Attâr, Muhammed b. İbrahim, Muhtârnâme; Mecmûʻe-i Rubâiyyât, (hz. Muhammed Rızâ Şefîʻi Kedkenî) Tahran, 1375.
• Unsurî, Hasan b. Ahmed, Dîvân, (hz. Muhammed Debîr Seyâkî) Tahran, 1363.
• Ferruhî, Alî b. Cûlûğ, Dîvân, (hz. Muhammed Debîr Seyâkî) Tahran, 1371.
• Firdevsî, Ebû’l-Kâsım, Şahnâme-i Firdevsî, (hz. Jule Mule) Tahran,1369.
• Kâânî, Habîbullâh b. Muhammed Alî, Dîvân, (hz. Muhammed Cafer Mehcûb) Tahran.
• Kelîm-i Kâşânî, Ebû Tâlib, Dîvân, (hz. Muhammed Kahramân) Meşhed, 1369.
• Kiyânûş, Mahmûd, Bâğ-i Sıtârehâ, Tahran, 1356.
• Muşîrî, Ferîdûn, Bahâr Râ Bâver Kon, Tahran, 1347.
• Menûçihrî, Ahmed b. Kûs, Dîvân, (hz. Muhammed Debîr Seyâkî) Tahran, 1374.
• Mevlevî, Celâleddîn Muhammed b. Muhammed, Kitâb-i Mesnevî-i Maʻnevî, (hz. R.A. Nicholson) Tahran, 1360.
• Mevlevî, Celâleddîn Muhammed b. Muhammed, Külliyât-i Şems, (hz. Bediüzzamân Frûzânfer, Tahran, 1355.
• Nâsır Hüsrev, Dîvân, (hz. Müctebî Mînovî ve Mehdî Muhakik) Tahran, 1353.
• Nizâmî, İlyâs b. Yusuf, Sebʻe-i Hekîm Nizâmî, (Vahîd Destgirdî) Tahran, 1363; Nevbahâr, 1322.
• Yûşîc, Nîmâ, Mecmûʻe-i Kâmîl-i Eşʻâr-i Nîmâ Yûşîc: Fârsî ve Taberî, (hz. Sîrûs Tâhbâz, Tahran, 1375.
• Herâtî, Selmân, Ez Âsumân-i Sebz, Tahran, 1364.
• Humâî, Celâleddîn, Fenûn-i Belâgat ve Sanâʻât-i Edebî, Tahran, 1363.
• Yusufî, Gulâmhüseyîn, Vasf-i Tabîʻat Der Şiʻr-i Fârsî Tâ Hamle-i Moğol, Tahran, 1335.