Protest Bir Tavır Olarak Recep İvedik Tiplemesi

Year 2023, , 489 - 515, 15.03.2023

Kemal Çelik

https://doi.org/10.56720/mevzu.1218898

Abstract

Recep İvedik film serisi altı filmden oluşmakta olup içinde Türk sinema-sının en etkili komedi film karakterini barındırır. Bu seriye ait filmler Türki-ye’de en çok geliri elde etmiş ve pek çok gişe rekorunu kırmıştır. Filmlerin merkezî karakteri olan Recep İvedik, Şahan Gökbakar tarafından yaratılmıştır. Bir popüler kültür ikonu olarak İvedik hem popüler kültürü meşrulaştırır hem de onu sorgular. Filmlerin ulaştığı seyirci sayısının çokluğu göz önüne alındığında, İvedik’in genel kapsamlı bir temsil sunduğu söylenebilir. Bu bakımdan popüler kültür içindeki kitle davranışlarını yorumlamak için İvedik filmlerinin önemli veriler barındırdığı açıktır.
Bu çalışmanın amacı İvedik karakterinin popüler kültür ve kapitalist sisteme karşı koyma yollarını araştırmaktır. Bu çalışmada İvedik karakteri kapitalizm, sınıf farkı, hiyerarşi, toplumsal roller, yabancılaşma, uyumsuzluk üzerinden ele alınacaktır. Ayrıca bu çalışma bir popüler kültür ikonunun içinde yaratıldığı kültüre başkaldırma imkanını da araştıracaktır. Bu araştırma yapılırken eleştirel söylem analizi ve psikoanalitik film analizi kullanılacaktır.

Keywords

Recep İvedik, Popüler kültür, Kapitalizm, Yabancılaşma, İsyan

Recep Ivedik Typage as a Protest Attitude

Abstract

Recep Ivedik movie series includes six movies which has the most influ-ential character in the Turkish comedy movies. The movies of these series have the highest grossing Turkish movies. And also Ivedik movie breaks most of box Office record in Turkey. The main character of the movies Recep İvedik was created by Şahan Gökbakar. As a popular culture icon, Ivedik legalize popular culture, but also interrogate it. Considering the number of audiences reached by these movies, it is obvious that Ivedik is a representation of the vast majority of Turkish people. So Ivedik movies are helpful for the understanding mass behaviour in the popular culture.
The main purpose of this study is to analyze the ways of which Ivedik character resists popular culture and the capitalist system. In this study Ivedik character will be analyzed in terms of capitalism, class difference, hierarchy, social roles, alienation, absurd. This study questions if a popular culture icon revolt against the capitalist system in which it was created. In the study, the critical discourse analysis and the psychoanalytic movie analysis have been preferred as research methods.

Keywords

Recep Ivedik, Popular Culture, Capitalism, Alienation, Revolt

References

• “Yaktın Beni Baykal”, Milliyet, 6. 3. 2009, http://www.milliyet.com.tr/yaktin-beni-baykal-/yasam/sondakikaarsiv/06.03.2009/1067728/default.htm, (erişim tarihi: 10.11. 2021).
• Adorno, T. ve Horkheımer, M. (2009). Kültür Endüstrisi: Kitlelerin Aldatılışı Olarak Aydınlanma. Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi. Der. Theodor Adorno. İstanbul: İletişim. s.. 47-108.
• Alan, M. (1993). Kapitalizm Kültüru (R. H. Kır, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları. s. 263.
• Aslan, Z. (2012). Geçmişten Bugüne Eleştirel Bir Orta Sınıf Değerlendirmesi. Toplum ve Demokrasi, Yıl 6, Sayı 13-14, Ocak-Aralık, 2012, s.55-92.
• Aydın, D. G. (2010). Kapitalizmde Bireyin Sorgulanması: Yabancılaşma ve Demir Kafes. Amme İdaresi Dergisi. c. 43. s. 2, 17-32.
• Bakhtin, M. (1998). Carnival and the Carnivalesque, Cultural Theory and Popular Culture A Reader. John Storey(drl.). 2. Baskı, Londra: Prentice Hall. s.. 250-259.
• Baudrillard, J. (2008). Tüketim Toplumu: Söylenceleri, Yapıları. (H. Deliçaylı, F. Keskin, Çev.) bs. 3. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2011). Nesneler Sistemi. (O. Adanır, A. Karamollaoğlu, Çev.) bs. 2. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Bauman, Z. (2010). Etiğin Tüketiciler Dünyasında Bir Şansı Var Mı?. F. Çoban, İ. Katırcı, Çev.) Ankara: De Ki Yayınları.
• Bozkurt, V. (2011). Değişen Dünyada Sosyoloji: Temeller, Kavramlar, Kurumlar. 6. bs. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Brown, B. (1989). Marx, Freud ve Günlük Hayatın Eleştirisi: Sürekli Kültür Devrimine Doğru. (Y. Alogan, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bruce Brown, M. (1989). Freud ve Günlük Hayatın Eleştirisi: Sürekli Kültür Devrimine Doğru. (Y. Alogan, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Burak Göral, “Recep İvedik saygınlık peşinde”, Sabah,13.02.2009, http://arsiv.sabah.com.tr/2009/02/13/haber, FB9A220AF2454A8699D0D4CF6CE5BE4C.html, (erişim tarihi: 12.05.2021).
• Camus, A. (2010). Başkaldıran İnsan. (T. Yücel, “.) İstanbul: Can Yayınları.
• Christopher, L. (2006). Narsisizm Kültürü: Umutların Azaldığı Bir Çağda Amerikan Yaşamı. (S Öztürk, Ü. H. Yolsal, Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. s. 95.
• Erdoğan, İ. ve Alemdar, K. (2005). Öteki Kuram. Ankara: Erk.
• Ertuna, İ. Ö. (2005). Kapitalizmin Son Direnişi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Fisher, M. (2010). Kapitalist Gerçekçilik Başka Alternatif Yok Mu?, (G. Ç. Güven, Çev.) İstanbul: Habitus Yayıncılık.
• Fromm, E. (1993). Marx’ın İnsan Anlayışı, (K. H. Ökten, Çev.) İstanbul: Arıtan Yayınevi.
• Fromm, E. (1994). Sahip Olmak Ya Da Olmak. (A. Arıtan, Çev.) İstanbul: Arıtan Yayınevi. 5. bs.
• Fromm, E. (1996). Çağdaş Toplumların Geleceği. (G. Kaya, K. H. Ökten, Çev.) İstanbul: Arıtan Yayınevi.
• Gaulejac, V. (2013). İşletme Hastalığına Tutulmuş Toplum: İşletme İdeolojisi, Yönetsel İktidar ve Toplumsal Taciz. (Ö. Erbek, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gökçek, Y. Z. (2020). Türkiye'de Sinema Bölümlerinin İlk 10 Yılı (1982-1992) ve Film Çalışmalarının Yönelimleri . Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi , 18 (36) , 713-732 .
• Hall, S. (1998). Notes on Deconstructing the Popular. Cultural Theory and Popular Culture: A Reader. Der. John Storey, London: Prentice Hall. s.. 442-453.
• http://www.eksisozluk.com/show.asp?t=ivedikle%C5%9Fmek, (erişim tarihi: 10.04. 2021).
• Kemal Yılmaz, “Anti-entellektüellerin Recep İvedik buluşması”, Radikal, 11.02.2009, http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx? aType=RadikalDetayV3&ArticleID=921195&Date=25.04.2011&CategoryID=82.
• Kovel, J. (2000). Arzu Çağı: Radikal Bir Psikanalistin Gözlemleri. (F. Lekesizalın, A. Yılmaz, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Lash, C. (2006). Narsisizm Kültürü: Umutların Azaldığı Bir Çağda Amerikan Yaşamı. (S. Öztürk, Ü. H. Yolsal Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Mcchesney, R. (2004). The Problem of the Media. New York: Monthly Review Press.
• Özden, Z. (2004). Film Eleştirisi. İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları.
• Özel, İsmet. (2019). Kalın Türk. İstanbul: Şule Yayınları.
• Ritzer, G. (2000). Büyüsü Bozulmuş Dünyayı Büyülemek: Tüketim Araçlarının Devricileştirilmesi. (Ş. S. Kaya, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ritzer, G. (2013). Sosyoloji Kuramları. (H. Hülür, Çev.) Ankara: De Ki Yayınları.
• Ruben, E. B. İktisadın Unuttuğu İnsan. 2. bs. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Sanem Altan, “Cem geçemedi, Çağan da yapamadı; sıra bende! ”, Gazete Vatan, http://w10.gazetevatan.com/bizimkahve/haberdetay.asp?hkat=1&hid=13464, (erişim tarihi: 22.11. 2021).
• Sayın, Ö. (1983). İnsan Faktörünün Sosyal ve Ekonomik Gelişmelerdeki Yeri, Önemi. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Sennett, R. (2011). Karakter Aşınması: Yeni Kapitalizmde İşin Kişilik Üzerindeki Etkileri. (B. Yıldırım, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sennett, R. (2011). Yeni Kapitalizmin Kültürü. (A. Onocak, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları, bs. 2.
• Sırma Gülbahar, “Güldürürken düşündürmek ne demek mesaj vermek gibi bir amacımız yok”, Hürriyet, 5. 3. 2005, http://arama.hurriyet.com.tr/arsivnews.aspx?id=301356 (erişim tarihi: 22.11. 2021).
• Storey, J. (2009). Cultural Theory and Popular Culture: An Introduction. London: Pearson.
• Şan, M.K. Hira, İ. (2004). Modernlik ve Postmodernlik Bağlamında Tüketim Toplumu Kuramları. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi. s. 8, c. 1.
• Şan, M.K. Hira, İ. (2004). Modernlik ve Postmodernlik Bağlamında Tüketim Toplumu Kuramları. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi. c. 1. s. 8, 1-17.
• Topçu, N. (2010). İsyan Ahlâkı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Torstein, V. (2005). Aylak Sınıfın Teorisi. (Z. Gültekin, C. Atay, Çev.) İstanbul: Babil Yayınları.
• Tuba Deniz,“Her yöne argonun dakikası kaç para İvedik?”, http://www.aksiyon. com.tr/aksiyon/columnistDetail_getNewsById.action?newsId=21749, 16.02.2009, (erişim tarihi: 20. 11. 2021).
• Tüzün, S. (2009). Recep İvedik Senaristi Serkan Altuniğne ile Görüşme. İstanbul. (18.12.2009).
• Tüzün, S. (2011). Küresel-Yerel Tartışmaları Bağlamında Recep İvedik. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilemler Enstitüsü.
• Van Dijk, T.(2003). Söylem ve İdeoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım. Haz.: Barış Çoban, Zeynep Özarslan, Söylem ve İdeoloji: Mitoloji, Din, İdeoloji. İstanbul: Su Yayınları.
• Willis, S. (1993). Gündelik Hayat Kılavuzu. (A. Bora, A. Emre, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Wodak, R. (2001). Critical Discourse Analysis. Discourse-Historical Approach, in Methods of Critical Discourse Analysis. Ed: R. Wodak ve M. Meyer. Sage Publications. London.
• Wodak, R. (2013). Critical Discourse Analysis. (içinde) Concepts, History, Theory Volume I, (Ed. R. Wodak). Sage Publications, London.
• Yanıklar, C. (2006). Tüketimin Sosyolojisi. İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Zülfü Livaneli, “Şahan‟ın Recepleşmesi”, Vatan, 20.02.2009, http://haber.gazetevatan.com/Haber/224336/1/Gundem, (erişim tarihi: 10.11.2021).