Siyasi Kimliği ile Necdet Calp ve Halkçı Parti (1983-1985)

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 219 - 229

Rezzan Yücer

Öz

12 Eylül askeri yönetimi, Türkiye’nin siyasal yaşamını şekillendirirken siyaset dünyasını da yeniden
yapılandırmıştır. 1983 yılının Mart ayında çıkarılan Siyasal Partiler Yasası ile 12 Eylül 1980 askeri
darbesinden önce kurulmuş olan bütün partiler darbe gerçekleştikten sonra kapatılmışlardır. Kapatılan
partilerin yerine sağ ve sol kanatta birçok parti kurulmuştur. Sol kanatta kurulan partilerden birisi de Halkçı
Parti’dir (20 Mayıs 1983). Halkçı Parti, 12 Eylül 1980 askeri darbesi ile kapatılan Cumhuriyet Halk
Partisi’nin oylarını kendi bünyesinde toplamak ve böylece bir nevi sol kanadın temsilcisi olmak amacı ile
kurulmuştur. Necdet Calp özellikle Halkçı Parti’nin kurucusu olarak tanınmış önemli bir devlet ve siyaset
adamıdır. Siyasi hayatı boyunca devletin çeşitli kademelerinde çalışmış, Halkçı Parti’yi kurmadan önce de
Başbakanlık Müsteşarlığı görevinde bulunmuştur. Necdet Calp, 1983 yılında Genel Seçimler öncesi ANAP
lideri Turgut Özal ile birlikte katıldığı bir televizyon programında söz konusu Boğaziçi Köprüsü’nün
satılması konusu ile ilgili “Sattırmam efendim, sattırmam!” sözleri ile Türk halkının hafızasında yer
almıştır. Halkçı Parti, 6 Kasım 1983 tarihinde yapılmış olan Genel Seçimlerde gösterdiği başarıyı 25 Mart
1984 tarihli Yerel Seçimlerde gösterememiştir ve bunun üzerine sol kanatta yer alan, kuruculuğunu Erdal
İnönü’nün yaptığı Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) ile 3 Kasım 1985 tarihinde birleşme kararı almıştır.
Birleşme sonrası partinin ismi Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Halkçı Parti, SODEP, SHP, Necdet Calp, Turgut Özal, ANAP, 12 Eylül Askeri Darbesi.

Kaynakça

• Altan, C. (2005). Genel Seçimler- Yerel Seçimler İlişkisi (1983-2004). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 4(12), 174-190.
• BCA, Yer Bilgisi: 246-23-4, Belge Tarihi: 28.06.1954.
• BCA, Yer Bilgisi: 536-94-5, Belge Tarihi: 17.10.1980
• Biçici, M. & Doğru, D. (2024). 1980 Sonrasında Türkiye’de Sol Hareketler ve Sol Partiler. Asia Minor Studies, 12(1), 11-34.
• Bilâ, H. (1999). CHP 1919-1999. İstanbul: Doğan Kitapçılık.
• Cumhuriyet, (13 Eylül 1980). s.9.
• Cumhuriyet, (13 Mayıs 1983). s.1-11.
• Cumhuriyet, (20 Mayıs 1983). s.7.
• Cumhuriyet, (20 Mayıs 1983). s.1-11.
• Cumhuriyet, (21 Mayıs 1983). s.7.
• Cumhuriyet, (4 Haziran 1983). s.7.
• Cumhuriyet, (20 Temmuz 1983). s.7.
• Cumhuriyet, (26 Temmuz 1983). s.1.
• Cumhuriyet, (30 Ekim 1983). s.7.
• Cumhuriyet, (7 Kasım 1983). s.1.
• Cumhuriyet, (8 Kasım 1983). s.1.
• Cumhuriyet, (3 Mart 1984). s.7.
• Cumhuriyet, (26 Mart 1984). s.1.
• Cumhuriyet, (27 Mart 1984). s.6.
• Cumhuriyet, (2 Ocak 1985). s.7.
• Çavdar, T. (2004). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1950’den Günümüze), (3. Baskı). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Çavuşoğlu, H. (2022). 1983 Genel Seçimleri ve Anavatan Partisi. Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 8(1), 77-86.
• Çetinkaya H. (2 Kasım 1983). Calp: Holdinglerin Adaylarına Oy Vermeyin Dedi. Cumhuriyet, s.6.
• Çetinkaya H. & Köse T. (5 Şubat 1984). SODEP Lideri Erdal İnönü. Cumhuriyet, s.7.
• Doğan, Y. (23 Ekim 1983). Üç Lider Üç Yaklaşım. Cumhuriyet, s.1-11.
• Dursun, S. (2008). Türkiye’nin Güvenlik Algılamasındaki Değişim: 12 Eylül 1980 Askeri Müdahalesi Sonrası Dönem. ÇTTAD, 7(16-17), 421-433.
• Düzenli, K. (2021). Halkçı Parti’nin Politik Kimliği Üzerine Bir Değerlendirme. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 59-74.
• Ergül, T. (1995). Sosyaldemokraside Ayrışma Yılları. Ankara: Gündoğan Yayınları. Medeniyet ve Toplum Dergisi 228
• Gürbüz, A. V. (2013). HP-SODEP-SHP. Kabasakal, M. (Ed.). Türkiye’de Siyasal Partiler, (ss.146-162). İstanbul: Es Yayınları.
• Halkçı Parti TBMM Grubu İç Yönetmeliği (Tüzük), (1986). Ankara: TBMM Basımevi. Hürriyet, (28 Ekim 1983). s.1.
• İnönü, E. (1999). Anılar ve Düşünceler, 3. Cilt (9. Baskı). İstanbul: İDEA İletişim Hizmetleri.
• Karaer, İ. & Erişti, R. vd. (2014). Dünden Bugüne Başbakanlık (1920-2014), (2. Baskı). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Karakoç, S. (2022). Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP). Akademik Açı Dergisi, 2(1), 38-64.
• Keskin, Y. Z. & Akın, G. (2020). 12 Eylül Ara Rejimi Döneminde Türkiye’de Siyasi Gelişmeler (1980- 1983). Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (26), 703-724.
• Milliyet, (13 Eylül 1980). s.1-7.
• Milliyet, (23 Ekim 1983). s.1.
• Milliyet, (7 Kasım 1983). s.1.
• Mumcu, U. (8 Kasım 1983). Güven Bunalımı. Cumhuriyet, s.1.
• Özçelik, A. (2011). 1960’dan Günümüze Türk Siyasal Hayatı. İnan, S. ve Haytoğlu, E. (Ed.). Yakın Dönem Türk Politik Tarihi, (3. Baskı). Ankara: Anı Yayınları, 147-184.
• Polat, A. (2009). 1980 Sonrası Türkiye Solu: SHP Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Seçkin, A. (2019). Türk Siyasi Yaşamında Halkçı Parti. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
• Solak, İ. (17 Ekim 1983). Calp: İki Parti, Yüzlerce Milyonu Nereden Buluyor?. Hürriyet, s.13.
• Solak, İ. (19 Ekim 1983). HP’nin Güneşi Güneydoğu’da Parladı. Hürriyet, s.13.
• Soysal, M. (2023). Türkiye’de Veto Siyaseti Gölgesinde Demokrasiye Geçiş Süreci: 1983 Genel Seçimleri. Academic Socıal Resources, 8(54), 4006-4012.
• Tanör, B. & Boratav, K. ve Akşin, S. (2000). Türkiye Tarihi 5 Bugünkü Türkiye (1980-1995), 5. Cilt (3. Baskı). Akşin, S. (Ed.). İstanbul: Cem Yayınevi.
• TBMM Halkçı Parti Seçim Beyannamesi ve Programı, (1983). https://acikerisim.tbmm.gov.tr, Erişim Tarihi: 15 Şubat 2024.
• T.C. Anayasası Mevzuatı, (18 Ekim 1982). Tertip 5, 22, https://www.mevzuat.gov.tr, Erişim Tarihi: 15 Şubat 2024.
• Toprak, E. (2020). 1982 Anayasası’nın Hazırlanma Süreci. Turkuaz Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 1(2), 177-185.
• Uncular, B. (3 Kasım 1983). Sunalp, Özal’ı İnkarcılık, Calp’ı Komünistlerden Oy İstemekle Suçladı. Cumhuriyet, s.7.
• Yücel, M. S. (2006). Türkiye’nin Siyasal Partileri (1859-2005). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Zürcher, E. J. (1995). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, (1. Baskı). Göner, Y. S. (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.