İstiskâ Namazıyla İlgili Rivayetler ve Hükümler

Year 2025, Issue: 13, 577 - 602, 15.03.2025

Süleyman Şahin , Furkan Çakır

https://doi.org/10.56720/mevzu.1566671

Abstract

İstiskâ, yağmur talebinde bulunmak amacıyla yapılan dua ve namazı bir araya getiren özel bir ibadettir. Hz. Peygamber’in sünnetine dayanarak uygulanan istiskâ, özellikle kuraklık dönemlerinde Allah’ın rahmetine olan ihtiyacın açık bir ifadesi olarak gerçekleştirilir. İslâm tarihinde bu ibadetin şekli, Hz. Peygamber’in çeşitli uygulamalarıyla belirlenmiş olup, zamanla mezhepler arasında uygulama farklılıkları ortaya çıkmıştır. İslâm âlimleri, istiskâ ibadetinde duanın yanı sıra, bireylerin tek başına namaz kılmalarının meşru olduğunu genel olarak kabul etmişlerdir. Ancak, Ebû Hanîfe cemaat-le kılınan namazın bu ibadetin bir parçası olmadığını savunurken; Mâlikî, Şâfi‘î ve Hanbelîler ile Hanefîlerden Ebû Yûsuf ve Muhammed eş-Şeybanî cemaatle namazın meşru olduğunu belirtmişlerdir. İstiskâda hutbe meselesi de cemaatle namazla bağlantılı olarak tartışılmıştır. Ebû Hanîfe, istiskâda hutbe okunmayacağını savunurken; diğer mezhep imamları, cemaatle kılı-nan namazdan sonra hutbe okunması gerektiği görüşündedir. Bu hutbe, diğer hutbelerden içerik açısından farklılık göstermekte, özellikle istiğfar ve duada özel ifadelerin kullanılmasına vurgu yapılmaktadır.

Keywords

İslam Hukuku, Hadis, İstiskâ, Dua, Namaz, Hutbe

Traditions and Rulings on the Istisqa Prayer

Abstract

Istiskā is a special act of worship that combines prayer and supplication to ask for rain. Based on the Prophet's Sunnah, istiskâ is performed as a clear expression of the need for Allah's mercy, especially during periods of drought. In the history of Islam, the form of this worship has been determi-ned by the Prophet's various practices, and differences in practice have emerged between sects over time. Islamic scholars have generally accepted that it is legitimate for individuals to pray alone, in addition to the prayer in the worship of istiskā. However, Abū Hanīfa argued that congregational prayer is not a part of this worship, while Mālikīs, Shāfi'īs, Hanbalīs, and the Hanafīs Abū Yūsuf and Muhammad al-Shaybanī stated that congrega-tional prayer is legitimate. The issue of khutba in istiskā' was also discussed in connection with congregational prayer. Abū Hanīfa argued that a khutba should not be recited at istiskā', while the imams of the other sects were of the opinion that a khutba should be recited after congregational prayer. This khutba differs from other khutbas in terms of content and emphasizes the use of special expressions, especially in wishing and prayer.

Keywords

Islamic Law, Hadith, Istiska, Salat, Prayer, Khutba

References

• ’Abdürrezzâk, Ebû Bekr. el-Muṣannef fi’l-ḥadîs̱. nşr. Heyet. Kahire: Dâru’t-Teʿṡîl, 2015.
• Aḥmed b. Ḥanbel, Ebû ʿAbdullâh Aḥmed b. Muḥammed b. Ḥanbel eş-Şeybânî. Müsnedü’l-İmâm Aḥmed b. Ḥanbel. thk. Şuʿayb el-ʾArnaʾûṭ, ʿÂdil Murşid v.dğr. 50 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 1421/2001.
• Baktır, Mustafa. “İstiskā”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/381-383. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Beyhaḳî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥüseyin b. ʿAlî el-Ḫüsrevcirdî el-. es-Sunenu’l-Kubrâ. thk. ʿAbdullâh et-Turkî. 22 Cilt. b.y.: Merkezu Hicr, 1432/2011.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâliḳ el-. el-Baḥrü’z-zeḫḫâr (el-Müsned). thk. Mahfuzurrahman Zeynullah vd. Medine: Mektebetü’l-’Ulûm, 1. Basım, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥu’l-müsned min ḥadîs̱i Resûlillâh ṣallallāhü ʿaleyhi ve sellem ve sünenihî ve eyyâmih. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus el-. Keşşâfu’l-kınâʿ an metni’l-İknâʿ. thk. Muhamed Emîn ed-Dimnâvî. Beyrût: Alemü’l-Kütüb, 1997.
• Çiftçi, Mehmet Emin. Hz. Peygamber’in Kıldığı Nafile Namazlarla İlgili Riva-yetlerin Tahlili. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Derdîr, Ebu’l-Berakât Ahmed b. Muhammed b. Ahmed ed-. eş-Şerhu’s-sagîr alâ Akrabi’l-mesâil ilâ mezhebi’l-İmâm Mâlik. thk. Abdulbâkî b. Muham-med b. İbrâhîm. Beyrût: Dâru İbnu Hazm, 2013.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
• Kur’an-ı Kerîm ve Yüce Meâli. çev. Hamdi Yazır Elmalılı. İstanbul: Merve, ts.
• Ḥâkim, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. ʿAbdullâh en-Nîsâbûrî el-. el-Mustedrek âle’s-Ṣaḥiḥayn. thk. Muṣṭafâ ʿAbdulḳâdir ʿAṭâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1411/1990.
• Hattâb, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdirrahmân. Mevâhibu’l-celîl li şerhi Muhtasari Halîl. thk. Zekeriyyâ Umeyrât. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Ḥumeydî, Ebû Bekr ʿAbdullâh b. ez-Zubeyr el-Ḳureşî el-Esedî el-. el-Musned. thk. Ḥasen Selîm Esed ed- Dârânî. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’s-Seḳâʾ, 1996.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî. Reddü’l-muhtâr ala’d-Dürri’l-muhtâr şerhi Tenvîri’l-ebsâr. Beyrût: Dâru’l-Maʿrife, 2015.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed. el-Muṣannef fi’l-eḥâdîs̱ ve’l-âs̱âr. thk. Kemâl Yusuf el-Hût. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
• İbn Ḥibbân, Ebû Ḥâtim Muḥammed. el-Müsnedü’ṣ-Saḥîḥ ʿale’t-Teḳāsîm ve’l-Envâ. nşr. Şuʿayb el-ʾArnaʾûṭ. thk. Mehmet Ali Sönmez - Halis Ayde-mir. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
• İbn Ḫuzeyme, Ebû Bekr Muḥammed b. İsḥâḳ b. Ḫuzeyme en-Nîsâbûrî. Ṣaḥîḥ. thk. Muḥammed Muṣṭafâ el- ʾAʿẓamî. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 1424/2003.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid es-Sivâsî. Şerhu Fethu’l-kadîr. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 2009.
• Kâdî Abdülvehhâb, Ebû Muhammed Abdülvehhâb b. Alî b. Nasr et-Tağlibî el-Bağdâdî. el-Meʿûne alâ mezhebi âlimi’l-Medîne. Kâhire: Şeriketü’l-Kuds, 2012.
• Kâsânî, Ebû Bekir b. Mesʿûd el-. Bedâʾiʿu’s-sanâʾiʿ fî tertibi’ş-şerâʾiʿ. thk. Mu-hammed Tâmir. Kâhire: Dâru’l- Hadîs, 2005.
• Mâverdî, ʿAlî b. Muḥammed. el-Ḥâvi’l-Kebîr fî fikhi meẕhebi’l İmām’ş-Şâfiʿî ve huve Şerḥi Muḫtaṣar el-Muzenî. thk. Şeyḫ ʿAlî Muḥammed Muʾavviḍ ve Dğr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1999.
• Mergînânî, Burhânüddîn Ebü’l-Hasen Alâ b. Ebî Bekr el-Fergânî el-. el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. thk. Muhammed Adnân Dervîş. Beyrût: Dâru’l-Erkam, ts.
• Muvaffakuddîn İbn Kudâme, Ebû Muhammed Abdullâh b. Ahmed. el-Muğnî. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 2011.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyn b. el-Haccâc b. el-Câmiʿu’ṣ-Saḥîḥ. thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî en-. es-Sünen. 8 Cilt. İstan-bul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref. Minhâcu’t-tâlibîn. thk. Abdurrezâk Şehhur el-Necm. Dımaşk: Dâru’l-Fayhâ, 2013.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Murî. el-Mecmûʿ Şerhu’l-Mühezzeb. thk. Muhammed Necîb el-Mutîʿî. Riyâd: Dâru Alemi’l-Kütüb, 2006.
• Sahnûn, İbn Saʿîd et-Tenûhî. el-Müdevvene ve’l-Muhtelita fî furûʿi’l-mâlikiyye. thk. Hassân Abdülmennân. Lübnan: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 2010.
• Semerkandî, Ebû Bekr Alâüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed es-. Tuḥfetu’l-fuḳahâʾ. thk. Heyet. 3 Cilt. İstanbul: Dâru’s-Semmâ, 1. Basım, 2021.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasen eş-. el-Asl. thk. Mehmet Boynukalın. Beyrût: Dâru İbnu Hazm, 2012.
• Şîrâzî, Ebû İshâk eş-. el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfiʿî. thk. Muhammed ez-Zuhaylî. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 2017.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed el-Hatîb eş-. Muğni’l-muhtâc ilâ maʿrifeti maʿânî elfâzi’l- Minhâc. thk. Muhamded Tâmir - Şerîf Ab-dullâh. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2006.
• Şürünbülâlî, Ebü’l-İhlâs Hasen b. Ammâr b. Alî el-Vefâî el-Mısrî. Merâkı’l-felâh şerhu metni Nûri’l-îzâh. el- Mektebetü’l-Asriyye, 2007.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et-. el-Muʿcemü’l-Kebîr. thk. Hamdi Abdulmecid es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, ts.
• Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleymân b. Dâvûd b. el-Cârûd et-. Müsned. thk. Mu-hammed b. Abdülmuhsin et-Türkî. 4 Cilt. Mısır: Dâru Hicr, 1999.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd) et-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.